لوبیا انواع مختلفی دارد که ازجمله آنها میتوان به لوبیا چیتی، لوبیا سبز، لوبیا قرمز، لوبیا سفید، لوبیا چشم بلبلی و…اشاره کرد اما نوع لوبیا در نحوه کاشت و شرایط نگهداری آن تأثیر چندانی ندارد. بنابراین برای کاشت انواع لوبیا در گلدان میتوان از روش زیر استفاده کرد.
۱ ـ انتخاب بذر مناسب
برای کاشت لوبیا، تهیه بذر لوبیا اهمیت بالایی دارد. با انتخاب درست بذر لوبیا ، به تولید رضایت بخش خواهید رسید. بهتر است بذر لوبیا را از فروشگاههای معتبر خریداری کنید. درصورتیکه قصد دارید از لوبیای موجود در منزل خود استفاده کنید، باید آن را خالص کنید. بهطورکلی لوبیای مناسب برای کاشت باید چند ویژگی داشته باشد:
بذر لوبیا انتخابی برای کاشت لوبیا در گلدان باید رسیده، سالم و تازه باشد و قوه نامیه آن از ۹۵ درصد کمتر نباشد.
بذر لوبیا باید از ناخالصیهای بذری و غیر بذری و علفهای هرز پاک شده باشد.
درصورتیکه قصد دارید دانههای گیاه لوبیا را برای کاشت نگهداری کنید، باید در گام نخست فرصت دهید غلاف لوبیا خشک شود و سپس آن را باز کنید و بذر لوبیا را از داخل آن خارج کنید. سپس تا زمان کاشت لوبیاها را در یک مکان خشک و خنک قرار دهید. اگر گیاهی در دسترس ندارید که دانههای آن را نگهداری کنید، میتوانید بذر لوبیا را از بازار خریداری کنید.
۲ ـ انتخاب گلدان مناسب
برای کاشت بذر لوبیا در گلدان، اندازه گلدان حداقل میبایست ۲۰ سانتیمتر باشد. برای اینکه نتیجه کار مطلوبتر شود، میتوانید از یک گلدان ۳۰ سانتیمتری یا بزرگتر استفاده کنید. باید مطمئن شوید که گلدان به میزان مناسبی سوراخ زهکشی داشته باشد. برای کمک به زهکشی گلدان پیش از افزودن خاک به آن، یک لایه نازک شن در کف ظرف بریزید.
۳ ـ تهیه خاک مناسب
بذر لوبیا برای رشد مناسب و باردهی مطلوب نیاز به خاک غنی از مواد معدنی دارد. برای این کار میتوانید از گلفروشیها خاک گلدانی ترکیبی و حاصل خیز را خریداری کنید. دقت داشته باشید که خاک شما باید دارای زهکشی مناسب باشد به همین دلیل باید مقداری ماسه نیز به خاک خود اضافه کنید. پس از تهیه خاک مناسب، گلدان خود را از این خاک پر کنید.
۴ ـ خیساندن لوبیا قبل از کاشت
قبل از اینکه بذر لوبیا را در گلدان بکارید، لازم است آنها را یک شب در آب گرم خیس کنید. این کار باعث میشود عمل جوانه زدن لوبیاها بهتر انجام شود. البته این مرحله اجباری نیست ولی به رشد گیاه کمک زیادی میکند.
۵ ـ کاشت بذر لوبیا
برای کاشت بذر لوبیا در گلدان باید در خاک گلدان حفرههایی به عمق ۳ تا ۴ سانتیمتر ایجاد کنید. سوراخها باید حداقل ۲ سانتیمتر با یکدیگر فاصله داشته باشند. بعد از تهیه حفره درون خاک گلدان، بذر لوبیا را در حفرهها قرار دهید و سپس روی آن را بهآرامی با خاک پرکنید.
۶ ـ آبیاری اولیه
بلافاصله بعد از اینکه مرحله بذر لوبیا در گلدان به پایان رسید باید گلدان را آبیاری کنید. این کار را باید به نحوی انجام دهید که تمام عمق خاک خیس شود و آب اضافی از ته گلدان خارج شود. دقت کنید که باید این کار را به صورتی انجام دهید که به محل کاشت لوبیا آسیبی نرسد.
۷ ـ جوانه زدن لوبیا
پس از اینکه کاشت و آبیاری لوبیا به پایان رسید، گلدان را پشت پنجرهای آفتابگیر قرار دهید تا لوبیا شروع به جوانه زدن کند. پس از گذشت حدوداً ۳ هفته میتوانید جوانههای گیاه لوبیا خود را نگاه کنید. در این مرحله از رشد گیاه، درصورتیکه گلدان شما کوچک است لازم است آن را به گلدان بزرگتری منتقل کنید.
۸ ـ حذف گیاهان ناسالم
پس از اینکه گیاهان شما به رشد نسبی و مناسبی رسیدند، لازم است تا گیاهانی را که بهاندازه کافی رشد نکردهاند یا اینکه ناسالم هستند را ریشهکن کنید. این کار به رشد سایر بوتهها کمک میکند. دقت داشته باشید که ریشهکن کردن بوتههای کوچک باید به صورتی انجام شود که به دیگر بوتهها آسیبی نرسد.
۹ ـ تهیه قیم برای بوتههای لوبیا
پس از اینکه بوتههای لوبیا بهاندازه کافی رشد میکنند، میل چندانی به صاف ماندن ندارند و احتمال شکستن آنها وجود دارد. برای پشتیبانی از نهالهای لوبیا باید برای آنها داربست یا قیم تهیه کرد. برای این کار میتوانید از یک میله استفاده کنید. با این کار از گره خوردن بوتههای لوبیا نیز جلوگیری میشود. از طرفی دیگر تهیه قیم برای بوته لوبیا برداشت لوبیا را نیز آسانتر خواهد کرد.
بهترین زمان برای کاشت لوبیا در گلدان
زمان کاشت لوبیا اوایل فصل بهار است. در صورتی که قصد دارید گلدان لوبیا را در داخل منزل خود نگه دارید، در هر زمان از سال میتوانید نسبت به کاشت لوبیا در گلدان اقدام کنید؛ اما درصورتیکه گلدان لوبیا را در بیرون از منزل نگهدارید میبایست زمانی به کاشت لوبیا اقدام کنید که خطر سرمازدگی وجود نداشته باشد. دمای مناسب برای رشد لوبیا ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتیگراد است. در حالتی که میخواهید گلدان لوبیا بیرون از منزل باشد میتوانید بذر لوبیا را ۴ تا ۶ هفته پیش از آخرین سرما در خانه نشا کرده و پس از آن که اندازه نهالها به ۱۰ سانتیمتر رسید آنها به گلدانهای بزرگتر موجود در بیرون از منزل منتقل کنید.
شرایط محیطی موردنیاز برای نگهداری از لوبیا
۱- خاک
باید دقت داشته باشید که تمامی انواع لوبیا به نوع خاک حساس نیستند و لوبیا در هر نوع خاک و با بافتهای متفاوت قابل رشد است؛ بااینحال خاکهایی با بافت سبک و غنی از مواد آلی برای رشد گیاه و محصول دهی بیشتر آن، مناسبتر هستند. خاکهای شنی رسی با مواد غذایی زیاد که از زهکشی مناسبی برخوردار باشند، برای کاشت لوبیا توصیه میشوند.
۲- آبیاری
لوبیا ازجمله گیاهانی است که به آبیاری زودبهزود، مداوم و منظم نیاز دارد. معمولاً در بازههای زمانی سه تا چهار روزه باید گیاه لوبیا یک مرتبه آبیاری شود و در دوران گلدهی نیاز آبی گیاه نسبت به دورههای دیگر افزایش پیدا میکند. در زمان آب دادن به گیاه دقت داشته باشید، خاک غرقاب نشود و فقط خاک را مرطوب کنید. بهتر است آبیاری را صبحها انجام دهید و در زمان آبیاری دقت کنید که برگهای لوبیا خیس نشود.
۳- کوددهی
لوبیا به کوددهی نیاز ندارد و در همین حد که برای کاشت آن از خاک حاصلخیز استفاده کنید برای رشد آن کافی است.
۴- دمای مناسب
بهترین دما برای رشد مطلوب گیاه لوبیا دمای ۲۰ تا ۲۸ درجه سانتیگراد است. لازم به ذکر است که گیاه لوبیا در دمای بالا بهتر رشد میکند و حداقل دما برای جوانه زدن این گیاه چیزی در حدود ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتیگراد است. دقت داشته باشید، دمای بیشتر از ۳۰ درجه سانتیگراد، برای رشد این گیاه مطلوب نیست و منجر به عدم تشکیل دانه میشود.
۵- نور
باید گلدانی که لوبیا در آن کاشته میشود را در یک مکان روشن قرار دهید، اما این به آن معنا نیست که گلدان در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار داده شود. پنجرههای جنوبی آپارتمان، بهترین مکان برای قرار دادن گلدان لوبیا در منزل است.
برداشت لوبیا
زمان مناسب برای برداشت لوبیا
تمامی انواع لوبیا (اعم از لوبیا سبز، چیتی، قرمز و …) پس از گذشت ۴۵ تا ۷۵ روز آماده برداشت هستند. بعد از گذشت این زمان از روز کاشت، به دقت غلافهای لوبیای کاشته شده را موردبررسی قرار دهید. درصورتیکه غلاف لوبیا کاملاً برآمده شد و لوبیاهای درون غلاف از روی پوست غلاف قابل تشخیص بودند، لوبیاها کاملاً رسیدهاند و زمان برداشت آنها فرا رسیده است.
بهترین روش برداشت
برای برداشت لوبیا میتوانید از یک چاقوی تیز استفاده کنید (این کار را میتوانید با استفاده از دست نیز انجام دهید). با استفاده از چاقو انتهای غلاف لوبیا را ببرید و آن را از بوته جدا کنید. دقت داشته باشید، هرگز بیش از اندازه غلاف را برای جدا کردن از بوته نکشید، زیرا این کار به آسیب دیدن بوته منجر خواهد شد.
سابقه کشت باقلا طولانی بوده بهطوریکه یونانیان، رومیان قدیم و مصریان نیز آن را کشت میکردند. توصیه میشود برای تعیین زمان کشت باقلا با توجه به متغیر بودن شرایط آب و هوایی در نقاط مختلف از تحقیقات انجام شده در هر منطقه و نظر کارشناس مربوطه بهره ببرید. بهترین فاصله زمانی جهت کشت باقلا از نیمه دوم مهر تا اوایل آذر است. میتوانید در گلدان یا باغچه خانه خود به کشت و پرورش باقلا بپردازید یا در شرایط مزرعه آن را تحت زارعت قرار دهید. در ادامه با شرایط موردنیاز و نحوه کاشتن باقلا بیشتر آشنا خواهید شد.
شرایط لازم برای کاشت باقلا
بذر
بذور مرغوبی را برای کاشتن باقلا خریداری نمایید. با توجه به مزایایی که بذور اصلاح شده دارد میتوانید از این بذور نیز بهره بگیرید. رقمهای متفاوتی از بذر باقالا در ایران مورد کشت قرار میگیرد که شامل رقم برکت (عملکرد بالا و پرمحصول)، زهره (عملکرد خشک ۲ تن در هکتار)، شامی (دانه درشت و بازارپسندی خوب)، الجزایری (در خوزستان بیشتر مورد کشت قرار گرفته) و رقم باقلای شاخ بزی است.
آبیاری
با توجه به آنکه در طول دوره رشد باقلا زمین باید رطوبت بالایی داشته باشد و این گیاه به تنش رطوبتی بسیار حساس است. بنابراین آبیاری مزرعه مخصوصاً در هنگام گلدهی تا مرحله رسیدن دانه ضروری میباشد. اگر کشت زمستانی بذر باقالا صورت بگیرد چنانچه بارندگی وجود نداشته باشد مزرعه باقلا باید پس از کاشت و سپس ۷ تا ۱۰ روز بعدازآن بلافاصله مورد آبیاری قرار بگیرد تا بوتهها به نحو مطلوبی سبز شوند. همچنین توجه داشته باشید EC آب آبیاری بیشتر از ۴/۳ دسی زیمنس بر متر نباشد.
خاک
باقلا برای رشد به خاکی تقریباً رسی حاصلخیز و رسی شنی و آفتابگیر نیاز دارد. اگر میزان رس خاک بیشتر یا کمتر از حد معمول باشد طبق نظر کارشناس باید آن را با کودهای آلی یا دامی اصلاح نمایید. خاک باید دارای میزان کلسیم بالایی باشد. کودهای شیمایی که حاوی مقدار مساوی مواد تغذیهای هستند را قبل از کشت به زمین اضافه نمایید. عمق خاک نیز جهت کاشتن بذر باقالا باید حداقل ۲۵-۳۰ سانتیمتر باشد.
دوره تناوب
زمینی که برای کشت باقلا انتخاب میکنید نباید در سال قبل تحت کشت باقلا قرار گرفته باشد. باقلا به تناوب زراعی جهت کشت نیاز دارد و نوع این تناوب با توجه به شرایط منطقه، خصوصیات خاک، بیماریها، علف هرز و عوامل اقتصادی طبق نظر کارشناس مربوطه تعیین میشود.
آمادهسازی بستر
برای آمادهسازی زمین بسته به زمان کاشت، اقلیم، بافت خاک و… از ادوات متفاوتی استفاده میشود. این عملیات باید در رطوبت مناسب خاک صورت گیرد و چنانچه زمین دارای کلوخههای درشت باشد از دیسک جهت خرد کردن آنها بهره بگیرید. چنانچه زمین دارای علفهای هرز مزاحم برای رشد باقلا باشد از علفکشهای مناسب طبق نظر کارشناس برای از بین بردن آنها استفاده کنید.
نحوه کاشت باقلا
زمان کاشت
زمان مناسب برای کشت بذر باقالا موقعی است که گرمای تابستان تمام شده و هنوز سرمای زمستان شروع نشده باشد. بهترین فاصله زمانی جهت کشت باقلا از نیمه دوم مهر تا اوایل آذر توصیه شده است. بهطورکلی در مناطق سردسیر در بهار کاشته میشود اما در نقاط گرمسیری در پاییز و زمستان مورد کشت قرار میگیرد. زمان لازم از کاشت تا برداشت حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ روز میباشد.
مقدار بذر
مقدار بذر باقالا کافی برای کشت باقلا حدود ۱۲۰-۱۸۰ کیلوگرم است که بسته به اینکه در چه منطقهای تحت کشت قرار میگیرد متفاوت است. با توجه به فاصله ردیفها جهت کشت میزان بذر باقالا مصرفی نیز متفاوت است. اگر فاصله ردیفها نزدیک به هم باشد بسته بهاندازه بذر باقالا حدود ۷۰-۱۰۰ کیلوگرم بذر باقالا در هکتار کافی است و چنانچه کشت بهصورت مکانیزه باشد در فاصله ۱۰*۲۰ سانتیمتر ۲۰۰ کیلوگرم بذر باقالا در هر هکتار لازم است.
عملیات کاشت
کشت بذر باقالا بهصورت ردیفی انجام میگیرد. آن را در روی ردیفهای با فاصله ۵۰-۷۰ سانتیمتر میکارند. بذر باقالا را در عمق ۵-۷ سانتیمتر خاک قرار میدهند. طبق تحقیقات صورت گرفته کشت دو ردیف بذر باقالا روی پشته عملکرد بالایی داشته است. فاصله دو بوته باقلا ۱۰-۱۵ سانتیمتر است. میتوانید برای کاهش هزینههای کشت از بذرکارهای مناسب نیز بهره بگیرید. بعد از اینکه بذر باقالاها را در خاک قرار دادید نوبت به آبیاری آن میرسد. دور آبیاری با توجه به روش کاشتن متفاوت است. اما باید مزرعه باقلا باید پس از کاشت و سپس ۷ تا ۱۰ روز بعد از آن بلافاصله مورد آبیاری قرار بگیرد تا بوتهها به نحو مطلوبی سبز شوند.
توجه داشته باشید این گیاه به کمبود رطوبت حساس بوده و عملکرد بذر باقالا کاهش مییابد. در طول دوره رشد سعی کنید از سموم شیمایی جهت از بین بردن علفهای هرز استفاده نکنید و بهصورت دستی این کار را انجام دهید. میتوانید برای حذف علفهای هرز و تهویه بهتر و همچنین خاکدهی پای بوتهها از کولتیواتور یز بهره بگیرید. برای تقویت گیاه و افزایش محصول در مدت زمان رشد گیاه میتوانید از کودها خصوصاً کود سرک نیز استفاده کنید. در برخی از خاکها نیز به خاطر بعضی محدودیتها میتوان کوددهی را از طریق محلول پاشی انجام داد.
برداشت
با رسیدن باقلای سبز خوشرنگ نوبت به برداشت آن میرسد. غلاف سبز و نارس باقلا را بهعنوان سبزی برداشت کرده سپس دانههای نارس آن را خارج کرده و مصرف میکنند. البته میتوان بهصورت کنسرو شده یا یخزده نیز نگهداری نمود و در زمان مناسب استفاده کرد. در مواردی به غلاف باقلا فرصت بیشتری میدهند تا دانههای آن خشک شود و سپس برداشت کنند. بهطورکلی برداشت غلافهای سبز قبل از زرد شدن برگها یا غلافها و با دست صورت میگیرد. اما برداشت دانه خشک هنگام قهوهای شدن اکثر غلافهای بوده و توسط دست یا کمباین مخصوص برداشت میشود. توجه کنید که خوردن باقلای نارس ممکن است سبب ایجاد بیماری خطرناک و کشندهای به نام فاویسم شود. بنابراین در مصرف آن با دقت عمل کنید.
نخود یکی از حبوبات پرمصرف است که در غذاهای اصیل ایرانی همچون آبگوشت، آش رشته و... به کار برده میشود. اگرچه نخود به فراوانی یافت میشود اما کاشت آن اصول به خصوصی دارد. برای شناختن روش و اصول کاشت بذر نخود مطالب را دنبال کنید.
نحوه کاشت نخود
کشاورزان کاشت بذر نخود را در بازه زمانی ماههای اسفند تا اردیبهشت انجام میدهند و درصورتیکه خاک زمین در حین فرسایش نباشد، شخم زدن را نیز در فصل پاییز قرار میدهند. میزان عمق خاک شخم زده باید ده تا دوازده سانتیمتر باشد. همچنین زمین موردنظر برای کاشت بذر نخود علاوه بر حاصلخیز بودن باید فاقد علف هرز باشد. کشاورزان بذر نخود را در روزهای ابتدایی فصل بهار و درصورتیکه دمای خاک کمتر از پنج درجه سانتیگراد نباشند میکارند. بذر نخود باید در عمق ۵/۲ تا ۶ سانتیمتری و در ردیفهایی با فاصله ۱۵ سانتیمتری کاشته شود. نکته قابلتوجه این است که کاشتن متوالی نخود در یک زمین باعث زیاد شدن حشرات و افزایش بیماریها میشود، پس نیاز است که هر ۴ تا ۵ سال، یکبار در زمین نخود کشت شود. در دوران گلدهی، نخود به شرایط آبوهوایی معتدل نیاز دارد و آبوهوای داغ سبب ایجاد تنش بر آب گیاه میشود که درنتیجه به کاهش محصول ختم میگردد.
مناسبترین دما در روز، ۳۵ درجه و در شب ۱۴ تا ۱۵ درجه سانتیگراد است. همچنین باید بیان کرد که نخود یک گیاه روزبلند است، یعنی طول روز و درجه حرارت تاریخ گلدهی را مشخص میکند. هوای ابری و رطوبت بالا سبب کاهش ذخیره بذر نخود میشوند. میان تعداد شاخههای فرعی و عملکرد گیاه رابطه مستقیم وجود دارد. تراکم بوته نخود در واحد سطح تعداد شاخههای فرعی گیاه و غلافهای آن را کنترل میکند.
برای کاشت بذر نخود باید به موارد بسیاری توجه داشته باشید
خاک مناسب برای کاشت نخود
کاشت بذر نخود در بیشتر خاکها امکانپذیر میباشد، اما مناسبترین خاک برای رشد نخود خاکهای لومی است که به اندازه کافی در ترکیبشان آهک دارند که بهتر است کشاورزان آهک را با شخم پاییزه با خاک مخلوط کنند. برخلاف خاکهای آهکدار، خاکهایی که بافت رسی و سنگین دارند برای کاشتن نخود گیاه مناسب نیستند.
گیاه نخود برای رشد کردن و دادن محصول بیشتر به کودهای فسفره پتاس دار و آهک نیازمند است، استفاده درست از کود نیز در رشد و پرورش گیاه مؤثر میباشد. هنگامیکه گیاه به منیزیم نیاز داشته باشد کشاورزان میتوانند از سنگ آهک دولومیت که دارای کلسیم و منیزیم است استفاده کنند. برای کاشت نخود در هر هکتار، ۲۰ کیلوگرم ازت مصرف میشود. نخود نسبت به شور بودن خاک حساس است و اگر خاک شور باشد این گیاه نمیتواند جوانه بزند، اما در مواردی هم نخودها در خاکهای شور جوانه میزنند که درنتیجه سبب میشود پروتئین کمتری داشته باشند.
آبیاری گیاه نخود
آبیاری گیاه نخود باید به میزان مناسب انجام گردد زیرا همانگونه گیاه هم از کمآبی و هم از اضافه بودن میزان آب صدمه میبیند. بازههای آبیاری گیاه نخود به شرایط آبوهوایی و اقلیمی هر منطقه بستگی دارد و با توجه به موارد بیانشده مشخص میشود. آبیاری مناسب باعث تقویت گلدهی گیاه میشود. گیاه نخود بین ۱۱۰ تا ۲۴۰ میلیلیتر آب مصرف میکند تا حدود ۹۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلوگرم در هکتار بذر نخود تولید کند. گیاه نخود میتواند آب را از اعماق بیشتر از ۱۵۰ سانتیمتر خاک جذب کند اما بهترین جذب آب گیاه نخود، از عمق ۶۰ سانتیمتری خاک که بیشتر ریشهها در آن منطقه قرار دارند انجام میشود.
هرس گیاه نخود
گیاه نخود در برابر علفهای هرز دفاع ضعیفی دارد. رشد علفهای هرز باعث کاهش میزان محصول و دشوار شدن برداشت محصولها میشود. در میان علفهای هرز علف خارلته نسبت به علفهای دیگر ضرر بیشتری را به گیاه میرساند. اگر در زمین موردنظر برای کاشت نخود، چمن کاشته بوده باشند مشکل سازی علفهای هرز بیشتر میشود. هرس کردن در بازه میانمدت زمان کاشت تا سبز شدن گیاه، علفهای هرز را از بین میبرد. هنگامیکه گیاه نخود سبز میشود باید هرس کردن را متوقف کرد تا گیاه بتواند بهراحتی رشد کند.
روشهای کاشت نخود
برای کاشت نخود میتوان از روشهای مختلفی استفاده کرد
از جمله روشهایی که میتوان با آن اقدام به کشت بذر نخود کرد عبارتاند از:
روش سنتی کاشت نخود
بعد از آماده کردن زمین، میتوان بذر نخود را بهصورت تصادفی با دست در سطح مزرعه پخش کرد. پس از انجام این کار، کشاورزان بهوسیله گاوآهن برگردان دار بذر نخود را زیر خاک میکنند.
روش مکانیزه کاشت نخود
مناسب روش کاشت نخود از نظر تهویه و رطوبت، روش مکانیزه است. در این روش از دستگاههای کاشت غلات یعنی دستگاه خطی کار و پنوماتیک یا همان دستگاه کاشت ذرت و چغندرقند میتوان استفاده کرد. اما بهترین وسیله برای کاشت نخود، بذری است که از دستگاه پنوماتیک حاصل شده باشد. کاشت نخود با این دستگاه باعث اطمینان از کشت مناسب و تأمین شرایط محیطی مناسب برای گیاه همچون کنترل عمق کاشت، فاصله میان هر ردیف، فاصله میان بوتههای روی ردیف، صرفهجویی در میزان بذر نخود مورد مصرف، مبارزه با علفهای هرز، یکنواختی سطح سبز مزرعه و افزایش میزان تولید نخود در واحد سطح میشود.
زمان برداشت نخودها
هنگامیکه پوستههای غلاف نخود به رنگ قهوهای روشن نزدیک به زرد و یا به رنگ کرم درآیند، به این معنا است که زمان برداشت نخودها فرارسیدهاست. در هنگام برداشت باید رطوبت بذر نخود میان ۱۰ تا ۱۲ درصد باشد. به تأخیر افتادن زمان برداشت سبب افزایش میزان ریزش غلاف یا دانهها میشود. اگر تمایل دارید که نخود تازه بخورید، میتوانید نخودها را هنگامیکه هنوز سبز و نابالغ هستند از غلافشان جدا کنید. نخود تازه را میتوان مانند لوبیا میل کرد. غلافها تنها بین ۱ تا ۲ اینچ یا ۲.۵ تا ۵ سانتیمتر طول دارند و هر غلاف دارای یک یا سه نخود است. نیاز است درصد رطوبت بذر نخود در زمان انبار کردن میان ۱۰ تا ۱۲ درصد باشد. لازم است که از استفاده انبارهای گرم و مرطوب و بدون تهویه جلوگیری کنید.
نعناع گیاهی علفی و چندساله است. نعنا از خانواده نعنایان یا لب گشادگان است. ارتفاع نعنا بین ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر است. از برگ نعناع برای مصارف دارویی، خوراکی، آرایشی و …. استفاده میشود. نعنا جزء سبزیجات موردعلاقه ایرانیان است که بهصورت تازه و خشکشده مصرف میشود. گیاه معطری است طوری که فضای مورد کشت را عطرآگین میکند. طعم تندی دارد. از نعناع برای تهیه دمنوش و نوشیدنی استفاده میشود. برگهای آن برای مصرف بهتر است در سایه خشک شود تا عطر آن حفظ شود. از این نعنا در تهیه ادویه نیز استفاده میشود. معمولاً در انتهای ساقه گلهای خوشهای کوچک سفید و بنفشرنگی ظاهر میشود. توجه نمایید قبل از اینکه گیاه به گل بنشیند آن را برداشت کنید. با هر بار برداشت دوباره ساقه نعناع رشد میکند. این گیاه برگهای به نسبت ساده و متقابلی دارد. گیاهی ریزوم دار است که ریشههای آن دارای انشعابات فراوانی است طوری که محیط مورد کشت را طی مدتزمانی فرا میگیرد. نعناع بهوسیله ریشههای زیرزمینی گیاهان جدید تولید میکند.
کاشت
بذرهای نعنا بسیار ریز بوده و برای کاشت باید مراقب بود بذرها در عمق کم کاشته شود تا توانایی جوانهزنی را داشته باشند. نعنا گیاهی است که برای رشد نیاز به خاک سبک و با زهکشی بالا نیاز دارد. نعنا گیاهی آفتاب دوست بوده ولی بهتر است در نیمسایه کاشته شود تا نتیجه بهتری حاصل شود و از عطروطعم آن کاشته نشود. این گیاه را از اسفند تا اواسط تابستان کشت میکنند. مدتزمان کاشت تا برداشت این گیاه ۶۰ تا ۹۰ روز بعد از کاشت است.
بهتر است برای کاشت در گلدان از خاکهای آماده همانند کمپوست یا پیت ماس استفاده شود تا هم مواد مغذی گیاه تأمین شود و هم برای نگهداری گلدان در منزل حشرات و آفات شما و نعنا را اذیت نکنند. دوره رشد و مدتزمان کاشت بذر تا بالغ شدن گیاه ۶۰ تا ۹۰ روز است. مدتزمان جوانه زدن بذر نعنا بستگی به دمای کاشت و شرایط خاک از ۷ تا ۱۵ روز متغیر است، اگر دما بین ۱۵ تا ۱۸ درجه بوده و خاک زهکشی مناسبی داشته باشد بذرها در کمتر از یک هفته جوانه خواهند زد. دمای کاشت را حتماً رعایت کنید تا نتیجهگیری موفقیتآمیز باشد. برای کاشت در فضای باز در فصل بهار و بعد از رفع سرمای بهاره اقدام کنید.
برای کاشت در گلدان، گلدان موردنظر را از خاک مرغوب (بهتر است خاک آماده استفاده کنید) پر میکنیم (بیش از ۳/۴ گلدان). گلدان انتخابی باید زهکشی خوبی داشته باشد (در انتهای آن سوراخ مناسبی برای خروج آب اضافی باشد). سپس اقدام به آبیاری گلدان میکنیم تا آب کاملاً از گلدان خارج شود. فواصل بذرها را ۱۰ تا ۱۵سانتیمتر در نظر بگیرید، برای کاشت در زمین بهصورت ردیفی باید فاصله بین ردیفها را ۵۰ تا ۷۰ و فاصله بین گیاهان را ۱۵ تا ۲۰سانتیمتر در نظر گرفت. عطر بالای نعنا باعث دور شدن حشرات از اطراف گیاه و گلدان میشوند و مقابله گر خوبی برای برخی آفات است.
برای کاشت گلدانی باید از گلدان با عمق حداقل ۱۵ تا ۲۰سانتیمتری و دهنه ۱۰ تا ۱۵سانتیمتری استفاده نمود. برای کاشت در باغچه و باغ به فواصل ۱۵ تا ۲۰سانتیمتر ۲یا ۳ عدد بذر قرار میدهیم و بعد از رشد از میان ۳ گیاه، ۲ گیاه ضعیفتر را حذف کرده و گیاه قویتر را نگه میداریم. البته میتوان برای اینکه بذر کمتری مصرف نمود ابتدا بذرها را در سینی نشاء یا لیوانهای یکبارمصرف بکاریم و بعد از رشد و رسیدن به ارتفاع حداقل ۵سانتیمتری اقدام به جابجایی آنها به زمین اصلی نماییم.
بعد از چند ساعت از آبیاری گلدان بذرها را بر روی خاک به فاصله ۱۰ تا ۱۵سانتیمتر از یکدیگر قرار میدهیم و حداکثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روی آن خاک میریزیم (نیم سانتیمتر). ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمیتوانند رشد کنند. سپس با افشانه آب را بر روی سطح خاک اسپری کنید به صورتی که مطمئن شوید آب به بذرها رسیده و این کار را هر روز یا روزی دو بار انجام دهید. قبل از سبز شدن بذر نعنا نباید اجازه دهید سطح خاک خیلی خشک شود در این صورت از جوانه زدن خبری نیست. آبیاری زیاد نیز باعث میشود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانهزنی صورت نگیرد. هنگامیکه سطح خاک کمی خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید.
البته میتوانید بذرها را بهصورت دست پاش بر روی سطح خاک بریزید و با چنگال سطح خاک را زیرورو کنید تا بذرها به زیر خاک بروند و بعد از رشد گیاهان را با فاصله ۳۰سانتیمتری وجین کنیم و آنهایی را که از خاک خارج کردهایم در جایی دیگر بکاریم. نعنا فضای زیادی را نمیگیرد. فاصله بین هر دو گیاه از هم ۱۰ تا ۱۵سانتیمتر یا کمی بیشتر باشد. در گلدان سایز کوچک ۵ عدد و در سایز متوسط حداکثر ۱۰ عدد بذر با فاصله قرار دهید. میتوانید در سینی نشاء هم اقدام به کاشت بذرها بکنید و بعد از رشد گیاهان (نعنا)، آنها را به محل اصلی انتقال بدهید.
بذر نعنا را در هر فصلی میتوان کاشت ولی برای کاشت در زمین و فضای باز بهترین فصل برای کاشت آن بهار و تابستان است. هیچ چیزی لذتبخشتر از این نیست که هر روز از سبزیای مصرف کنیم که خودمان در گلدان یا باغچه کاشتیم و رشدش رو دیدیم و با آبی آبیاری کردیم که از تمیز بودنش اطمینان داریم. مشاهده رشد هر روزه سبزیها در گلدان و برداشت و مصرف آن یکی از راههای یافتن آرامش در این ایام است.
ابزار موردنیاز برای بذر نعنا در باغچه عبارتاند از: بذر، خاک استاندارد (پیت ماس و کمپوست آماده)، گلدان مناسب، دستکش، آبپاش کوچک، بیلچه و الک تنها ابزارهای کاشت سبزی در آپارتمان. خاک را الک (سرند) کرده تا نرم و یکدست شود. برای این کار بهتر است ابتدا مقداری خاکبرگ یا کمپوست یا کود حیوانی بر روی باغچه ریخته و با بیلچه خاک را زیرورو بکنیم و سپس خاک را نرم و تخت و یکدست میکنیم. بذرها را با فاصله ۱۵ تا ۲۰سانتیمتر از هم و ردیفهایی به فاصله ۵۰ تا ۷۰سانتیمتر بکارید و بر روی آن به ارتفاع ۰٫۵سانتیمتر خاک بریزید. سپس بهآرامی اقدام به آبیاری میکنیم به صورتی که آب بذرها را جابجا نکند. تا قبل از سبز شدن باغچه نباید اجازه دهیم خاک خشک شود. میتوانید در هر گود ۲یا ۳ عدد بذر قرار دهید و بعد از رشد گیاه، دو گیاهی که ضعیفترند را حذف نموده و گیاه قویتر را نگه داشت. بهتر است در سینی نشاء اقدام به کاشت بذرها بکنید و بعد از رشد، آنها را به محل اصلی انتقال بدید.
برای برداشت بهخصوص در اولین برداشتها بهتر است از قیچی استفاده کنیم زیرا بذرها زیاد در عمق قرار نداشته و ریشه قوی ندارد درنتیجه ممکن است از خاک دربیایند. برای برداشت سبزیها را نباید از ریشه دربیاوریم بلکه تنها چند برگ بالایی آن را بهصورت سرچین جدا کرده و مصرف میکنیم. بعد از گذشت چند روز از برداشت نعنا، مجدد میتوانید آن را برداشت کنیم و سبزیها دوباره سبز میشوند.
نعناع سلاح سری شما برای کاهش وزن خواهد بود. نعناع آنزیمهای هضم غذا را تحریک میکند تا مواد مغذی را از غذا جذب کنند و چربی را بهعنوان انرژی، استفاده کنند. در سال ۲۰۰۳، محققان به بررسی ۱۴ گیاه و ادویه پرداختند تا اثر آنها را روی فعالیت آنزیمهای گوارشی درون پانکراس و رودهی کوچک موشها مشاهده کنند. محققان دریافتند که نعناع یکی از مؤثرترین گیاهانی بود که باعث تحریک این فعالیتها و تبدیل غذا به انرژی میشد. سیستم گوارش انسانها نیز بسیار شبیه موشها است. با اضافه کردن نعناع به رژیم غذایی، بیشتر چربیهای مصرفی به انرژی تبدیل خواهد شد. افرادی که تمایل دارند وزن خود را کاهش دهند، یک ربع قبل و بعد از مصرف غذا ، نصف استکان عرق نعنا مصرف کنند چرا که مصرف نعنا، میزان چربی سازی را در بدن کاهش می دهد.
۲. نعناع و سوءهاضمه و گاز معده
این دو عارضه از بدترین مشکلات گوارشی هستند که یک فرد میتواند آنها را تجربه کند. انسانهای باستان برای کنترل گاز معده کمی نعناع را میجویدند. باور بر این است که نعناع سبب بهبود جریان صفرا، درون معده میشود که به هضم غذا خیلی کمک میکند. به همین دلیل، مصرف چای نعناع یک داروی خانگی برای درمان نفخ شکم و درد ناشی از گاز معده و نفخ است. برگهای نعناع فلفلی (منتا پیپریتا) میتوانند بهصورت نعناع خشک یا تازه در تهیهی چای بهکار روند. برگ نعنا درمان مناسبی برای رفع سردرد، تب، حالت تهوع، اختلالات گوارشی و … محسوب می شود. شربت نعنا نیز سیستم گوارشی را تسکین می دهد و در رفع گاز معده کمک می کند.
۳. نعناع سبب افزایش هشیاری ذهنی و حافظه میشود
مطالعهای که اخیراً انجام شده نشان میدهد افرادی که آدامس نعناعی میجوند، از هشیاری و حافظهی بیشتری نسبت به بقیه برخوردارند.
۴. نعناع سبب کاهش آلرژیهای فصلی میشود
نعناع نوعی آنتیاکسیدان به نام اسید رزمارینیک دارد. این آنتیاکسیدان در انواع گیاهان وجود دارد اما هیچیک به اندازهی نعناع دارای این مادهی ارزشمند نیستند. تحقیقات زیادی روی اثر این ماده بر آلرژیهای فصلی انجام شده است و بهخاطر خواص ضدالتهابیاش، یکی از مؤثرترین روشهای درمانی علائم آلرژی است. دمنوش نعنا می تواند در تنفس بهتر به فرد کمک کرده راه تنفسی را باز کرده و حتی می تواند به صورت یک عامل ضد میکروبی در دهان عمل کند.
۵. نعناع و خواص ضددرد آن
دفعهی بعد که سردرد داشتید، بهجای رفتن به داروخانه، کمی نعناع مصرف کنید. بنا به نتایج تحقیقات دانشگاه نیوکاسل، جویدن نعناع به اندازهی مسکنهای موجود در بازار مؤثر است. دانشمندان ترکیبات ضددرد نعنای برزیلی را امتحان کردند و دریافتند که اثر آن به اندازهی آسپرینهای مصنوعی است. روغن نعناع، علایم معده درد، گرفتگی عضلانی و سندروم روده تحریک پذیر را تسکین می دهد و در نتیجه عضلات نرم و شل می شوند.
۶. اثر نعناع روی سرماخوردگی
سرماخوردگی سبب افزایش خلط و آبریزش بینی میشود. شاید گاهی اوقات نیاز داشته باشید تا دارو مصرف کنید اما نعناع نیز میتواند همان اثر را داشته باشد. همچنین مصرف نعناع همراه با چای، سبب رفع گلودرد میشود.
۷. نعناع به درمان حالت تهوع کمک میکند
اگر حالت تهوع دارید میتوانید چند برگ نعناع را در کف دست خود خرد و آنها را بو کنید. رایحهی این گیاه بهسرعت حال شما را خوب میکند. چای نعنا از تهوع صبحگاهی در دوران بارداری پیش گیری می کند.
۸. نعناع سبب آسانی فرایند شیردهی به کودک میشود
محققان باور دارند که نعناع در درمان درد ناشی از شیردهی به کودک بسیار مؤثر است. تحقیق منتشر شده در مجلهی (Breastfeeding) نشان میدهد که آب نعناع جلوی ترک خوردن نوک پستانها و درد آنها را خواهد گرفت.
۹. نعناع به درمان خارش پوست کمک میکند
از نعناع میتوانید برای درمان خارش پوست ناشی از گزش حشرات، حساسیت و جوش استفاده کنید. شما میتوانید به صورت موضعی، نعناع را روی پوست قرار دهید و سبب آرامش آن شوید.
۱۰. نعناع به درمان سندرم رودهی تحریکپذیر کمک میکند
آمار مبتلایان به این بیماری بسیار بالا است. در سال ۲۰۱۱ در آمریکا از هر ۵ نفر یکی به سندرم رودهی تحریکپذیر مبتلا بود. اولین بار محققان استرالیایی نشان دادند که نعناع چطور به درمان این عارضه کمک میکند. آنها در تحقیقاتشان نشان دادند که چطور نعناع درون رودهی بزرگ یک کانال ضددرد ایجاد میکند و درد ناشی از التهاب را در دستگاه گوارش برطرف میکند. البته مهم است که بدانید روغن نعنا باید مستقیما درون رودهی بزرگ قرار بگیرد تا اثر خود را نشان بدهد. مصرف کپسولهای ژلاتینی معمول فقط سبب ایجاد بازگشت اسید معده میشود.
افرا روبروم به دلیل داشتن برگهایی به رنگ قرمز بیشتر با نام افرا روبروم قرمز یا درخت افرا قرمز شناخته میشود. درختی زیبا و زینتی است که بهصورت بوسنای نیز قابل کشت است. این درخت زیبا برگهای سه تا پنج لبهای دانهدانه داری به رنگ قرمز تا نارنجی دارد. این درخت زیبا تاجی بیضی مانند دارد. افرا روبروم قرمز بومی مناطقی از آمریکای شمالی است. این درخت به دلیل زیبایی منحصربهفردی که دارد موردتوجه قرار میگیرد. ارتفاع افرا روبروم قرمز با توجه به شرایط اقلیمی متغیر و بین ۵ تا ۱۵ متر و گاهی بیشتر تا ۲۰ متر نیز میرسد. از خواص افرا این نکته قابل ذکر است که شیره افرا یکی از شیرینی های مورد نیاز شما است که می توانید جایگزین شکر کنید. شیره افرا به وسیله جوشاندن شیره جمع آوری شده از درخت افرای شیرین بدست می آید.
کاشت
کاشت افرا روبروم قرمز از طریق بذر و قلمه صورت می گیرد. برای این منظور پس از آماده نمودن زمین سطح کشت بذرها را به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در آب ولرم خیس کنید، سپس بذر افرا را در درون کیسهای سربسته که در درون آن خاک گلدان، پیت ماس، شن و ماسه قرار دارد بگذارید. پس از آن چندین سوراخ در پلاستیک برای گردش هوا ایجاد کنید. بذرها را تا زمان جوانهزنی مرطوب نگه دارید. پس از گذشت مدت زمانی بذرها جوانه میزنند. در این هنگام میتوانید بذرها را به گلدان منتقل کنید. همچنین میتوانید بذرها را بهصورت مستقیم در گلدان نیز مورد کشت قرار دهید. پس از آنکه نهال به حد معینی از رشد رسید آن را به زمین اصلی یا گلدان بزرگتر منتقل کنید.
در روش قلمهزنی از شاخههای تازه درختچه افرا قلمه تهیه کنید و سپس آن را بکارید و آبیاری کنید، طوری که همیشه مرطوب باشد. پس از مدتی قلمه صاحب ریشه میشود و رشد خود را آغاز میکند. فاصله کاشت بذر افرا روبروم بین ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتر و فاصله کاشت نهال بین ۱٫۵ تا ۲ متر است. عمق کاشت بذر ۱ تا ۳ سانتیمتر میباشد. برای رشد به خاک حاصلخیز و غنی نیاز دارد، خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. گلدهی درخت افرا روبروم قرمز فصل بهار است. به آبیاری متوسط و کمی نیاز دارد. افرا روبروم به نور خورشید برای رشد نیاز دارد.
درخت کاج سیمبرا (سوئیسی) که به کاج سنگ سوئیسی معروف است. ارتفاع آن معمولاً به ۲۵ متر میرسد و قطر تنه به ۱/۵ متر هم میرسد. رشد آن کند بوده و نسبت به دمای ۲۰ درجه زیر صفر و باد زیاد بسیار مقاوم است. کاشت کاج با بذر کاج سادهترین روش تکثیر درخت کاج است. در فصل تابستان هفته ای دو بار و در فصل زمستان هفته ای یک بار اقدام به آبیاری کاج کنید. توجه کنید که بهتر است خاک درخت همیشه مرطوب باشد. برگهای سوزنی آن، انبوهی زیبا از رنگ سبز تیره است که چشم همگان را به خود خیره میکند. این درخت در فضاهای بسیاری مانند پارکها، حیاط خانهها و جنگلها دیده میشود. کاج از خانواده بازدانگان است که از کهنترین گیاهان روی زمین هستند. زیستگاه اصلی کاج در استرالیا است. انواع درخت کاج علاوه بر آنکه جنبه ی زینتی دارند، بسیار مقاوم در برابر بادهای شدید می باشند و لذا در امر باد شکنی نیز مورد استفاده هستند.
زالزالک نامهای لاتین Hawthorn, Common Hawthorn، نام علمی Crataegus Monogyna خانواده Rosaceae میباشند. زالزالکها درختچهها یا درختانی با ارتفاع ۵ تا ۱۲ متر با شاخههای انبوه میباشند. پوست تنه آنها به رنگ قهوهای کمرنگ با شکافهای عمودی نارنجی رنگ است. ساقههای جوان دارای خارهایی به طول ۱ تا ۱٫۵ سانتیمتر است. برگ زالزالک به طول ۲ تا ۴ سانتیمتر، تخم مرغی شکل و دارای بریدگیهای عمیق است. سطح رویی برگها به رنگ سبز تیره و سطح زیرین آن بیرنگ است. گلهای درخت زالزالک بهصورت هرمافرودیت بوده و در بهار ظاهر میشوند (ممکن است گلها در مناطقی که بومی این گیاه است زودتر نیز ظاهر شود). گلهای زالزالک معطر بوده و گردهافشانی آنها توسط زنبورعسل و دیگر حشرات صورت میگیرد. ۵ تا ۲۵ شاخه گل با هم وجود دارند و هر گل حدود ۱ سانتیمتر قطر داشته و دارای ۵ گلبرگ سفید به همراه پرچمهای متعدد قرمز رنگ و یک خامه است. میوه زالزالک کوچک، تخم مرغی شکل، اغلب به رنگ قرمز تیره، به طول ۱ سانتیمتر، شبه سته، اما از نظر ساختمانی یک میوه دانهدار حاوی یک بذر است. پرندگان میوه این گیاه را میخورند و بذر زالزالک را از طریق مدفوع، دفع و پراکنده میکنند. زالزالک در ایران از جمله در بلندیهای بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد، استان فارس و استان اصفهان بهخصوص شهرستان نجفآباد میروید. این گیاه در استان آذربایجان شرقی و استان کردستان و شمال استان آذربایجان غربی هم بهوفور یافت میشود.
کاشت
درختچه زالزالک به خاک تقریباً سبک یا متوسط نیاز دارد اما خاکهای سنگین و فقیر از نظر مواد غذایی را نیز میتواند تحمل کند. در خاکهایی با pH اسیدی، خنثی و قلیایی رشد میکند. همچنین میتواند در خاکهای بسیار اسیدی و بسیار قلیایی نیز رشد کند. خاک آن از نظر رطوبتی باید مرطوب باشد و آبیاری مناسبی انجام شود. ولی خشکی را نیز تحمل میکند. درخت یا درختچه زالزالک میتواند آلودگی هوا را نیز تحمل کند. زالزالک محلهای آفتابی کامل تا نیمه سایه را ترجیح میدهد.
کاشت زالزالک با استفاده از کشت بذر صورت میگیرد. ابتدا بذرها را در نایلونی که چند سوراخ دارد قرار دهید سپس بذرها را لابهلای ماسه مرطوب قرار دهید. منظور از مرطوب این است که کاملاً خیس نباشد و وقتی ماسه را در دست میگیرید و میفشارید آب از آن چکه نکند. سپس آن را در نایلونی که عرض کردیم قرار دهید و به مدت ۸ هفته در مکانی گرم قرار دهید و هر چند روز یکبار رطوبت را چک کنید. دقت کنید رطوبت خیلی مهم است. بعد از انجام مراحل نوبت به مرحله سرمادهی است. مرحله سرمادهی حدود ۲ ماه الی ۳ ماه میباشد و در همین مرحله امکان این هست که جوانهزنی کند. بذر درخت زالزالک برای جوانهزنی بهتر به یک دوره سرمادهی نیز نیاز دارد. به علت وضعیت پوششی بذر درخت زالزالک و هم طی دوره جنینی، اصولاً بذر این نهال دیر سبز میکند به همین جهت برای جوانه زدن سریع میوهها چیده و میگذارند و سپس به مدت ۳ یا ۴ ماه در دمای ۲۱ تا ۲۷ درجه سانتیگراد بعد به مدت ۵ ماه در دمای ۴ درجه سانتیگراد در ماسه یا خزه مرطوب نگهداری میکنند و آنگاه در بهار میکارند.
خواص
زالزالک داراى مواد معدنى گوناگون، ویتامینها، مقدار زیادى تانن و کلسیم، پکتین، اسید تارتاریک، اسید مالیک، روغن چرب، قندهاى گلوکز و فروکتوز است. بسیار قابض و در درمان اسهال خونی مؤثر است. براى تقویت قلب و معده بسیار توصیه شده است. برای معالجه بیماران مبتلا به فعالیت نامنظم قلب کاربرد دارد. در مواقع کمخونی و سِل اثر خوبی دارد. برای روماتیسمیها و مبتلایان به ورم روده مفید است. اشتها را زیاد میکند. جهت درمان قطرهقطره آمدن ادرار توصیه شده است. شربت زالزالک همراه با شکر سرخ، براى رفع سردرد شدید مفید است. گل زالزالک، ضد تشنج بوده و حرکات نامنظم قلب را تنظیم میکند. داروى مفید و خاصى بر ضد تپش قلب و ضربان شدید آن است. زالزالک که یک گیاه ضد نارسائی قلبی و کاهشدهنده فشارخون است. دارای خاصیت ضد اضطراب نیز است. در یک مطالعه اثربخشی عصاره گیاهی زالزالک در درمان اختلالات ناشی از اضطراب بر روی ۲۶۴ نفر مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که این دارو در درمان اضطراب کاملاً مؤثر است. در اغلب کشورهای اروپایی خصوصاً آلمان برای درمان بینظمی ضربان قلب از گیاه زالزالک استفاده میشود. همچنین زالزالک در درمان آنژین و تصلب شرایین (سفت شدن دیواره رگها) بسیار کاربرد دارد.
از دیگر خواص زالزالک تحقیقات جدید نشان میدهد که زالزالک آنتیاکسیدان بسیار قوی محسوب شده و میتواند بهعنوان یک مکمل غذایی مقوی عمل کرده و در تنظیم وزن، گلوکز خون و التهاب نقش داشته باشد. محققان آمریکایی طی بررسیهایی که روی زالزالک انجام دادند، دریافتند این میوه زالزالک به خاطر داشتن مقادیر بالایی از مواد آنتوسیانین، بسیار مفید است و در رنگهای مختلف این میوه آنتوسیانین های زیاد و متفاوتی یافت میشود که دانههای زالزالک را از فشار اکسایشی نور خورشید حفظ میکنند. خوردن زالزالک بدن ما را از موقعیتهای زیانآور مانند قرار گرفتن در معرض آلودگی و رادیکالهای آزاد حفظ میکند. به عبارتی تحقیقات نشان میدهد مصرف زالزالک در درمان برخی بیماریها از سرطان گرفته تا چاقی اثر مثبت میگذارد و این تأثیر به دلیل خواص ضدالتهابی ماده آنتوسیانین موجود در آن است.
مواد موجود در زالزالک زرد قند خون و عملکرد انسولین خون را بهبود میبخشد. یکی از مواد مفید موجود در زالزالک فلاونوییدهایی میباشند که نسبت به رنگ میوه شدت اثرات آنتیاکسیدانی آنها تغییر میکند. میوههای قرمزرنگ دارای اثر قوی، صورتی اثری ضعیف و زرد اثر ضعیفتری دارند. زالزالک اگر بهخوبی خشک شود تنها مقداری از ویتامین C خود را از دست میدهد ولی دیگر ترکیبات شیمیایی خود را حفظ میکند. لذا برای نگهداری زالزالک خشک باید آن را در محلی که تهویه مناسبی دارد نگه داشت.
چای زالزالک، دمنوش زالزالک آرام بخش هست؛ بنابر این افرادی که از بیخوابی رنج میبرند و یا گریبانگیر انقباضات مکرر عضلانی میشوند بهتر هست این نوشیدنی را بیشتر مصرف کرده و آن را جای گزین چای در محل کار خود کنند.
زردآلو نام میوهای خوراکی، گرد و کروی مانند است. میوه این گیاه هستهدار میباشد که هسته آن نیز بسیار خوشمزه است که طرفداران زیادی دارد. زردآلو از تیره گلسرخیان و رزاسه و جزو دسته بادامی هاست که دارای میوه شفت میباشند. میوه آن به شکل قلب نوک تیز به رنگ سبز روشن مایل به زرد میباشد. گلهای آن درشت و به رنگ سفید متمایل به قرمز است و دوجنسی میباشند. هسته آن صاف، قهوهای و بیضی شکل است. گلهای زردآلو در بهار معمولاً زودتر از اکثر میوههای دیگر باز میشود و به همین دلیل باید این گیاه را در مناطقی که سرمای دیررس بهاره وجود نداشته باشد کاشت. منشأ این گیاه را ارمنستان میدانند ولی بهطورقطع اصل این درخت از آسیای غربی و مرکزی است. بومی چین بخصوص چین غربی و سیبری است. درخت زردآلو چندان مرتفع نمیباشد و ارتفاعش تا ۶ متر هم میرسد.
میوه این گیاه شیرین و به رنگ زرد میباشد که در ابتدای رشد به رنگ سبز است. شکوفههای زیبا و بزرگی به رنگ سفید و صورتی دارد که به هنگام شکفتن منظره زیبایی را پدید میآورد. برگهای بیضی مانندی به رنگ سبز دارد. میوه این گیاه گوشتی و درعینحال آبدار است. میوه این گیاه در اوایل فصل تابستان میرسد. به سرمای دیررس تابستان حساس است. این درخت تا ۴۰ سال نیز عمر میکند. میوه این گیاه خواص بسیاری دارد. در بیشتر مناطق رشد میکند. در هر گره یک شاخه یک ساله و یا اسپور زردآلو، معمولاً سه جوانه در محور برگ رشد میکند. جوانه وسطی رویشی و در جوانه کناری جوانههای گل هستند. تعداد جوانههای گل موجود در هر واحد رشد یا هر گره بسته به رقم متفاوت است. واحدهای ثانویه رشد طولی (که بعد برداشت تشکیل میشوند) تعداد گل بیشتری نسبت به واحدهای اولیه رشد طولی (که طی گلدهی و میوه دهی ایجاد میشوند) تولید میکنند و احتمال تبدیل یک گل به میوه در واحدهای ثانویه رشد، بیشتر است. به عبارت دیگر شیب تعداد گلها در شاخههای بلند از پایین به سمت نوک شاخه افزایش یافته و گلها بهصورت تدریجی در جهتی مشابه باز میشوند. زمان گلدهی زردآلو به رقم و تعداد ساعات سرمای بین ۰ الی ۷ درجه سانتیگراد در طی فصل خواب بستگی دارد و طول مدت گلدهی بسته به رقم و شرایط جوی تغییر میکند. تمایز یابی زردآلو در اواخر تابستان روی شاخههای فصل جاری و اسپورهای کوتاه مسنتر صورت میگیرد و گلها فقط روی جوانههای جانبی به وجود میآیند.
درختان زردآلو بیشترین خسارت را از سرماهای بهاره متحمل میشوند زیرا زودتر از سایر درختان میوه گل میدهند. زردآلو یک گونه کاملاً مستعد برای تشکیل نامنظم میوه است که سبب حذف ارقام خوب زردآلو با وجود داشتن خواص کمی و کیفی مناسب و تقاضای زیاد بازار برای آنها میشود. به دلیل سختی ارزیابی تمام عوامل احتمالی مؤثر بر تشکیل میوه در شرایط باغ، این رفتار بهخوبی شناسایی و ارزیابی نشده است ولی دلایل متعددی برای بینظمی تشکیل میوه زردآلو متصور است.
شرایط محیطی موردنیاز
شرایط محیطی موردنیاز درخت زردآلو، بسیار شبیه هلو است؛ با این تفاوت که کمتر از آن به سرمای زمستانه نیاز دارد.
کوددهی
با توجه به این که اکثر خاکهای تحت کشت زردآلو آهکی- فقیر- شنی بوده است. مدیریت صحیح کودها یکی از عوامل مؤثر در افزایش کیفیت و بهبود خواص کیفی میوه زردآلو است. در میان عناصر غذایی پتاسیم، کلسیم، روی و بر در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت زردآلو نقش بسیار مهمی را ایفا میکنند.
خاک
زردآلو در اکثر خاکهای عمیق که بهخوبی زهکشی شده باشند قادر به رشد است. ریشه زردآلو در برابر غرقاب شدن بسیار حساس است و خاکهای که به نسبت سبک و شنی هستند مناسبترند. خاک محل زردآلو باید ۳ متر عمق داشته باشد در صورتی که خاک زهکشی خوبی داشته باشد مقدار زیاد آهک در خاک تأثیری بر روی ریشه درخت نخواهد داشت. زمینهای مرطوب برای کاشت زردآلو بسیار نامناسب است ولی برعکس در زمینهای خشک و ریگی و آهکی بهخوبی به عمل میآید. در خاکهای عمیق، رطوبت کم و سبک بهتر بارور میشود. در زمینهای مرطوب از تنه و شاخههای درخت صمغ تراوش میکند.
آبیاری
ریشههای درخت زردآلو نسبتاً سطحی است یعنی این درختان توانایی یافتن و جذب آب را از اعماق خاک را ندارند و به همین دلیل آبیاری مناسب و وجود رطوبت مناسب در خاک برای رشد و میوه دهی این درختان اهمیت دارد. اگر در منطقهای که زندگی میکنید میزان ریزش باران کم است میبایست حداکثر هر ۱۰ روز یک بار نسبت به آبیاری گیاهان اقدام کرد. بعد از آبیاری نیز بهتر است که رطوبت تا عمق حدود ۱۸۰ سانتیمتری خاک نفوذ کند زیرا بیشترین حجم ریشههای درخت در این عمق از خاک قرار دارند. اینکه چه مقدار از آب را باید استفاده کنیم تا این عمق از خاک خیس شود بستگی به بافت خاک دارد. برای خاکهای سبک به آب کمتر و برای خاکهای سنگین به آب بیشتر نیاز است.
نور
درختان زردآلو برای رشد مناسب به مکانی با نور کامل و مستقیم آفتاب حداقل به میزان ۸ ساعت در طی فصل رشد نیاز دارند. نور کم مکان کاشت، موجب رشد ضعیف درختان، ریز شدن برگها، افزایش فاصله برگها نسبت به یکدیگر، پریدگی رنگ برگها، عدم شکلگیری جوانه گل و میوه و یا ریزش میوهها در مراحل اولیه رشد و شکلگیری میوههای ریز و بدون کیفیت میشود. اگر رطوبت موردنیاز این گیاه بهخوبی تأمین شود این گیاه نسبت به نور فصول پر نوری همانند تابستان هیچگونه مشکلی نخواهد داشت.
دما
درختان زردآلو جهت استراحت و برطرف شدن نیاز سرمایی به ۹۰۰-۳۰۰ ساعت دمای زیر ۷ درجه نیاز دارد. همچنین در مناطقی که زمستانهای گرم دارند، شکوفههای این درختان در بهار ریزش میکند به همین دلیل در مناطق نیمه گرمسیری و یا گرمسیری نمیتوان این درخت را پرورش داد. از نظر تحمل سرمای زمستان نیز اکثر انواع درختان زردآلو سرمای هوا را در زمستان حداکثر تا ۲۵- درجه سانتیگراد تحمل میکنند البته انواعی از زردآلو همانند زردآلوی سیبریه Prunus sibirica نیز وجود دارند که سرمای زمستان را تا ۵۰- درجه سانتیگراد تحمل میکند. اما میوههای خوراکی با کیفیت پایینی و به تعداد کم تولید میکنند. نوسانات دما در طی فصل رشد میتواند موجب از بین رفتن قسمتی از تاج درخت زردآلو شود که این مشکل با نام آپوپلکسی یا مرگ پیش رس معروف است؛ زیرا این نوسانات دمایی میتوانند موجب ترک خوردن پوست درخت و باز شدن راهی برای ورود سایر آفات و موارد بیماری باز شود و فعالیت این عوامل موجب از بین رفتن برخی قسمتهای تاج و پوست تنه درختان زردآلو میشود.
کاشت
زردآلو از طریق بذر، خواباندن، پیوند و قلمه تکثیر میشود. بذر این گیاه برای رشد بهتر نیاز به یک دوره سرمادهی دارد برای این کار میتوانید بذر این گیاه را در فصل پاییز بکارید تا در فصل بهار جوانه بزند و رشد کند. همچنین میتوانید به مدت دو تا سه ماه بذر این گیاه را در فریزر و در دمای مناسب نگهداری کنید سپس آن را در بستر خاک یا گلدان در عمق مناسبی بکارید و روی آن را با خاک نرم بپوشانید پس از گذشت مدتی گیاه جوانه میزند و شروع به رشد میکند زمانی که گیاه رشد کرد و به حد معینی از رشد رسید نهال به دست آمده را به زمین اصلی منتقل کنید. عمق کاشت بذر ۱ تا ۳ سانتیمتر است. فاصله کاشت بذر ۳ تا ۵ متر میباشد. ارتفاع این گیاه بین ۳ تا ۸ متر و گاهی بیشتر است.
پیوند زنی یکی از روشهای اصلی تکثیر این درختان است. در این روش پیوندکها از درختان زردآلو که صفات مناسبی در میوه دهی و کیفیت میوه دارند تهیه میشود. از آنجایی که ریشههای درختان زردآلو به خاکهای سنگین حساس هستند و در مکانهایی که تعویض خاک مشکل است میتوان از پایههایی استفاده کرد که نسبت به چنین شرایطی حساسیت کمتری دارند. پایههای بذری زردآلو و یا به بیان دیگر پایههایی که از کاشت هسته زردآلو به دست میآیند مناسب خاکهایی عمیق با زهکش مناسب هستند همچنین به طور کلی با استفاده از پایههای بذری زردآلو محصولی بهتر و رشدی بیشتر به دست میآید. اما اگر خاک سبکتر و شنی و با محدودیت آبیاری باشد میتوان از پایه بادام برای درختان زردآلو استفاده کرد. درختان هلو نیز یکی از پایههای متداول برای درختان زردآلو هستند که بخصوص در زمینهای شنی که زهکش خوبی دارند و آبیاری میشوند مناسب است. نتیجه استفاده از پایه هلو پاکوتاه شدن درخت زردآلو است. البته در این پیوند یعنی زردآلو بر روی پایه هلو احتمال عدم گرفتن پیوند و ناسازگاری در محل پیوند وجود دارد و از طرفی کاشتن پایههای هلو در باغی که قبلاً درختان هلو در آن رشد میکردند نتیجه خوبی نخواهد داشت. در زمینهای سنگین و مرطوب میتوان از پایه آلو بخصوص آلوی میروبالان P.cerasifera استفاده کرد البته یکی از مشکلات این پایه حساس بودن آن به پژمردگی ریشه و طوقه با عامل قارچی ورتیسلیوم است.
نوع پیوندی که برای عملیات پیوند زردآلو استفاده میشود پیوند T و یا پیوند شکمی است و زمان انجام این پیوند نیز خرداد ماه است. در این زمان از پایههایی استفاده میشود که ضخامتی برابر با قطر یک مداد (حدود ۶ میلیمتر) داشته باشند و انجام عمل پیوند بر روی پایههایی که کمتر از این حد ضخامت دارند را تا شهریور به تعویق میاندازند. محل پیوند بر روی پایه نیز حدود ۲۵-۱۰ سانتیمتر از سطح خاک بالاتر است. بعد از گرفتن پیوندک میتوان مابقی ساقه مربوط به پایه را از بالاتر از مکان پیوند است قطع کرد و برید. البته این کار را میتوان بهتدریج نیز انجام داد به شکلی که یک هفته بعد از انجام عمل پیوند ادامه ساقه پایه را از حدود ۱۰ سانتیمتری بالای پیوندک برید و بعد از گذشت دو هفته دیگر و مشاهده رشد پیوندک، باقیمانده پایه از بالای پیوندک حذف کرد.
هرس کردن
در هنگام کاشت نهال جوان، شاخه اصلی از ارتفاع حدود ۷۰ سانتیمتری بالای سطح خاک بریده میشود و ۵-۳ شاخه اصلی که البته فواصل مناسبی از یکدیگر دارند و در اطراف تاج درخت پراکنده هستند نگهداری میشوند. این شاخهها در اصل چهارچوب اصلی درخت را در آینده تشکیل میدهند. این شاخهها نیز تا حدود یکسوم ارتفاعی که دارند سرزنی میشوند و حدود دوسوم آنها باقی میماند البته در صورت لزوم میتوان این مقادیر را کاهش و یا افزایش داد. در سال دوم، سوم و چهارم هرس این درختان شامل کم کردن شاخههایی که موجب شلوغ شدن تاج درخت و همچنین قطع کردن و کوتاه کردن شاخههایی است که با هم اصطکاک دارند. میوههای درختان زردآلو اکثراً بر روی شاخههای کوچک دو ساله (سیخک های دوساله) شکل میگیرند و هر سیخک بعد از ۴-۳ سال عمر خشکیده میشود و از بین میرود و یا در هنگام برداشت میوهها همراه با میوهها از درخت جدا میشوند هرس سالانه این درختان بهمنظور تحریک گیاه به تولید سیخک انجام میشود. بنابراین ساقههای این درختان در زمان هرس سرزنی میشوند بهنحویکه یکسوم از طول آنها کوتاه شود و دوسوم از طول باقی بمانند. این سرزنی رشد و نمو سیخکها را تحریک میکند. در درختان بالغ زردآلو شاخههای یکساله در درختان جوان و بالغ که به میوه دهی رسیدهاند ۶۰-۵۰ سانتیمتر و در درختان نسبتاً مسن که هنوز توانایی مناسبی در تولید میوه دارند حدود ۳۵-۲۵ سانتیمتر باید در طی سال رشد کنند. اما اگر رشد بیش از این مقدار است میبایست که از رشد بیرویه آنان با کمک عمل هرس جلوگیری کرد. البته با کوتاه کردن و سرزنی شاخهها امکان رشد شاخههای جانبی بشمار نیز هست که تعداد آنها را نیز میبایست کنترل کرد و قطع کرد تا تاج درخت دچار ازدحام و شلوغی نشود.
تنک کردن
عمل دیگری که میبایست در زمان شکلگیری میوهها انجام داد تنک میوه است زیرا تعداد میوه شکل گرفته در این درختان میتواند زیاد باشد که در نتیجه تمامی میوهها از فضای کافی جهت بزرگ شدن برخوردار نیستند و در نتیجه میوههایی کوچک و ریز شکل میگیرد اما با کم کردن تعداد میوههای نارس در ابتدای رشد میتوان کاری کرد که میوهها از فضای کافی برخوردار باشند. حدود ۴۰ روز بعد از عمل گردهافشانی و یا به بیان دیگر زمانی که قطر میوههای جوان ۱٫۵ سانتیمتر شده بودند عمل تنک انجام میشود. بین هر دو میوه حدود ۸-۵ سانتیمتر فاصله در نظر گرفته میشود و بقیه میوهها حذف میشوند.
آفات و بیماری ها
از آفات درختان زردآلو میتوان به شته، شپشک، کنه تار عنکبوتی، مگس میوه، پیچاننده برگ، سوسک چوبخوار و زنبور مغز خوار زردآلو اشاره کرد. از بیماریهای درخت زردآلو میتوان به بیماری پوسیدگی قهوهای، شانکر باکتریایی، سفیدک پودری، پژمردگی به دلیل قارچ ورتیسلیوم اشاره کرد. برای مبارزه با پوسیدگی قهوهای که گلها و سرشاخهها را گرفتار میکند در فصل بهار زمانی که غنچهها شروع به شکوفایی کردند درختان را با سم قارچکش همانند کلروتالونیل (غلظت بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده سم) سمپاشی کنید.
زردآلو یکی از میوههای خوبی است که ورزشکاران بعد از ورزش میتوانند بخورند. بهشرط آنکه بعد از خوردن، آب ننوشند. در زمستان میتوانند از برگه زردآلو استفاده کنند و در تابستان اگر میخواهند همراه آب باشد از برگه زردآلو خیسانده در آب استفاده شود.
زردآلو بازکننده گرفتگیهای مجاری عروق و نرمکننده سفتیها است. ۱۰ صبح و ۵ عصر میل شود.
زردآلو خاصیت آرام بخشی و نشاطآوری دارد؛ در ضمن خوردن آن به آنهایی که ناراحتیهای قلبی دارند نیز توصیه میشود.
زردآلو به علت داشتن مقداری اسید سالسیلیک، برای درد مفاصل و رماتیسم مفید است.
خیس شده آن را اگر شخصی که مبتلابه تب است میل کند و پشت سر آن آب گرم و عسل میل کند باعث قطع تب میشود.
در برگه زردآلو مقادیری ویتامین D وجود دارد که در رشد استخوان و دندانها بسیار مؤثر است.
مصرف برگه زردآلو سبب هضم غذا میشود و از یبوست جلوگیری میکند. بدین منظور، ابتدا آن را با آب بشویید. سپس آن را در آب خیس کنید و بگذارید یک شب بماند. سپس یک دانه لیموترش در آن بیندازید و صبح ناشتا، برگه خیس خورده را همراه با آب آن میل کنید که برای رفع یبوست بسیار مفید است.
وجود فلوئور در زردآلو از پوسیدگی دندان جلوگیری میکند.
زردآلو، باعث رفع تشنگی و عطش میشود.
هیچگاه بعد از غذا زردآلو نخورید و بعد از خوردن زردآلو حمام سرد ننمایید.
برای درمان اسهال ۱۰ گرم برگ خشک آن را با آب سرد میل نمایید
برای از بین بردن کرم معده ۵ گرم از روغن مغز تلخ زردآلو با احتیاط مصرف شود.
زردآلو حاوی آنتیاکسیدان بالایی است. بیشترین میزان آنتیاکسیدان آن متعلق به فلاونوئید پلی فنولیک مانند لوتئین، زآگزانتین و بتاکریپتو گزانتین ها است؛ مجموعه اینها موجب حفاظت بیشتر سلولها در برابر رادیکالهای آزاد اکسیژن که دلیل پیری، سرطانها و بیماریهای مختلف میباشند، میشود.
برای خرد کردن سنگ مثانه ۵ گرم از روغن مغز تلخ زردآلو با احتیاط مصرف شود. سپس هر ۴ ساعت یک لیوان عرق خارشتری.
شکوفههای خشک شده زردآلو خونریزی داخلی و بیرونی را بند میآورد.
زردآلو ضد سرطان است (مخصوصاً سرطان ریه و لوزالمعده).
زردآلوی رسیده به علت دارا بودن ویتامینهای گروه B برای درمان بیماریهای عصبی و روحی، بیخوابی، خستگی شدید، گیجی، فراموشی و ... مفید است.
کسانی که کارهای فکری زیاد دارند خوردن زردآلو را فراموش نکنند.
برای کسانی که لاغر هستند خوردن زردآلو در فواصل غذا مفید است.
زردآلو برای خانمهای حامله بهعنوان عصرانه بسیار مفید است.
زردآلو سرشار از ویتامین A است که به رشد اطفال کمک کرده و باعث تقویت بینایی در آنها میشود.
در بین سبزیجات، هویج و در بین میوهها، زردآلو بیشترین مقدار بتاکاروتن را دارند و هیچ میوه دیگری به این اندازه دارای بتاکاروتن نیست. بتاکارتوتن از پوست در برابر اشعه ماورای بنفش محافظت میکند.
بتاکاروتن موجود در زردآلو مانع پینه بستن و خشک شدن پوست میشود. وقتی پوست بدن پوسته پوسته شده و سفید یا خاکستری رنگ میشود، نشانه کمبود بتاکاروتن است.
پوستهایی که خیلی خشک هستند چند برگه خشک زردآلو را در روغن زیتون خیس نموده سپس کوبیده بهصورت ماسک روی پوست صورت بگذارید.
برای ترک دستوپا از ترکیب برگه زردآلو که در روغن بادام زمینی خیسانده استفاده شود.
برای رفع چروک صورت آب زردآلوی تازه را با کمی شیر و عسل مخلوط نموده ابتدا پوست را با صابون گیاهی شسته سپس با این محلول ماساژ دهید.
اشخاص سالخورده و کودکان باید از زیاد خوردن آن احتراز کنند. همیشه باید زردآلو را قبل از غذا خورد و همراه با آن هسته آن را نیز تناول نمود زیرا هسته زردآلو ضد نفخ بوده و هضم آن را آن آسان میسازد.
افرادی که ناراحتی کبدی دارند، باید از زیاد خوردن زردآلو پرهیز کنند.
مصرف زیاد زردآلو باعث ایجاد لکهای سفید پوستی میشود.
زردآلو از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است، لذا برای سردمزاجان مضر است.
این میوه را هنگام ناشتا و با معده خالی نخورید، زیرا سبب دلپیچه میشود.
هرگز زردآلو را بعد از غذاهای سنگین نخورید.
بعد از خوردن زردآلو آب سرد ننوشید یا با آب سرد استحمام نکنید، زیرا باعث ایجاد گاز و نفخ در معده میشود.
اگر بعد از خوردن زردآلو دچار سنگینی و نفخ معده شدید، فوراً مقداری زیره را دم کرده و میل نمایید یا مقداری عرق زیره یا عرق نعنا بخورید.
زردآلو خشک شده اغلب با سولفیتها عملآوری میشوند تا عمر طولانیتری داشته باشند و در برابر اکسیداسیون و بیرنگ شدن در طی خشک شدن مقاومت بیشتری داشته باشند مانند آن چه برای دیگر میوههای خشک مانند انجیر نیز اتفاق میافتد.
سولفیت که رنگ نارنجی روشن زردآلو را در طی فرایند خشک شدن تثبیت میکند موجب ایجاد حالتهای حاد تنفسی در برخی افراد حساس مبتلا به آسم میشود. بنابراین افراد حساس به سولفیت میتوانند در عوض از میوههای خشک بدون سولفور که قهوهای رنگ هستند استفاده نمایند.
فیسالیس یا عروسک پشت پرده که میوه رسیده آن جنبه خوراکی، دارویی و صنعتی دارد. گیاه فیسالیس که دارای انواع یکساله و چندساله نیز است. از ارتفاعی حدود ۱۰۰ سانتیمتر برخوردار است. فیسالیس گیاه بومی کشور مکزیک بوده و از آنجا به سراسر اروپا انتشار یافته است. میزان تولید آن در سال ۲۰۰۱ میلادی حدود ۶۰۰ تن گزارش شده که ۸۰ درصد آن به ایالات متحده صادر شده است. این سبزی میوهای جزو پنج سبزی برتر مکزیک محسوب شده و بهطور متوسط هر مکزیکی در سال، ۵/۳ کیلوگرم از آن را مصرف میکند. میوه فیسالیس که به گیلاس زمینی نیز شهرت دارد، دارای بافتی همچون گوجه فرنگی و طعمی همچون آناناس و توت فرنگی میباشد و از این جهت میوهای منحصربهفرد محسوب میشود. در کشورهایی مانند ترکیه فیسالیس از جایگاه ویژهای در زمینه صادرات برخوردار است. این گیاه در ایران به عروسک پشت پرده نیز معروف است و در کشورهای همسایه به نامهای گیلاس زمینی و فانوس چینی نیز شناخته میشود.
برگهای فیسالیس بهصورت متناوب و قلبی تا بیضوی شکل و کرک دار است و حاشیه برگها بهصورت ساده میباشد. طول دم برگ بین ۴ -۵ سانتیمتر و پهنک برگ به ابعاد ۶ در ۵/۳ سانتیمتر است. گلهای عروسک پشت پرده، در زاویه بین برگها و شاخه اصلی تولید میشوند و به رنگهای سفید، آبی، زرد و ارغوانی دیده میشوند گلآذین منفرد و هرمافرودیت، دارای گلهای متقارن با تخمدان تحتانی میباشد که از ۵ کاسبرگ پیوسته و ۵ گلبرگ به رنگ زرد کمرنگ با لکههای سیاه و کرک دار، ۵ پرچم و یک مادگی تشکیل گردیده است. تخمدان گلهای فیسالیس، دوبرچهای پیوسته بوده و تخمکهای زیادی در هر برچه به رنگ سبز روشن و بدون کرک در آن دیده میشود. لازم به ذکر است که فیسالیس تقریباً در سرتاسر سال گلدهی و باردهی دارد. ریشه گیاه عروسک پشت پرده، افشان و سطحی هست. البته در برخی از گونهها اندامی شبیه ریزوم نیز دیده میشود. ساقه فیسالیس راست، چهارگوش و توخالی و بدون دم برگ است. میوه عروسک پشت پرده از نوع سته بوده و در پوششی از کاسبرگ محصور شده است. این میوه دارای رنگهای فیسالیس زرد، فیسالیس نارنجی، فیسالیس بنفش، فیسالیس سبز و فیسالیس قرمز است و مقدار زیادی دانه به رنگ قهوهای مایل به زرد دارد. لازم به ذکر است طول میوه تقریباً ۳ سانتیمتر و قطر آن، به ۵/۲ سانتیمتر میرسد.
از شاخصهای رسیدگی میوه فیسالیس میتوان به تغییر رنگ زمینه از سبز به نارنجی یا زرد طلایی اشاره کرد. چنانچه با فشارسنج، رسیدگی میوه کنترل گردد، بایستی تحمل نیروی معادل ۵/۴ نیوتن را داشته باشد. تجمع مواد جامد محلول و تغییر نوع مواد پکتینی از دیگر شاخصهای رسیدگی عروسک پشت پرده است. بهطوری که قند کل میوه در زمان برداشت بالای ۶% و مواد جامد محلول ۱۶ – ۸% و اسیدیته میوه نیز ۹۲ -۷۳% و pH آن بین ۴/۳ – ۷/۴ باشد. محتویات میوه فیسالیس در ۱۰۰ گرم میوه عبارت است از: ۸۵ گرم آب، ۸۵ کیلوکالری انرژی، ۷/۰ گرم چربی، ۱ میلیگرم آهن، ۹/۱ گرم پروتئین، ۲% چربی، ۳ میلیگرم بتاکاروتن، ۸ گرم مواد قندی، ۹ میلیگرم کلسیم، ۴۰ میلیگرم فسفر، ۸/۲ میلیگرم نیاسین، ۱۱/۰ گرم تیامین، ۱۱ میلیگرم ویتامین ث، ۴/ ۰ میلیگرم ریبوفلاوین و ۷۲۰ واحد ویتامین آ است.
علاوه بر تازه خوری در اغلب کشورهای اروپایی از محصول فیسالیس بهصورت فرآوری شده در شکلهای کشمش، میوه خشک، ژله، تهیه سس سالسا، مربا، کمپوت، مارمالاد و بستنی کوکتل میوه استفاده میشود. از روغن و چربی این میوه برای استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی و تولید لوسیونهای بهداشتی استفاده میگردد. اگرچه روغن موجود در ترکیبات استروئیدی آن، ظرفیت ترکیب آن را با روغنهای دیگر مانند روغن خرما و نارگیل جهت مصرف خوراکی بالا برده است.
کاشت
فیسالیس گیاهی است کمتوقع و مناسب برای اقلیمهای نیمه گرمسیری. اگرچه ارقامی از این گیاه در کوهستانها و مناطق سردسیری رشد میکنند اما برای تولید تجاری و اقتصادی، کشت و پرورش آن در فضاهای بسته اعم از زیرپوشش پلاستیک یا سایهبان صورت میگیرد. با اینکه فیسالیس جزو گیاهان بیتفاوت به طول روز بوده اما نیاز به حداقل ۹-۸ ساعت نور آفتاب دارد. چنانچه این گیاه در شرایط نور زیاد قرار گیرد بایستی از سایهبانهای ۳۰% برای کنترل نور استفاده نمود. از نظر دما، صفر فیزیولوژیک این گیاه، ۳/۶ درجه سانتیگراد است. اولین جوانههای گل در ۵/۵ درجه ظاهر میشوند و میوه دهی در ۵/۱۰ درجه اتفاق میافتد. دمای مناسب جوانهزنی دانه فیسالیس، ۲۱ درجه سانتیگراد (ظرف ۱۰ ساعت) و یا ۳۲ درجه (ظرف ۱۴ ساعت) است. اگر دمای خاک برای جوانهزنی، ۲۵ درجه سانتیگراد باشد، مناسبترین دما تلقی میگردد. بافت خاک مناسب برای کاشت فیسالیس، خاک سبک لومی شنی با pH بین ۸ – ۵/۴ است. همچون سایر گیاهان این خانواده نسبت به EC بالاتر از ۴ نیز متحمل است. تغذیه گیاهی جهت افزایش تولید بسیار ضروری است اما نسبت به خاکهای فقیر نیز متحمل میباشد. نیاز این گیاه به آبیاری، در طول فصل رشد بالاست اما در زمان رسیدن محصول، نیاز آبی آن کاهش مییابد. در هر صورت برای ۱۰۰۰ مترمربع گلخانه فیسالیس، ۵/۱ مترمکعب در روز آب نیاز است. در هر دوره کشت برای آبیاری فیسالیس برای هر ۱۰۰۰ مترمربع، بهطور متوسط ۸ – ۷ مترمکعب آب نیاز است. این گیاه در زمان تولید میوه نیاز آبی کمتری داشته و در پایان دوره تولید از آبیاری بینیاز میگردد.
ازدیاد این گیاه عمدتاً از طریق دانه میباشد اما از قلمههای یکساله چوبی نرم نیز تحت تأثیر هورمون ریشهزایی اکسین میتوان استفاده نمود که با موفقیت حدود ۳۸ درصدی همراه بوده است. همچنین از طریق خوابانیدن هوایی و تقسیم بوته نیز میتوان آن را تکثیر کرد. شیوه کاشت فیسالیس همچون سایر گیاهان این خانواده بهصورت انتقال نشا است. از زمان کاشت تا نمو اولین میوه حدود ۹۰ روز طول میکشد. بهترین زمان کاشت در اواخر تابستان تا اوایل پائیز میباشد. در برخی از مناطق این محصول تا ۴ بار در سال کشت میشود. جوانه گل پس از ۴۰ روز ظاهر میشود و اولین میوه پس از ۸۰ روز ظاهر میگردد. در مناطق عاری از یخزدگی، گلدهی ۳-۲ بار در طول سال اتفاق میافتد.
تراکم کاشت فیسالیس در شرایط فضای باز و شرایط گلخانه متفاوت است. بهطوری که در شرایط گلخانهای، تعداد بوته برای ۱۰۰۰ متر گلخانه بین ۱۰۰۰ – ۲۰۰۰ بوته است؛ اما در شرایط فضای باز تا ۲۵۰۰۰ بوته در هکتار نیز گزارش شده است. تاریخ کاشت در شرایط گلخانه در استان تهران، شهریور تا مهر میباشد. در گلخانه فاصله کاشت بین دو بوته ۵۰ سانتیمتر و فاصله ردیفها ۱۲۰ سانتیمتر است. استفاده از قیم نخی همچون گوجه فرنگی گلخانهای برای هدایت ساقههای فیسالیس ضروری است و بوتهها پس از رسیدن به انتهای نخ یا قطع میگردند و یا آویزان میشوند. در شرایط فضای باز بوته را با هرس تا ارتفاع ۳۰ سانتیمتری نگه میدارند.
دوره رشد گیاه از زمان کاشت دانه تا تولید میوه، در شرایط فضای باز، ۹۰ روز میباشد که ۷۰ روز آن مربوط به دوره رشد میوه است اما در شرایط گلخانهای دوره رویش از دانه تا پایان تولید، ۹ ماه است که ۶-۵ ماه آن مربوط به دوره باردهی است. اگرچه برخی ارقام مقاوم به سرما تا ۱۰ درجه زیر صفر را نیز تحمل میکنند اما بهتر است برای جلوگیری از سرمازدگی در اواخر پائیز، سطح خاک و ریشهها را مالچ پاشی کرد.
این گیاه نسبت به گیاهان همخانواده خود کمتوقعتر است بهطوری که میزان کود نیتروژن مصرفی برای یک هکتار ۲۴۰ – ۱۲۰ کیلوگرم و میزان فسفر مصرفی برای یک هکتار ۱۵۰ -۶۰ کیلوگرم میباشد. همچنین در خاکهای لومی شنی برای افزایش عملکرد، مصرف ۱۸۰ – ۹۰ کیلوگرم کود کامل در هکتار و محلولپاشی پتاسیم کلراید ۱% قبل و بعد از شکوفه دهی توصیه میشود. ارقام فیسالیس خود ناسازگار بوده و برای تشکیل میوه نیازمند ارقام گردهزا و خودبارور است. همچنین استفاده از زنبورهای گردهافشان در گلخانه توصیه میشود.
فیسالیس بهطور اختصاصی فاقد بیماری یا آفت میباشد اما مهمترین آفات آن همان آفات و بیماریهای مشترک گوجه و فلفل مانند شته، مگس سفید مینوز و کنه تارعنکبوتی است. مهمترین بیماریهای میوه مذکور نیز نماتد آفریقای جنوبی است که خسارت فراوانی را وارد نموده و همچنین بیماری و آفات دیگری چون عنکبوت قرمز، خرگوش صحرایی، سوسک کک Chrysomelidae، بیماری کپک پودری و نقطه برگ باکتریایی Xanthomonas گزارش گردیده است.
برداشت محصول در شرایط گلخانههای در ایران از اواسط بهمن آغاز میگردد و هر کارگر میتواند در فصل برداشت، روزانه بهطور متوسط ۱۲- ۱۰ کیلوگرم برداشت کند. رنگ میوه در زمان رسیدن به نارنجی تا قرمز تمایل پیدا میکند. میوه را با همان پوشش در ظروف کوچک ۳۰۰ تا ۵۰۰ گرمی بسته به نیاز بازار بستهبندی میکنند. عملکرد متوسط آن در هکتار حدود ۱۵ تن گزارش شده است. فیسالیس دارای پوشش سلولزی است که به حفظ و ماندگاری آن کمک فراوانی میکند بهطوری که عمر نگهداری میوه با کاسه گل در دمای ۳۰ درجه سانتیگراد به یک ماه نیز میرسد. ولی میوه خشکشده آن در دمای ۳۰ درجه تا ۵ ماه قابلیت نگهداری دارد. برای افزایش عمر انباری این محصول توصیه میگردد که میوه بهصورت نیمه رسیده برداشت گردد. نتایج بهدستآمده از یک تحقیق نشان میدهد که کیفیت ظاهری و رنگ میوه پس از ۶۴ روز انبارداری کاهش یافته و پس از ۷۴ روز انبارداری، میوهها از محل اتصال به ساقه، شروع به پوسیدگی میکنند. میوهها تا ۵۶ روز نگهداری در انبار هنوز دارای کیفیت مناسبی است. پس از روز ۶۴، سطوحی از پوسیدگی قهوهای رنگ روی آنها دیده میشود و از روز هفتاد و چهارم به بعد رشد میسیلیوم قابلمشاهده است؛ بنابراین بهترین دمای انباری این محصول، دمای ۱۰ درجه سانتیگراد است که قادر است محصول را تا بیش از ۶۰ روز نگهداری نماید.
خواص
میوه فیسالیس دارای بافتی همچون گوجه فرنگی و ترکیبی از طعم میوههای توت فرنگی، گیلاس، کیوی و آناناس است. این میوه از رده گیاهان تکلپهای و از رسته بادمجان سانان است که به دلیل قرار گرفتن در لفاف کاغذی شکل فاقد هرگونه آلودگی و عوامل بیماریزا است و بدون نگهداری در یخچال بیش از ۱۰ روز ماندگاری دارد و در صورت نگهداری در یخچال حدود ۲ ماه مدت زمان ماندگاری این میوه نیز افزایش مییابد. از نظر خواص فیسالیس، این میوه سرشار از ویتامینهای A، E، C، P و F و مواد معدنی آهن، فسفر، پتاسیم و منیزیم و سرشار از آنتیاکسیدان و ضدسرطان است. فیسالیس منبع غنی و طبیعی از آنتیاکسیدانها بوده و ویتامینهای A، E، C، P و F را در خود دارد. این میوه بدن انسان را در مقابل خنثیسازی رادیکالهای آزاد که موجب بروز بیماریهایی چون سرطان، سکته قلبی، پروستات، آسم و آلرژی میشود، حفاظت میکند. فیسالیس غنی از مواد معدنی مانند آهن، پتاسیم، فسفر و منیزیم است.
علاوه بر خواص دارویی فراوان این میوه، از برگ و ساقههای آن نیز بهصورت دمنوش استفاده میکنند. دمکرده آن برای درمان آسم مؤثر است. این میوه برای بیماریهای پوستی خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونیکننده دارد. برگهای آن برای درمان مالاریا، هپاتیت، روماتیسم و ناراحتی کبدی مورداستفاده قرار میگیرد. از جمله خواص این میوه تقویتکننده سیستم دفاعی بدن است. خاصیت ضدسرطانی، ضدباکتری و ضدویروسی دارد. از دیگر مزایای این میوه تأثیر بسزایی است که در شادابی و طراوت پوست و تقویت قوای جنسی دارد. ویتامین P موجود در آن به بدن در جذب ویتامین C کمک میکند و سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند. ویتامینهای B کمپلکس در این میوه مانند تیامین برای سوختوساز سالم بدن، پوست، چشم و مغز لازم است. پکتین نوعی فیبر موجود در این میوه است که کاهشدهنده کلسترول است. فیسالیس غنی از مواد معدنی مانند آهن، پتاسیم، فسفر و منیزیم است. از میوه فیسالیس در تهیه کرمهای آرایشی نیز استفاده میشود همچنین مصرف این میوه تأثیر بسزایی در شادابی و طراوت پوست دارد. فیسالیس زرد حاوی مقادیر بالای آنتیاکسیدانها و خواص ضدالتهابی هستند.
مهمترین خواص دارویی و درمانی میوه فیسالیس عبارتاند از:
سرطان: فیسالیس زرد حاوی مقادیر بالای آنتیاکسیدانها و خواص ضدالتهابی هستند که رادیکالهای آزاد بدن را کاهش داده و با افزایش آپوپتوز و مرگ سلولهای سرطانی، خطر ابتلا به انواع سرطان را از بین میبرند.
ضدالتهاب طبیعی: مقادیر بالای آنتیاکسیدانهای موجود در گلدن بری بهعنوان ضدالتهاب طبیعی عمل کرده و خطر ابتلا به انواع بیماریهای التهابی مانند آرتروز، نقرس، درد مزمن و حتی هموروئید یا بواسیر را کاهش میدهد.
افزایش انرژی: میوه فیسالیس حاوی دوزهای خوبی از ویتامین B است. مواد غذایی که برای تولید انرژی در بدن ضروری میباشند. مصرف کافی ویتامین B به حفظ انرژی شما کمک کرده و مانع از خستگی میگردد. ۱۰۰ گرم میوه فیسالیس دارای ۱۱/۰ میلیگرم تیامین، ۰۴/۰ میلیگرم ریبوفلاوین و ۸/۲ میلیگرم نیاسین است. همه این ویتامینها نقش مهمی را در تولید انرژی از کربوهیدراتها و چربیهای رژیم غذایی ایفاء میکنند.
لاغری و کاهش وزن: فیسالیس یک میوه کمکالری است و به دلیل مقادیر بالای مواد مغذی که دارد به لاغری و کاهش وزن افراد کمک میکند. چون ۱۰۰ گرم از این میوه تنها ۵۳ کالری دارد. محتوای کل چربی (۷۰/ گرم) در این میوه نیز ناچیز است و علاوه بر این دارای کلسترول کمی است. میوه فیسالیس دارای کالری بسیار کمی بوده و ازاینرو افزایش مصرف آن مطمئناً نمیتواند منجر به افزایش وزن گردد.
فشارخون: ترکیبات ضدالتهابی موجود در فیسالیس به کاهش التهاب شریانها و عروق خونی کمک کرده و خطر ابتلا به فشارخون بالا و بیماریهای قلبی را از بین میبرد.
کلسترول خون و قلب: اسیدهای چرب ضروری موجود در فیسالیس به کاهش کلسترول خون کمک کرده و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را کاهش میدهند.
دیابت و قند خون: برخی از ترکیبات موجود در فیسالیس میتوانند تجزیه و مصرف قندهای ساده از کربوهیدراتها را کاهش داده و نوسانات شدید قند خون را یکی از علل اصلی ابتلا به دیابت نوع ۲ میباشند را بهبود میبخشند.
منبع خوبی از پروتئینها: بعضی افراد تصور میکنند که گوشت تنها منبع خوب پروتئین است، اما این تصور اشتباه است. میوه فیسالیس خام و خشک نیز میتواند حاوی مقادیر قابلتوجهی از پروتئینها باشد. این میوه دارای ۱۸ نوع مختلف آمینواسیدها از جمله تمام ۸ آمینواسید ضروری میباشد. آمینواسیدها ترکیبات آلی هستند که بهعنوان بلوکهای ساختاری پروتئینها عمل میکنند. ۱۰۰ گرم میوه فیسالیس خشک شده حاوی ۱۶ درصد مقدار مصروف روزانه توصیهشده از پروتئین است؛ بنابراین گیاهخوارانی که به دنبال یافتن منابع غیرگوشتی بهمنظور افزایش جذب پروتئین هستند میتوانند از این میوه در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
کبد: برخی تحقیقات نشان میدهند که فیسالیس با سمزدایی و پاکسازی بدن به سلامت کبد کمک کرده و خطر تخریب آن را کاهش میدهد.
بهبود سلامت چشم: میوه فیسالیس یک میوه دوستدار چشم در نظر گرفته میشود، چون این میوه دارای ویتامین A بالایی است. تنها ۱۰۰ گرم میوه فیسالیس را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. بنابراین مصرف منظم این میوه قطعاً میتواند به حفاظت از بینایی چشم شما در برابر مشکلات مرتبط با پیری مانند تخریب ماکولا کمک کند. علاوه بر این، ویتامین A فعالیت آنتیاکسیدانی قوی را نشان داد که به این معنی است که مصرف این میوه میتواند نقش حیاتی را در کاهش آسیب رادیکالهای آزاد ایفا کند. کاربرد خارجی آب این میوه برای درمان مشکلات چشمی مانند ناخنک استفاده میشود.
کلیه: گلدن بری یک دیورتیک طبیعی در طب سنتی است که با افزایش ادرار به دفع سموم سیستم لنفاوی از طریق کلیهها و بهبود سلامت آنها کمک میکند.
تقویت سیستم ایمنی بدن: تنها با مصرف ۱۰۰ گرم میوه فیسالیس ۱۸ درصد ویتامین C مجاز توصیه شده تأمین میشود. مطمئن باشید که مصرف روزانه این میوه کمک فوقالعادهای به تقویت سیستم ایمنی بدن شما میکند. ویتامین C توسط افزایش سنتز سلولهای مبارزه کننده با عفونت باعث افزایش تقویت سیستم ایمنی بدن میگردد. این میوه منبع خوبی از پلی ساکاریدها بوده که به افزایش ایمنی کمک میکنند.
مسمومیت: از خوردن فیسالیس سبز و نارس خودداری کنید چون ممکن است سمی باشد و باعث مسمومیت شود. همچنین توصیه شده که از مصرف فیسالیس وحشی جدا خودداری کنید.
آلرژی و حساسیت: اگر به انواع توتها آلرژی و حساسیت دارید ممکن است فیسالیس هم باعث آلرژی و حساسیت در شما شود.
نحوه مصرف
همانطور که قبلاً ذکر شد میوه فیسالیس توسط یک پوسته کاغذی غیرمعمول احاطه شده است. بنابراین هنگام مصرف فیسالیس، در مرحله اول شما نیاز به جدا کردن پوست از میوه دارید. این کار به این دلیل است که پوسته غیرخوراکی است. ازاینرو حذف آن از میوه ضروری میباشد. بعد از برداشتن پوسته میوه را با آب بشویید و سپس آن را یا بهصورت خام مصرف کنید و یا میتوانید بهصورت پخته شده به انواعی از غذاهای اضافه کنید. میوه فیسالیس برش داده شده میتوانند به هر نوع سالادی اضافه شوند. این میوه طعم ترش و شیرینی را به غذاها میدهد. در مقایسه با فیسالیس خام نوع خشک این میوه حاوی مواد تغذیهای متمرکزتری میباشد؛ بنابراین مصرف منظم فیسالیس خشک قطعاً میتواند مصرف مواد تغذیهای شما را به حداکثر برساند. بافت این میوه خشک شده نرم و چروکیده و شبیه یک کشمش میباشد. ازآنجا که این میوه باعث افزایش بالقوه انرژی میگردد، آنها اغلب به شکلاتهای انرژیزا اضافه میشوند.
طالبی با نام علمی Cucumis Melo Var.Cantalupensis مانند بقیه گیاهان خانواده Cucurbitaceae طالب آبوهوای گرم و آفتابی است. آنها گیاهان یکسالهاند و احتیاج به فصل رشد طولانی دارند. طالبی بومی آسیا و بهاحتمالزیاد ایران است. طالبی در مناطقی کاشته میشود که بین آخرین سرمای بهاره و او بین سرمای پاییزه حدود ۱۴۰ روز فاصله باشد. هوای مرطوب مناسب رشد آنها نیست و میوه آنها در این نوع هوا شیرین نمیشود ضمن اینکه هوای مرطوب در آنها موجب اشاعه بیماریهای قارچی میشود. هوای گرم و خشک باعث شیرینتر شدن میوه در این گیاه میگردد. همینطور هوای ابری مناسب رشد خربزه نیست. این گیاه یکپایه بوده و گلهای نر و ماده از هم جدا و حشرات در گردهافشانی آنها نقش دارند. طالبی سمسوری یا Magenta Melon شبیه یک توپ گرد بوده و دارای یک گوشت نارنجی و آناناسی و شیرینمزه است. پوست آن نازک و دارای عطر دلنشینی بوده و رنگ پوست آن سفید و دارای شیارهای موازی و سبز است. هرچه رنگ آن زرد روشنتر باشد رسیدهتر و شیرینتر است. این رقم زودرس و شیرین بوده و کامل مناسب و سازگار با آبوهوای ایران تولید شده است.
ویژگیها
پوشش دهی برگی عالی که از آفتابسوختگی میوه جلوگیری میکند.
میوهای گرد شکل همراه با رگههای جذاب.
حفره تخم نسبتاً کوچک همراه با گوشتی سفت.
میوه دهی بالا همراه با بوتهای قوی.
میانرس است (حدود ۹۵ تا ۱۰۵ روز بعد از کاشت طالبی).
توربندی مناسبی دارد.
بسیار شیرین و مطبوع است
خاک
هرچند که خربزه در طیف وسیعی از انواع خاکها کشت میشود ولی تنها در خاکهای حاصلخیز که دارای مواد غذایی آلی و معدنی کافی باشند بهترین نتیجه را میدهند. بهترین زمین برای کاشت این گیاه خاکهای شنی و سبک با pH بین ۵/۵ تا ۷ است. در کشت باید به این نکته توجه کرد که خربزه در زمینهای سنگین و رسی رشد خوبی ندارد و باید کمی هوموسی و دارای مواد آلی باشد. خربزه از جمله صیفیهایی است که مواد غذایی زیادی از زمین جذب میکند، به همین دلیل استفاده از کودهای شیمیایی کامل ازت فسفر و پتاسیم توصیه میشود.
نور
نور کامل و آفتاب مستقیم برای این گیاه مناسب است. هوای ابری و بارانی در موقع رسیدن میوه باعث میشود که خربزه طعم مطبوع و کیفیت لازم را پیدا نکند.
آبیاری
صرفنظر از اینکه در باغچه یا در گلدان میکارید همیشه خاک آن را باید مرطوب نگهدارید. مخصوصاً زمانی که گیاه در حال رشد است باید همیشه خاک آن خیس باشد. البته باید گلدان و یا خاک باغچه شما زهکشی مناسبی داشته باشد زیرا که آبیاری زیاد نیز موجب گندیدن گیاه میشود.
کاشت
کاشت خربزه بهصورت مستقیم صورت میگیرد به خاطر اینکه ریشههای آن حساس به جابهجایی است. در مناطق معتدل بذر خربزه را مستقیماً در اواخر یا اواسط بهار در محل اصلی میکارند و در مناطق گرمسیر بذر طالبی در اواسط زمستان کاشته میشود. آبوهوای مناسب برای خربزه یک فصل نسبتاً طولانی عاری از یخبندان همراه با نور فراوان و حرارت هوای خشک و رطوبت کافی خاک است. کشت طالبی مانند بقیه گیاهان همخانواده بهصورت جوی پشته و کپهای و به روش نمکاری است. تعداد ۳ الی ۵ بذر خیسخورده در هر کپه کاشته میشود. بعد از سبز شدن تعداد بوتهها به ۲ یا ۳ و گاهی به یک بوته کاهش داده میشود و این زمانی است که بوته ۴ برگی شده باشد فاصله بین دو بته حدود ۶۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر و فاصله دو خط کشت بین ۲ تا ۳ متر است. برای داشتن محصولی زودرس یا در مناطقی که دوره رشد کوتاه است میتوان در گلخانه یا شاسی داخل گلدانهای جیفی پات اقدام به کشت کرد و در زمان مناسب بوتههای آمادهشده در جیفی پات را به محل اصلی منتقل نمود. مقاوم کردن بوتهها قبل از انتقال به محل اصلی الزامی است.
داشت
مراقبتهای لازم پس از کاشت نشاء خربزه عبارتاند از آبیاری، دفع علفهای هرز و سله شکنی است. پس از کشت آبیاری اهمیت زیادی دارد. بهطوریکه یک دوره خشکی شدید باعث ریزش گلها و میوهها میشود. پس از انتقال نشا باید ابتدا روزانه آبیاری صورت گیرد و پس از آن بسته به نوع خاک و شرایط آب و هوایی هر ۷ روز یکبار باید آبیاری انجام گیرد.
برداشت
زمان برداشت به عوامل مختلفی بستگی دارد، این گیاه گونههای زودرس، میانرس و دیررسی دارد. لذا موقع برداشت آنها به نوع واریته هم بستگی دارد. از دیگر عوامل زمان برداشت فاصله تا بازار مصرف است. اگر بازار نزدیک باشد بهتر است دیرتر برداشت شود تا شیرینتر شود و کامل برسد ولی درصورت دوری بازار مصرف توصیه میشود زودتر برداشت شود چون میوههای رسیده شدید در هنگام جابجایی آسیب میبیند.
از نظر خواص خربزه، طالبی یکی از بهترین منابع ویتامین آ است و مملو از بتاکاروتن بوده که در بدن تبدیل به ویتامین آ میشود. بتاکاروتن یک آنتیاکسیدان بسیار عالی است که از سرطان پیشگیری میکند، کلسترول را کاهش میدهد و درصد بیماریهای قلب و عروق را به طرز چشمگیری کم میکند. این ویتامین در بهبود بینایی و حفظ سلامت و طراوت پوست، نقش ارزندهای دارد. بهعلاوه بتاکاروتن بالای طالبی، مانع بروز آب مروارید در سالمندان میشود. طالبی همچنین حاوی ویتامین ث و علاوه بر آن، مواد مغذی دیگری مثل پتاسیم، اسید فولیک، فیبر، منیزیم، ید و ویتامینهای ب ۶ است. وجود مجموعهای از ویتامینها در خربزه و تخمه خربزه بهخصوص ویتامینهای گروه ب در این میوه، آن را به مادهای بسیار خوب برای تنظیم متابولیسم در بدن تبدیل کرده و ازاینرو میوهای بسیار مفید برای افزایش وزن کودکان و نوجوانان و افراد لاغر است.
طالبی میوهای خنک و اشتهاآور است و به دلیل دارا بودن درصد بالای آب، فیبر و مواد معدنی مناسب، ادرارآور و ملین است. مصرف این میوه همچنین به افرادی که از کمخونی رنج میبرند توصیه میشود. مطالعات نشان داده است که افرادی که از آسم رنج میبرند در صورت استفاده از میوههایی که خاصیت آنتیاکسیدانی بالایی دارند، کمتر دچار حملات تنفسی میشوند. ازاینرو مصرف طالبی برای کسانی که سل ریوی دارند، مفید است. طالبی و گرمک به دلیل دارا بودن مقدار زیادی فیبر برای کسانی که از یبوست رنج میبرند، مفید است. همچنین میوههایی که پتاسیم بالایی دارند نظیر طالبی، موز، سیب و… از بروز نارسایی قلبی جلوگیری کرده و در صورت بروز، از شدت آن میکاهند. ازآنجاکه کلسترول، فشارخون و هموسیستیئن بالا، زمینهساز بروز بیماریهای قلبی هستند، مصرف طالبی به دلیل دارا بودن مواد مغذی برای کنترل این سه فاکتور مفید است و در سلامت قلب نقش کارآمدی دارد. البته افرادی که از بیماری قند رنج میبرند در مصرف طالبی باید جانب احتیاط را رعایت کنند. همچنین دانشمندان با تحقیق بر پوست میوههایی مثل خربزه و طالبی دریافتهاند که پوست این میوهها میتواند منبعی برای مسمومیت غذایی باشد؛ ازاینرو شستن کامل میوهها بسیار توصیه میشود.
شلغم گیاهی سرشار از خاصیت است. این سبزی در رنگهای مختلف سفید، بنفش در اندازههای مختلف دیده میشود که دارای خواص درمانی بسیاری است. شلغم از جمله صیفی جاتی است که در پاییز به بازار عرضه میشود و مورد مصرف قرار میگیرد. شلغم بنفش و سفید یک نوع شلغم به رنگ سفید و بنفش است. طعم آن شیرین ملس است. مناسب برای تازه خوری با آبلیمو و پخته با نمک میباشد.
کاشت
برای کاشت شلغم در باغچه ابتدا باید زمینی را که میخواهید بذر شلغم در آن بکارید را شخم بزنید و به خاک آن کود دامی اضافه کنید و خاک را خوب به هم بزنید تا کود با خاک ترکیب شود سپس خاک را خوب خورد کرده و سطح خاک را صاف کنید. توجه داشته باشید اضافه کردن کود دامی کهنه به خاک باعث رشد بهتر سبزی میشود. بذرها را بر روی بستری که آماده کردید بپاشید. بذرها خیلی نزدیک هم و فشرده پاشیده نشوند. بهترین فاصله برای تربها ۱۰ سانتیمتر هست؛ زیرا بعداز اینکه بزرگتر شدند توی هم رفته و رشد خوبی نخواهند داشت و محصول خوبی نمیدهند. کافی است بر روی بذر شلغم حدود نیم سانتیمتر کود دامی یا خاک بپاشید و بهآرامی خوب آب بدهید. بهتر است ۱۰ روز اول با آبپاش آبیاری بکنید تا بذرها جابجا نشوند. در حدود ۵ تا ۱۰ روز طول میکشد که بذرها سبز بشوند. بعد از اینکه بذرها سبز شده و کمی بزرگتر شدند اگر فاصله برخی شلغمها به هم نزدیک هست بهتر است برخیها را از خاک دربیاورید و تراکم را کمتر کنید.
برای اینکه شلغم به شما مغز خیلی خوب و حجیمی بدهد بذر شلغمها را بهتر است در گلدان نکارید یا اگر در گلدان میکارید حتماً گلدان شما بزرگ باشد و فاصله بین بوتههای شلغم بیشتر باشد و اگر بعد از سبز شدن دیدید فاصله نزدیک هست بخشی از آنها را دربیاورید تا خلوتتر شود. در دنیای امروز خیلیها آپارتماننشین هستند و ممکن است باغچهای برای کاشت سبزی نداشته باشند اما در گلدان و بستری کوچک هم میتوان سبزی کاشت. ابتدا گلدانی بهاندازه دلخواهتان تهیه کنید سپس خاکی مناسب (ترکیبی از ۶۰ درصد خاک باغچه – ۲۰ درصد ماسه -۲۰ درصد کود دامی) را درون گلدان بریزید و بذرها را روی خاک با فاصلهای بین ۵ الی ۱۰ سانتیمتر بپاشید و روی آن حدود نیم سانتیمتر کود دامی (اگر کود دامی در دسترس نبود از ورمی کمپوست استفاده کنید) یا خاک بریزید و خوب آب بدید بهتر است روی آن نایلون فریزر بکشید و کنار پنجره جنوبی یا بالکن بگذارید. حتماً به نور توجه شود چون که به نور زیادی نیاز دارند. در مجموع بهتر است در بالکن در مکانی با نور مستقیم آفتاب نگهداری شود. در صورت کمبود نور ساقهها بلند شده و سبزیها کیفیت خوبی نخواهند داشت.
شلغم توسط بذر پرورش داده میشود. این سبزی برای رشد کردن و جوانه زدن به میزان آب زیادی نیاز دارد. سطح خاک باید همیشه مرطوب باشد. شلغم این قابلیت را دارد تا در هر نوع خاکی کاشته شود؛ اما زمینهای با خاک سنگین که رطوبت را در خود نگه میدارند بهترین گزینه هستند. برای این منظور زمینهای رسی گزینه مناسبی هستند. شلغم در دمای ۱۵ تا ۱۸ درجه سانتیگراد بهخوبی رشد خود را ادامه میدهد. این سبزی هوای معتدل سرد را بیشتر میپسندد. شلغم برای رشد نیاز به نور کامل خورشید دارد.
مراقبتها
بذر مرغوب تهیه کنید.
قبل از کاشت بذر باید زمین را شخم بزنید و کودپاشی کنید.
کدو حلوائی سبز بهصورت پخته، سرخشده، کباب شده، تهیه سوپ کدو و انواع غذا مورداستفاده قرار میگیرد. پوست خارجی این کدو تنبل تیره بوده و دارای خطوط و شیارهای کم عمق و نقاطی پراکنده به رنگ روشنتر است. گوشت این کدو به رنگ زرد و نارنجی است و بافت آن شباهت زیادی با سیبزمینی دارد. این کدو نسبتاً فضای زیادی را اشغال میکند. این کدو شیرینمزه است و پوست آن ضخیم و گوشتی است. دانههای درون کدو تنبل هم خوراکی هستند. تخمه کدو که از همین دانهها تهیه میشود بهصورت تنقلات به مصرف میرسد. همچنین برگهای این گیاه و حتی گل آنهم مصرف خوراکی دارد. دوره کاشت تا برداشت کدو تنبل از ۸۰ تا ۱۱۰ روز است.
شرایط محیط رشد
بیشتر کدوئیان زراعی برای رشد در دماهای از ۱۸ تا ۳۰ درجه سانتیگراد سازگار شدهاند و کمتر در دماهای پایینتر رشد میکنند و با یخبندان خسارت میبینند و از بین میروند. بذر کدو در دمای ۱۲ درجه سانتیگراد شروع به جوانه زدن کرده ولی دمای اپتیمم برای جوانهزنی ۳۳ تا ۳۴ درجه سانتیگراد است. رشد گرده در کدوها در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتیگراد آغاز میشود، بهعبارتدیگر تلقیح این گیاهان برخلاف خیار (۱۴ تا ۱۵ درجه سانتیگراد) و طالبی (۱۸ درجه سانتیگراد) در دمای پایین نیز انجام میگیرد. طول دوره رویش نسبت به انواع مختلف آن متفاوت بوده و بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ روز است. مناطق آفتابی و زمینهای مرطوب برای کاشت این گیاه بسیار مناسب است (سطح آب زیرزمینی بیش از ۷۵ سانتیمتر). باید توجه داشت که این گیاه در مقایسه با سایر سبزیها بیشازاندازه نسبت به وزش باد حساس است. از این نظر کشت توأم با ذرت شیرین توصیه میشود. زمینهای نیمه سنگین و دارای هوموس کافی برای کشت این گیاه مناسب است. خاکهای حاصلخیز یا زهکشی خوب با دامنهای از پی اچ ۶٫۵ تا ۷٫۵ بهترین وضعیت برای رشد و باردهی خوب هستند. به علت نیازهای رطوبتی بالای این محصولات خاکهایی با ظرفیت نگهداری آب بالا و رطوبت ذخیره شده مناسب بازده محصولات بالایی دارند.
چگونگی کاشت
ابتدا تصمیم بگیرید برای کاشت کدو چه راهی را میخواهید انتخاب کنید. برای کاشت کدو دو را وجود دارد: میتوان از طریق بذر آن را کاشت و یا بوتههای کوچک و آماده آن را از بیرون تهیه کرد و در زمین کاشت. در زمان کاشت کدو شما میتوانید بذرها را بهصورت جوی و پشتهای یا بهصورت خطی بکارید که بستگی به میزان فضای شما دارد.
آماده کردن زمین برای کاشت
قبل از کاشت کدو خاک را با مالچ و کود باغبانی مخلوط کنید تا مواد مغذی برای رشد کدو تأمین شود. pH خاک را آزمون کنید و در صورت لزوم آن را اصلاح کنید. PH مناسب برای رشد کدو ۶ تا ۷.۵ است. اگر PH بیشتر از این مقدار بود مقداری آهک به خاک اضافه کنید تا PH پایین آید و اگر PH پایین بود خاک را با مقداری کود گیاهی مخلوط کنید تا PH به حد مناسب برسد. خاکی که کدو در آن کاشته میشود باید زهکشی خوبی داشته باشد. اگر خاک شما زهکشی خوبی ندارد، مقداری شن به خاک اضافه کنید تا به زهکشی خاک کمک کند.
کاشت بهصورت جوی و پشتهای
بعد از گذشت سرما خاک را بهصورت جوی و پشتهای آماده کنید. به صورتی که پشتهها بهاندازه ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتر از زمین فاصله داشته باشند و عرض آنها ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر باشد. فاصله پشتهها از هم را باید ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر در نظر گرفت. روی پشتهها گودالهایی به عمق ۳ سانتیمتر حفر کنید و در هر گودال ۴ یا ۵ بذر قرار دهید. فاصله گودالهای کاشت را ۷۵ سانتیمتر در نظر بگیرید. بعد از اینکه بذرها جوانه زدند و برگ واقعی تشکیل دادند، آنها را تنک کنید و دو یا سه بوته قویتر را نگهدارید. شما همچنین میتوانید ۴ تا ۶ هفته قبل از آخرین سرما، بذر کدو را در خانه بکارید و بعد از اینکه سرما بهطور کامل رفع شد، بوتههای کدو را به زمین اصلی منتقل کنید.
کاشت بهصورت خطی
دانههای کدو سبز را میتوان بعد از رفع سرما در منطقه کاشت. دمای مناسب برای کاشت کدو ۱۳ درجه سانتیگراد است. در هر گودال دو یا سه بذر کدو را در عمق ۳ سانتیمتر با هم بکارید. فاصله گودالهای کاشت را ۷۵ سانتیمتر و فاصله ردیفها را ۹۰ سانتیمتر در نظر بگیرید. بعدازآن که دانهها جوانه زدند و برگ واقعی تشکیل دادند بوتهها را تنک کنید.
نکاتی در مورد رشد کدو
زمانی که نهالهای کدو به وجود آمدند اطراف آنها مالچ اضافه کنید. مالچ باعث حفظ رطوبت خاک میشود، همچنین باعث میشود دمای زمین ثابت بماند. این دو مورد باعث میشوند که گیاه کدو در زمان کوتاهتری محصول بدهد و باردهی بیشتری هم داشته باشد. بوتههای کدو در هر هفته به میزان ۲ اینچ آب نیاز دارند. اگر در منطقه شما بارندگی بهاندازه کافی انجام نمیشود، باید آبیاری دستی انجام دهید. با استفاده از شلنگ آبیاری را در زیر برگها انجام دهید. آبیاری بارانی ممکن است باعث ایجاد کپک پودری روی برگهای کدو شود. زمانی که کدوها کوچک هستند آنها را برداشت کنید زیرا طعم بهتری دارند و اگر برای فروش در بازار کاشت کدو را انجام میدهید، معمولاً کدوهای کوچک طرفداران بیشتری دارند و بهتر فروش میروند. زمانی که کدوها بهاندازه ۱۰ سانتیمتر شدند میتوانید آنها را برداشت کنید. با استفاده از چاقو کدوها را از بوته جدا کنید.
آفات و بیماریها
تنش رطوبت در اثر شرایط بسیار گرم و خشک تنشهای غذایی به دلیل کمبود عناصر غذایی میتواند موجب از بین رفتن میوه گردد. خسارت برخی آفات از قبیل مگس میوه و غیره میتواند میوهها را از بین ببرد. در شرایط مزرعه بوتهها کدو ظاهر سالم دارند، خوب رشد میکنند، گل میدهند اما خیلی از گلها دچار ریزش میشوند. میوهها ممکن است به ظاهر شروع به رشد نمایند اما وقتی تلقیح آنها کامل نباشد لذا پس از مدتی زرد شده و از بین میروند. گیاهان خانواده کدوئیان مانند خربزه، کدو، هندوانه و غیره بدون گردهافشانی قادر به تولید میوه نیستند. شرایط آبوهوا از عوامل مهم در موفقیت گردهافشانی میباشند. رطوبت زیاد موجب چسبیدن گردهها به هم شده و بهخوبی انتقال پیدا نمیکنند. کدوها برای گردهافشانی به فعالیت زنبورهای عسل نیاز دارند و زنبورهای عسل در آبوهوای ابری، سرد پرواز نمیکنند. در ضمن زنبورهای عسل به کاربرد حشرهکشها در زمان گلدهی حساس هستند و در اثر تأثیر سم از بین میروند و درنتیجه گردهافشانی بهخوبی انجام نمیگیرد.
گیاهان خانواده کدوئیان تکپایه هستند و گلهای نر و ماده بهطور جداگانه روی یک بوته ظاهر میشوند. ابتدا گلهای نر باز میشوند، به دنبال آن گلهای ماده باز میشوند. فقط زمانی گردهافشانی صورت میگیرد که گلهای نر و ماده در یک زمان باز شده باشند. گل ماده فقط به مدت یک روز باز است و بیشتر در ساعات ۹ صبح تا ۴ بعدازظهر دریافتکننده گرده است. در طی این مدت یک گل ماده برای دریافت گرده کافی جهت تشکیل یک میوه کامل نیاز به حدود ۱۵ بار بازدید زنبورعسل است. گلهای تلقیح نشده یا تلقیح ناقص دچار ریزش میشوند. موفقیت گردهافشانی در آبوهوای سرد کاهش مییابد. برای انجام موفقیت در گردهافشانی تنشها را به حداقل رساند، فاصله بوتهها را بهدرستی تنظیم نمود. مدیریت آفت و آبیاری را بهخوبی انجام داد. مصرف کود ازته به مقدار زیاد موجب رشد رویشی زیاد شده و در نتیجه تشکیل گل کاهش مییابد. از کندوهای زنبورعسل در مزرعه کدو استفاده شود و از کاربرد حشرهکشها در ساعات فعالین زنبورها و گردهافشانی بوتهها اجتناب گردد.
آبیاری منظم، بخصوص در شرایط خشک لازم است، هر چه میوهها بزرگتر که میشوند نیاز آنها به آب بیشتر میگردد و درنتیجه رقابت میوه بزرگ و کوچک جهت دریافت آب کافی میتواند موجب زرد و ریزش میوههای ریز گردد. کاهش تعداد میوههای روی یک بوته و رساندن تعداد آنها به یک یا دو عدد روی یک بوته یا ساقه موجب بزرگتر شدن میوه میگردد. برخی از عوامل موجب زرد شدن و ریزش میوه و یا از بین رفتن آن در بوتههای کدو میشوند. تنش رطوبت در اثر شرایط بسیار گرم و خشک، تنشهای غذایی به دلیل کمبود عناصر غذایی میتواند موجب از بین رفتن میوه گردد. خسارت برخی آفات از قبیل مگس میوه و غیره میتواند میوهها را از بین ببرد. کمبود کلسیم میتواند سبب پوسیدگی گلگاه، زرد شدن میوه کوچک و ریزش میوه گردد و دماهای بالا، تنش آب و استفاده زیاد از کودهای ازته و پتاسه میتواند مانع جذب کلسیم توسط گیاه از خاک شوند. در مورد رفع برخی کمبودهای عناصر غذایی بخصوص عناصر کلسیم و بور کودهای ذیل جهت تقویت رشد بوتههای کدو و جلوگیری از ریزش گل و میوه توصیه میشود. تکنوکل آمینو که ۱۰ درصد کلسیم و ۰.۲ درصد عنصر بور دارد. کود مایع کلسان که ۳۵ درصد کلسیم دارد. کود مایع بوران که ۱۰ درصد بور دارد.
آبیاری
کدوها به آب زیاد برای حداکثر رشد خود و میوهها نیاز دارند. اگرچه تا حدودی به خشکی متحمل هستند اما آبیاری منظم در طی فصل خشک برای دستیابی به عملکرد زیادتر توصیه میشود. آبیاری بیشازحد و ایجاد خفگی خفیف در ریشهها نیز موجب زرد و از بین رفتن میوههای کوچک میگردد. مزرعه را بهصورت شیاری به فاصله هر ۱۰-۷ روز به بسته به بافت خاک بهویژه در طی مراحل مهم رشد نظیر زمان کاشت، مرحله رشد رویشی، گلدهی و مراحل اولیه میوه دهی آبیاری کنید. در ضمن استفاده از بادشکنها بهصورت دائمی و موقتی میتواند به کاهش هدرروی آب و خسارت باد به گلها و میوههای جوان و ساقهها کمک نماید کاهش سرعت باد به فعالیت زنبورهای عسل کمک مینماید.
خواص دارویی و درمانی
کدو حلوایی، سینه را نرم و اخلاط و سرفه را آسان میکند. اگر کدوحلوایی را پخته و بهصورت کرم بهصورت بمالید و نیم ساعت صبر کنید، رنگ چهره و رخسار باز شده و صورت براق و زیبا میشود، خوردن کدو موجب برطرف شدن غم و اندوه است. کدو برای درمان قولنج مفید است. مغز را تقویت میکند. روغن تخمه کدو برای تسکین درد بواسیر بسیار مفید است. خوردن کدو باعث تجدیدقوای جسمی و روحی بدن و موجب استحکام بافتهای بدن میشود. طبع کدو سرد است، صفرا را تسکین میدهد، شیره تخم کدو یبوست را برطرف میکند لذا باید صبح ناشتا یک فنجان از آن میل شود، ابنسینا کدو را برای رفع سرد درد و رفع بیخوابی و درمان خستگی اعصاب تجویز میکرد. برای مبتلایان به سنگینی معده و اسهال، گوشت کدو را تکهتکه کنید و در یک لیتر آنقدر بجوشانید تا نصف آب بخار شود و پس از صاف کردن آب آن را بگیرید و با مقداری شکر آن را شیرین کرده و هر وقت مایل بودید آن را مصرف کنید، آب کدویی که به این صورت به دست میآید برای تسکین درد بواسیر مؤثر است لذا نوشیدن سه بار در روز از آب کدو تجویز شده است.
از خواص کدو این که کمپوت کدو مخلوط با سیب از غذاهای مفید برای بیماران مبتلا به ورم پروستات است، آب کدو پخته ادرارآور بوده و برای رفع اختلالات کلیه و مثانه مفید است، کوبیده کدو برای درد سر و درد شقیقه بسیار سودمند است، مرهم کدو حلوایی برای درمان دمل مفید است. مربای کدو تقویتکننده بدن و اعصاب است. ترشی کدو اشتهاآور و هضمکننده غذا است. کدو حلوایی را پخته و بهصورت مرهم برای رفع ورم و التهاب در محل قرار میدهند، قرقره با آب کدوی پخته برای درمان گلودرد مفید است، سوخته شده پوست کدو برای بند آوردن خون اثر معجزهآسا و بسیار سریعی دارد بهطوریکه فوراً خونریزی را بند میآورد و دو لبه زخم را به هم میچسباند و سوزش و ناراحتی زخم را خیلی زود تسکین میدهد.
هندوانه با نام علمی Citrullus vulgaris متعلق به خانواده کدوییان یا Cucurbitaceae است. منشأ اصلی پیدایش هندوانه به عقیده برخی از محققین جنوب آفریقا و گروهی دیگر آن را بومی هندوستان میدانند. ریشه کلمه هندوانه از کلمه وانا به معنای هندوانه در زبان هندی است، ایرانیان قدیم به آن هندووانا میگفتند که امروزه به هندوانه تبدیل شده است. مدارکی از کاشت هندوانه در نیل از پیش از هزاره دوم (پیش از میلاد) یافت شده است. دانههای هندوانه در محل دودمان دوازدهم مصر و در مقبره فرعون توتعنخآمون یافت شده است. هندوانه گیاهی است خزنده که طول شاخههای خزنده آن شاید به ۴ متر هم برسد. ریشه هندوانه عمیق بوده و در برخی خاکها به یک متر هم میرسد. برگهای آن قلبی شکل با بریدگی عمیق است. گلهای نر و ماده آن جدا از هم ولی روی یک پایه قرار دارند. هندوانه یکی از انواع صیفیجات شیرین است که در جالیز رشد میکند. در گذشته هندوانه را با نام تربوزه میشناختند که امروزه در افغانستان و تاجیکستان به هندوانه تربوزه میگویند. هندوانه انواع مختلفی دارد که از نظر ضخامت پوست، اندازه، رنگ، اندازه دانهها، طعم، مزه و… با یکدیگر تفاوت دارند. این محصول در بهار در شهرهای جیرفت و کهنوج، میناب، ایرانشهر و دزفول، در تابستان در ورامین، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبریز، میاندوآب، در پاییز در دزفول و زمستان در میناب، جیرفت و کهنوج تولید میگردد.
هندوانه ابوجهل میوهای تلخمزه است که در فارسی با نامهای خربزه روباه، کدوی تلخ و سیب تلخ و در عربی با نامهای حنظل، مراره الصحاری و علقم و در فرهنگ اچمیزبانهای جنوب ایران به نام خزَرَ (تلفظ: Khazara) نام برده شده است. هندوانه ابوجهل از راسته کدوئیها (Cucurbitales) از تیره کدو (Cucurbitaceae)، از سرده سیترولوس (Citrullus) بوده و نام علمی آن Citrullus colocynthis است. مصرف آن باعث کولیت شدید شده و به علت مواد سمی خطرناک است. نام نوعی گیاه بالارونده بومی حوضه مدیترانه بهویژه ازمیر ترکیه، نوبه آفریقا و تریسته ایتالیا است. این گیاه از خانواده هندوانه است اما با هندوانه معمولی تفاوتهایی دارد شامل اندازه کوچکتر، جسم سفتتر و مزه تلخ.
آبوهوا
هندوانه یک گیاه فصل گرم است. نسبت به گرما بیشتر از سایر گیاهان تیره کدوییان مقاوم است. این گیاه مخصوص مناطقی است که دارای تابستانی طولانی و گرم هستند. ازاینرو تابستانهای خشک و به نسبت مرطوب برای آنها مناسب است.
خاک
هندوانه خاکهای سبک و شنی را که از نظر مواد غذایی غنی هستند را میپسندد. در خاکهای رسی هم محصول خوبی میدهد. بهشرط آب زیرزمینی پایین باشد. بهترین pH برای هندوانه ۶ تا ۷ است. برای آمادهسازی زمین مثل خیار عمل میشود با این تفاوت که فاصله جویها بیشتر در نظر گرفته میشود که این فاصله شاید ۴ الی ۵ متر نیز برسد.
کاشت بذر هندوانه
کاشت بذر هندوانه بسیار ساده است و بذرها بهسرعت جوانه میزنند. هندوانه با آفتاب کامل و خاک رسی شنی نیاز دارد. اگر فضای کافی برای کاشت هندوانه ابوجهل ندارید میتوانید با کمی مراقبت آن را در گلدان و در جایی نورگیر بکارید. هندوانه گیاهی یکساله و تقریباً رونده است که نحوه رشد آن شبیه تاک است درنتیجه برای کاشت در گلدان حتماً باید برای آن قیم (نگهدارنده) ببندید. همچنین برای جدا نشدن هندوانه از بوته در طول رشد نباید زیر آن خالی باشد، برای این کار میتوانید هندوانه را بعد از کمی درشت شدن درون تور قرار دهید و به محلی ببندید. برای کاشت هندوانه ابتدا بذر هندوانه ابوجهل آن را به مدت ۲۴ یا حداکثر ۴۸ ساعت در آب خیس نموده سپس گودالهایی به عمق ۲۰ سانتیمتر ایجاد کرده و تا ارتفاع ۱۵ سانتیمتر گودال را از خاک نرم و کود حیوانی پوسیده پر میکنیم. سپس ۲ تا ۳ عدد بذر هندوانه را داخل گودال قرار میدهیم بهطوریکه بذرها در عمق ۳ تا ۵ سانتیمتری قرار بگیرد و بر روی آن خاک نرم میریزیم.
هندوانه را معمولاً بهصورت مستقیم میکارند و نشاء گیری آن توصیه نمیشود. تا قبل از جوانهزنی بذرها نباید خاک خیلی خشک شود. درصورتیکه قصد کاشت در گلدان را دارید باید گلدانی بزرگ با ارتفاع حداقل ۳۰ و قطر ۳۰ سانتیمتر انتخاب کنید و حتماً گلدان را در محیطی قرار دهید که روزانه ۷ تا ۸ ساعت نور مستقیم خورشید داشته باشد. گلدان خود را باید با خاک بسیار غنی پر کنید. ترکیب کود حیوانی و خاک باغچه یا کمپوست برای کاشت هندوانه مناسب است. کود حیوانی حتماً پوسیده باشد. پس از رشد گیاهان و چهار برگه شدن آنها بوتههای ضعیف را با ناخن حذف کنید و بوته قویتر که رشد بیشتری در این مدت داشته را نگهدارید. حذف علفهای هرز اطراف بوته در طول دوره رشد هندوانه ضروری است. هندوانه رونده است و اگر در گلدان کاشتهاید باید بهوسیله قیم یا داربست مناسب بوته نگه داشته شود. همچنین هندوانه به دلیل وزن زیاد نباید آویزان باشد، بهتر است گلدان هندوانه در محلی قرار گیرد که بوته بر روی زمین رشد کند.
نکات کاشت بذر هندوانه
هندوانه برای رشد نیاز به آفتاب کامل و طولانی و گرما در طول روز دارد، هندوانه به سرما بسیار حساس بوده و با شروع سرما گیاه از بین میرود.
هندوانه در شهرهای شمالی کشور و شهرهایی که رطوبت بالایی دارند نیز رشد مناسبی داشته ولی رطوبت بالای هوا احتمال بیماریهای قارچی را نیز بالا میبرد که باید به این نکته توجه داشت.
بهترین دما برای جوانهزنی هندوانه دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه است درنتیجه بعد از رفع سرمای زمستان و گرم شدن هوا اقدام به کاشت نمایید.
خاک هندوانه باید غنی باشد، برای این امر میتوان قبل از کاشت به زمین کشت مقدار کود دامی پوسیده اضافه کرد.
هندوانه باید بعد از رفع سرمای بهاره کشت شود، هندوانه را معمولاً بهصورت جوی و پشتهای میکارند.
فاصله بین پشتهها را ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر و فاصله بین بوتههای هندوانه را نیز معمولاً ۵۰ تا حداکثر ۱۰۰ سانتیمتر در نظر میگیرند.
اگر در شهری زندگی میکنید که تابستانهای کوتاهی دارد، باید چند هفته قبل از شروع فصل بهار اقدام به کاشت بذرها در گلخانه یا محیطی گرم بنمایید.
برداشت هندوانه
زمان برداشت هندوانه همیشه پرسش بوده، کشاورزان عزیز این زمان را بهصورت تجربی تشخیص داده ولی از چند راه میتوان به رسیدن کامل هندوانه و زمان برداشت آن مطلع شد:
با زدن ضربه به هندوانه باید صدایی خفه و بم شنیده شود، میوههای نارس صدای تیزتری دارند.
رنگ میوههای رسیده روشنتر و به زردی میزند.
قسمتی از میوه که بر روی زمین قرار دارد باید به رنگ زرد روشن باشد، میوههای نارس به رنگ سفید یا روشن هستند.
قسمت انتهایی ساقه که به میوه متصل میشود در هندوانههای رسیده خشکشده و به رنگ تیره است.
خواص
در این گیاه عصاره کوکوربیتاسین با خواص درمانی بیماری دیابت وجود دارد. میوه این گیاه دارای خاصیت مسهل قوی بوده و در موارد ضعف روده، فلج ناحیه امعاء و احشاء، آب آوردن نساج و بیماریهای کبدی به کار میرود. از دیگر خواص هندوانه ابوجهل، این گیاه اثر ضدویروسی، ضد میکروبی و ضد سرطانی دارد و عصاره تام گیاه هندوانه ابوجهل ممکن است برای مهار رشد و از بین بردن برخی از سلولهای سرطانی نظیر حنجره مؤثر باشد، تحقیقات پزشکان بیانگر آن بوده که مصرف گیاه هندوانه ابوجهل همراه با اشعه رادیواکتیو دارای اثرات متوقف کنندگی در رشد تومورهای سرطانی است.
پودر گیاه هندوانه ابوجهل بهعنوان ترکیب درمانکننده بیماریهای قند و دیابت توصیه میشود. مالیدن روغن آن همراه با سرکه دنداندرد را تسکین میدهد. این گیاه خلطآور بوده و در کاهش فشارخون و چربی خون مؤثر است. طبع آن خیلی گرم و خشک است، افراد سردمزاج باید از خوردن آن خودداری کنند. برای بیماران بلغمی مفید و مسهل بسیار قوی بلغم بوده و اخلاط بلغمی را از اعماق بدن خارج میکند. هندوانه ابوجهل یک آنتیبیوتیک قوی است. جهت درد سیاتیک از روغن این گیاه به محل عصب بمالند. برای درد مفاصل و نقرس با روغن میوه هندوانه ابوجهل ماساژ دهند و برای درد واریس از روغن آن بر قسمتهای واریس بمالند. برای درمان جذام از روغن آن بر پوست بمالند و حدود نیم گرم از گرد کاملاً ساییده شده آن همراه نشاسته یا صمغ عربی میل کنند، ریشه هندوانه ابوجهل پادزهر سم مار و عقرب است بهصورت دمکرده حدود ۴ گرم الی ۸ گرم میل کنند.
جهت بیماریهای سردرد و درد شقیقه و فلج و لقوه و صرع نیز مفید است. برای درمان صدا در گوش ۱ یا ۲ قطره از روغن این گیاه را در گوش بچکانند. برای جلوگیری از ریزش مو حدود نیم گرم از پودر کاملاً سائیده این گیاه همراه کمی ادویه با غذا میل شود. جهت جلوگیری از سفید شدن مو، میوه هندوانه ابوجهل را سوراخ کرده دانههای آن را بیرون آورده سپس با روغن زنبق داخل آن را پر و سوراخ را با قطعهای از میوه مسدود کنند آن را داخل خمیر گذاشته در آبجوش بگذارند بپزد سپس از روغن آن بهصورت خضاب استفاده کنند. جهت توجه جریان خون از مغز به سایر اندامها حدود نیم گرم از پودر کاملاً سائیده شده این گیاه همراه با کمی نشاسته میل شود. برای از بین بردن کک در اتاق برگ تازه هندوانه ابوجهل را میپاشند. جهت خارش پوست پودر هندوانه ابوجهل را با ماست مخلوط کرده بمالند. کسانی که سکته مغزی کردهاند نیم گرم همراه نشاسته با غذا ۴ روز در ماه میل کنند. برای بیماری قند نیم گرم همراه نشاسته با غذا ۷ روز در ماه میل کنند.
طرز تهیه روغن هندوانه ابوجهل
۲۰۰ گرم آب هندوانه ابوجهل ۱۰۰۰ گرم روغن کنجد یا زیتون را با حرارت غیرمستقیم یا با حرارت ملایم میجوشانیم تا آب تبخیر شود.
عوارض مصرف زیاد هندوانه ابوجهل
با وجود تأثیر مثبت هندوانه ابوجهل در کاهش میزان قند و چربی خون، اثرات سمی مصرف این گیاه روی قلب، کبد و دستگاه گوارش نیز مشاهده شده و مصرف زیاد و بیشازاندازه آن میتواند باعث مرگ شود و این از مضرات هندوانه ابوجهل است. بر اثر مصرف زیاد و خودسرانه آن علائمی چون درد معده، مدفوع آبکی یا خونی، استفراغ و نبض ضعیف گزارش شده است. با مصرف مقادیر بیشتر ضعف، غش، اختلالات حسی، گیجی، هذیان و اختلالات گردش خون مشاهده شده است. بروز دیگر عوارضی چون اگزمای پوستی، التهاب حاد کولون و سمیت کبدی و کلیوی نیز احتمال دارد. همچنین مصرف این میوه به دلیل احتمال سقطجنین در زنان باردار و به دلیل ورود ترکیبات سمی گیاه به شیر در دوران شیردهی توصیه نشده است.
میزان معین این میوه داروی بسیار خوبی برای رفع یبوست مؤثر بوده و چون خاصیت مسهلی آن بسیار قوی است برای کسانی که ورم روده دارند و خانمهای باردار مناسب نیست. در مورد تداخلات دارویی این گیاه مستندات علمی کافی وجود ندارد اما در برخی منابع آمده است این احتمال وجود دارد بر اثر مصرف همزمان هندوانه ابوجهل با دیگر داروهای ضد دیابت قند خون بیشازاندازه کاهش یابد. در ضمن از عوارض مصرف خودسرانه آن چون بهشدت محرک مخاط است خونریزی شدید گوارشی است. این میوه به دلیل سمی و مسهل بودن بالا بهتر است در قالب ترشی یا بهصورت تازه و خودسرانه مصرف نشود و عطاریها هم در زمان عرضه آن جانب احتیاط را رعایت کرده و بدون نسخهای که مربوط به مصرفکننده است این گیاه را ارائه نکنند.
هویج یک سبزی ریشهدار و یا غدهای خوراکی است که میتوان آن را خام یا خردشده یا رنده شده در سالاد خورد و بیشتر در پخت سوپها و خورشها کاربرد دارد. بتاکاروتن، دوپاری از ویتامین آ در هویج به فراوانی یافت میشود و رنگ نارنجی خاص این سبزی نیز به همین خاطر است. بهعلاوه هویج منبعی غنی از فیبر خوراکی، آنتیاکسیدانها و مواد معدنی به شمار میرود. هویج فرنگی گیاه علفی گیاهی و دوساله و محصول فصل سرد و گیاهی روزکوتاه و دارای تولیدمثل جنسی و خودگشن و از نظر جوانهزنی، برون جوانهزنی دارد. ریشه عمودی و ضخیم و ریشه اصلی عمیق و ریشههای فرعی اندک است. ریشه دارای رنگهای مختلف است. تشکیل برگ روزت در سال اول و دارای برگها متناوب و دندانهدندانه است. ساقه بی کرک و ارتفاع ساقه ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر و ساقه در سال اول کوتاه و در سال دوم طویل میشود. گلها هرمافرودیت و گلها سفیدرنگ و ریز و دارای ۵ گلبرگ و ۵ پرچم و مادگی ۲ برچه و گلآذین چتری که از داخل غلافی از رأس ساقه خارج میشود.
از لحاظ خواص هویج، این گیاه علاوه بر اینکه خوشمزه و دلچسب است برای سالاد و آبمیوه و سوپ نیز همیشه به کار می آید و برای سلامتی کلی بدن و پوست و چشم و دستگاه گوارش و دندان ها کاربرد دارد.
کاشت
هویج در انواع خاکها رشد میکند و بهتر است خاک دارای زهکشی خوبی باشد. خاک کاشت برای بذر هویج نباید سنگ یا کلوخ داشته باشد، نبود سنگ و کلوخ و خاک غنی و دارای مواد عالی باعث ایجاد ریشههایی صاف و خوشفرم میشود. میزان فشردگی خاک بر رشد و طول ریشه (هویج) مؤثر است. فشردگی خیلی کم یا خیلی زیاد برای رشد ریشه مضر است. در خاکهای بسیار فشرده ریشه بهصورت مخروطی و کوتاه و در خاکهای نرم، نازک و بلند میشود. آبیاری و رطوبت بسیار مهم است، آبیاری زیاد باعث کمرنگ شدن هویج و آبیاری کم باعث بدطعم شدن و تلخ و تند شدن هویج میشود. هویج را دو نوبت در سال اوایل بهار و اوایل پاییز میتوان کاشت، هویج را معمولاً بهصورت خطی یا ردیفی کشت میکنند و فاصله بین ردیفها را معمولاً کمتر از نیم متر و حدوداً ۴۰ سانتیمتر در نظر میگیرند. فواصل بین هر بوته هویج را نیز ۵ سانتیمتر در نظر میگیرند.
البته برای کاشت هویج در گلدان و باغچه بهتر است بذرها را بعد از خیس کردن یکروزه در آب بهصورت دستپاش بر روی سطح چاک بریزید و بر روی آن حداکثر دو برابر طول بذر هویج خاک نرم بریزید. اگر در باغچه اقدام به کاشت هویج میکنید قبل از کاشت خاک را به ارتفاع ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر زیرورو کنید تا نرم و یکدست شود. برای منظم شدن فضای کاشت و فشرده نشدن بوتههای هویج میتوانید بذر هویج فرنگی را با سه برابر خاک نرم مخلوط کنید و سپس آن را دستپاش کنید (بر روی خاک بپاشید).
برداشت
برداشت بعد از گذشت ۶۰ تا ۸۵ روز از کاشت بذر و زمانی صورت میگیرد که برگها از سبز به زرد تغییر یافته باشد. قطر ریشه هویجها باید به ۳٫۵-۲٫۵ سانتیمتر رسیده باشند. برای برداشت باید بستر را با آب بخیسانید. خاکهای اطراف ریشه را هنگام برداشت کنار بزنید. اگر هویج با شاخ و برگ برداشت شود، دستهای گفته میشود. اگر هویج بدون شاخ و برگ برداشت شود، کپهای میگویند. سر شاخه زنی در مزرعه و سر برگها جدا شده و ۲٫۵ تا ۵ سانتیمتر از ساقه باقی میماند و ساقه قبل از بستهبندی بریده میشود. هویج را در سطح وسیع با ماشین برداشت چغندرقند برداشت میکنند.
نگهداری پس از برداشت
قبل از نگهداری در انبار، انبار را با محلول ۲ درصدی سولفات مس تمیز میکنند. با شستشوی هویجها و سپس قرار دادن در کیسههای پلاستیکی، هویج را در انبار در دمای صفر درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی% ۱۰۰- ۹۵ به مدت ۴ تا ۶ ماه میتوان نگهداری کرد. هویج را دور از سیب، سیبزمینی، گلابی و سایر میوههایی که اتیلن تولید میکنند، دور نگهدارید. ماندن هویج برای مدت طولانی در انبار سبب کم شدن قند آن میشود. اگر هدف بذر گیری باشد، ریشههای خوب را جدا کرده و در بهار سال بعد این ریشهها کشت شده و در مرداد و شهریور بذر برداشت میشود.
کاکتوس گیاهی است از تیره کاکتوسیان (Cactaceae) تیرهای از میخکسانان که اغلب خاردار و گوشتی هستند. انواع کاکتوس در ابتدا تنها در شمال و جنوب و نواحی مرکزی آمریکا رشد میکرد اما امروزه در بسیاری از مناطق گرم و خشک جهان توسط مردم پراکنده شده است. کاکتوس طی طوفانهای ناگهانی آب ذخیره کرده و آب ذخیرهشده را طی ماههای خشکسالی به مصرف میرساند. کاکتوسیان در ایران گونه بومی ندارند. بیشتر کاکتوسها ریشههای عمیقی داشته و ساقه شبکه مانندی دارند که بهعنوان منبع ذخیره آب عمل میکنند ساقه کاکتوس توسط تیغهایی محافظت میشود. کاکتوسها برگهای خیلی کوچکی داشته یا اصلاً برگ ندارند.
کاکتوس اچینو گروزنی تیغ زرد یکی از بهترین گزینهها برای طراحی دکوراسیون خانه، فضای سبز، تراریوم و پاسیو است. کاکتوس اچینو گروزنی یکی از معروفترین کاکتوسها در جهان میباشد تا حدی که خیلیها کاکتوس را با اچینو گروزنی میشناسند. اچینو گروزنی کاکتوسی است کروی، مقاوم و زیبا که در حدود ۲۵ تا ۳۰ سالگی گل میدهد. اچینو گرزونی در فصل بهار و تابستان رشد میکند. به راحتی دمای بالا و نور زیاد را تحمل میکند. هرچقدر نور بیشتری دریافت کند تیغهای زیباتری خواهد داشت البته باید از آفتاب سوختگی جلوگیری شود. اچینو گروزنی بومی کشور مکزیک است. اچینو در اوایل زندگی خود رشد سریعی دارد اما به سرعت رشد آن کند شده به طوری که برای رسیدن به ارتفاعی در حدود ۲۴ سانتیمتر به ۱۰ سال زمان نیاز دارد. اچینو بومی مکزیک است و در شرایطی که شبیه به زادگاهش باشد تا قطر ۹۰ سانتیمتر نیز رشد میکند. کاکتوس اچینو گروزنی تیغ زرد در صورتی که شرایط برایش مهیا باشد، در اواسط تابستان گلهای زرد رنگ زیبایی میتواند داشته باشد و دمایی بین ۱۰ تا ۲۴ درجه برای آن مناسب است. البته باید مراقب باشید دما هرگز به زیر ۵ درجه نرسد. نور کامل آفتاب میخواهد. البته نور مستقیم در روزهای بسیار گرم ممکن است باعث سوختگی این کاکتوس شود و از طریق بذر تکثیر میشود.
شرایط محیطی
یکی از معیارهای تعیینکننده خاک مناسب برای کاکتوسها، آبوهوا است. بهگونهای که در آبوهوای گرم نیاز این گیاهان به خاک قابلنفوذ و سبک بیشتر احساس میشود درحالیکه در آبوهوای سرد که گیاهان نیاز به آبیاری چندانی ندارند به خاکی سنگینتر نیاز خواهد بود. بهطورکلی کاکتوسها خاکهای با PH کمتر از ۷ تا نزدیک به ۷ را میپسندند. در بیشتر متون، ترکیب اصلی خاک کاکتوسها در اندازههای زیر سفارش شده است: یک قسمت خاک باغچه بهاضافه یک قسمت شن و ماسه (به نسبت مساوی) بهاضافه یک قسمت کمپوست (مواد پوسیده گیاهی و خاکبرگ)، یا یکدوم قسمت خاک رسی بهاضافه یک قسمت ماسه بهاضافه یک قسمت خاک باغچه، یا یک قسمت کمپوست بهاضافه یک قسمت خاک پیت بهاضافه یک قسمت ماسه. هرگاه به ترکیبهای بالا در انتها، ۵ درصد خاک زغال اضافه شود اثر ویژهای در جلوگیری از پوسیدگی و دیگر بیماریهای قارچی خواهد داشت (حضور پتاس در خاک زغال، باعث این امر میشود). البته در متون مختلف و در گفتههای افراد باتجربه در زمینه تولید و پرورش کاکتوس به فرمولهای مختلف دیگری نیز اشاره شده است. برخی از افراد در ترکیب خاک خود از کود حیوانی و برخی دیگر از ورمی کمپوست استفاده میکنند. بهعنوانمثال میتوان به این ترکیب اشاره کرد: دو قسمت شن ریز شسته شده و شیرین (فاقد املاح) بهاضافه کمتر از یک قسمت کود گاوی پوسیده بهاضافه یک قسمت خاکبرگ پوسیده با اندازه متوسط ذرات بهاضافه مقدار بسیار کمی از قطعات خورد شده زغال چوب. خاک مناسب دیگری که معمولاً استفاده میکنند ۶۰ درصد شن شسته شده ۲۰ درصد پیت ماس و ۱۵ درصد ورمی کمپوست بهعلاوه مقداری زغال است.
این گیاه در حد متوسط گرما در فصل بهار تا پاییز و شبهای خنک نیاز دارد. هوای زمستان باید خنک باشد (حدود ۱۰ تا ۱۴ درجه سانتیگراد). کاکتوسهایی که تار دارند باید در محلی با دمای حداقل ۱۶ درجه نگهداری شوند. همچنین توجه داشته باشید که تهویه مناسب از جمله نیازهای کاکتوس است. بهترین درجه برای نگهداری کاکتوسها ۱۸ تا ۳۲ درجه سانتیگراد است.باید توجه داشته باشید که میزان تابش نور و روشنایی محیط نگهداری کاکتوسها در شکل ظاهری کاکتوسها، رنگ گل، تعداد گلها، ساقهها و شکل غنچههای گل اهمیت فراوانی دارد. اما توجه داشته باشید بهطورکلی، کاکتوسها به نور زیاد (نزدیک پنجرههای شرقی و غربی) و نور خیلی زیاد (نزدیک پنجرههای جنوبی) نیاز دارند. نکته حائز اهمیت در مورد میزان نور محیط نگهداری کاکتوسها در این است که چنانچه نور محیط کم باشد کاکتوسها طراوت و زیبایی خود را از دست میدهند و در مورد کاکتوسهایی که گل دارند، توانایی گلدهی خود را از دست میدهند. کاکتوس بعد از مدتی در نور کم از بین میرود. البته نور زیاد در تابستان باعث آفتابسوختگی میشود. رطوبت برای گیاه کاکتوس اهمیت چندانی ندارد. چرا که بومی مناطق خشک و صحراهای آمریکا است. آبوهوای گیاه کاکتوس باید تقریباً گرم یا کوهستانی باشد.
کاشت
ابتدا گلدانی را برای کاشت کاکتوس انتخاب کنید که زهکشی مناسبی داشته باشد. برای این منظور میتوانید سطح زیرین گلدان خود را کمی سوراخ کنید. سپس سنگهای نسبتاً درشت جمعآوری کنید و آنها را به ارتفاع ۲ الی ۳ سانتیمتر (البته مقدار سنگ به میزان بزرگی و کوچکی گلدان شما بستگی دارد) در انتهای گلدان بریزید. بعد از آن مقداری ماسه ساختمانی تهیه و یا خریداری کنید. این ماسه را در ابتدا بشورید تا رس آن کاملاً جدا شود. آنقدر شستوشو را ادامه دهید تا آب صاف از ماسه سرازیر شود، سپس با استفاده از یک الک ماسه را الک کنید تا سنگهای ریزودرشت آن از هم جدا شود. سپس سنگهای ریز ماسه را با پیت ماس مخلوط کنید (یک پیمانه پیت ماس به اضافه دو پیمانه ماسه ریز به اضافه یک یا نصف پیمانه زغال کبابی خردشده). اگر در خانه مایکروفر دارید حدود ۵ دقیقه مخلوط آماده شده را در درون آن بگذارید. پس از سرد شدن مخلوط را روی سنگهای درشتی که در مرحله نخست آماده کرده بودید بریزید. بعد از آن با فشار دادن دست بر روی سطح موردنظر بستر را محکم کنید و یک لایه نازک سنگ ریزه روی بستر بریزید.
در مرحله آخر بذر کاکتوس را بر روی سطح موردنظر بپاشید طوری که بذرها به فاصله ۱ الی ۲ سانتیمتر از یکدیگر فاصله داشته باشند. سپس در ظرف را بگذارید در غیر این صورت نایلون یا پلاستیک بر روی آن بکشید و سپس بذر کاشته شده را در دمای ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد قرار دهید. توجه داشته باشید که بذر زیر نور مستقیم خورشید نباشد. بعد از ۱۰ روز بذرها جوانه میزنند و شروع به رشد میکنند. شما باید پس از کاشت کاکتوس بذر، هر دو هفته یکبار سم قارچکش را بر روی بستر خاک به اندازه استاندارد اسپری کنید. کاکتوس تا سه ماهگی نیاز به هیچ کودی ندارد. به بذر کاکتوس هر از چند گاهی سر بزنید تا حشرات و موارد مشکوک را شناسایی کنید.
نحوه نگهداری کاکتوس در خانه
با توجه به استقامت و بردباری کاکتوسها نسبت به شرایط محیطی و گسترش آپارتماننشینی و زندگی پرمشغله امروزی سالبهسال بر تعداد پرورشدهندگان این گیاه افزوده میشود. کاکتوس یکی از گیاهان پرطرفدار است که میتوانید یک گیاه عالی برای آپارتمانهای بدون بالکن امروزی باشد. برخی از افراد به این دلیل کاکتوسها را دوست دارند که فکر میکنند این گیاه مقاومت بیشتری نسبت به سایر گیاهان دارد و در نتیجه نگهداری از آن هم زحمت کمتری خواهد داشت. این طرز فکر تا حدودی درست است به این دلیل که کاکتوس میتواند آب اضافی را در خود ذخیره کند و هنگام کمآبی از آن تغذیه کند، اما باید به یاد داشته باشیم این به آن معنا نیست که نگهداری کاکتوس بدون کمترین زحمتی امکانپذیر است. البته باز هم تأکید میکنیم کاکتوس به دلیل توان ذخیره آب، بهترین گیاه برای نواحی خشک و کم آب بهحساب میآید. شاید شما هم در صحراهای خشک کاکتوسهای بزرگی را دیده باشید که در شرایط آب و هوایی بسیار بد هم دوام آوردهاند؛ دلیل این موضوع آن است که کاکتوس میتواند با یکبار ذخیره آب، ماهها بدون آب به زندگی خود ادامه دهد. این نکته هم جالب است که ذخیره آب توسط ریشههای کاکتوس انجام میشود.
کاکتوس ریشههای بسیار بلندی دارد که به کمک آنها میتواند آب موردنیاز را در خود ذخیره کند. شاید بتوان گفت این بزرگترین تفاوت کاکتوس با سایر گیاهان است. اگر شما در خانه گیاه کاکتوس دارید دقت کنید درون خاک کاکتوس باید از شن و سنگریزه نیز استفاده کنید. همچنین به خاطر داشته باشید این گیاه به نور زیاد احتیاج دارد و باید در محیطی گرم قرار بگیرد. از دیگر نکاتی که باید به آن توجه کنید آبیاری کاکتوس است. به خاطر داشته باشید کاکتوس نسبت به سایر گیاهان باید با فاصله زمانی طولانیتری آبیاری شود. البته آبیاری کاکتوس باید با توجه به نوع آن، فصل، گرمای محیط و اندازه گیاه تعیین شود. با در نظر گرفتن همه این موارد و از آنجا که امروزه کاکتوسها در اندازههای مختلف ارائه و فروخته میشوند، میتوانید با توجه به فضای خانه خود، تعدادی از این گیاه را در نقاط مختلف نگهداری کنید. گلدانهای رنگی و کوچک کاکتوس بهخوبی میتوانند پشت پنجره، روی میزهای کنار دیوار و کنار قاب عکسهای رومیزی قرار بگیرند و جلوهای خاص به اتاق، سالن و خانه شما بدهند.
چمن مونتکارلو نوعی چمن است که برگهای به نسبت درشت و بزرگی دارد. از مشخصات این نوع چمن داشتن برگهای گرد است. رشد سریعی دارد. این نوع چمن آبی بیشتر در درون آکواریوم برای زیباسازی کشت میشود. چمن مونتکارلو به رنگ سبز روشن است. کفپوش فوقالعاده زیبایی برای سطح موردنظر میباشد، طوری که زیبایی را به محیط تزریق میکند. این نوع چمن را بیشتر در آکواریوم میکارند. با استفاده از چمن مونتکارلو میتوانید محیط آکواریوم خود را بهطور طبیعی زیبا و دلباز کنید و محیط واقعی به وجود بیاورید و از آن لذت ببرید. از گیاهان چندساله است.دمای مناسب برای رشد این گیاه ۱۸ تا ۲۷ درجه سانتیگراد است. به آبیاری زیادی نیاز دارد. همیشه باید پر آب باشد. از گیاهان آفتاب دوست است که برای رشد به نور زیاد خورشید نیاز دارد. در برابر سایه مقاوم است.
کاشت
برای کاشت بذر چمن آکواریوم بهتر است از خاک مخصوص چمن آکواریوم استفاده نمایید. این خاک بهصورت شن ریز است و تمام مواد مغذی موردنیاز گیاه را در خود دارد.دلیل اینکه از این خاک برای آکواریوم استفاده میشود این است که مثل شن است نه آب را کثیف میکند و نه بر روی سطح آب میآید. ابتدا مقداری شن دانه متوسط یا دانه ریز کف ظرف خود بریزید. سپس یک لایه ۲ الی ۳ سانتی از خاک مخصوص آکواریوم بر روی شنها ریخته و سطح را صاف کنید سپس روی سطح خاک خوب آب اسپره کنید. اکنون بذر چمن مونتکارلو را روی خاک بپاشید و مجدد روی آن آب اسپره کنید. اینکه چه مقدار بذر چمن را بر روی خاک بریزید بستگی به شما دارد هر چقدر بیشتر بریزید چمن شما پرپشتتر میشود هرچند اگر کمتر هم بریزید بعد از مدتی سطح پر خواهد شد. حالا روی ظرف را با سلفون خوب ببندید و ظرف کاشته شده را در مکانی گرم مثل پشت بخاری بگذارید هر چقدر جای بذر چمن آکواریوم گرم باشد زودتر سبز میشوند معمولاً بین ۳ الی ۵ روز جوانهها نمایان میشوند اما اگر مکان شما گرم نباشد دیر جوانه میزنند. این نوع چمن را میتوانید هم برای چمن آکواریوم و هم برای چمن تراریوم بکارید.
در حدود چهار قرن قبل از میلاد به خواص درمانی چغندر آَشنا بوده و از آن استفاده میکردهاند. چغندر بهطور بومی در ناحیه مدیترانه و شرق اروپا وجود داشته است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت میشود. چُغُندَر (چگندر، چندر) گیاهی از خانوادۀ اسفناجیان با ریشه غدهای و قندی و برگهای درشت و پهن که مواد غذایی در ریشهی ستبرش اندوخته میشود. چغندر دو نوع است. یک نوع آن چغندر معمولی است به رنگ بنفش تیره و یا قرمز و نوع دیگر آن چغندرقند است به رنگ زرد روشن که به مقدار بسیار زیاد در نقاط مختلف دنیا برای استفاده از شکر آن کشت میشود. چغندر گیاهی یکساله تا چندساله است. در سال اول برگهای روزت با دم برگ نسبتاً طولانی تولید میکند و در سال دوم به فاز زایشی میرود. اغلب گیاهان این خانواده هالوفیتوپساموفیت هستند و دارای اهمیت اکولوژیکی و اقتصادی میباشند. خانواده Chenopodiaceae عمدتاً علفی و یکسالهاند ولی در میان آنها انواع چندساله، درختچهای و بندرت درختی هم مشاهده میشود. ساکارز در برگهای بزرگ چغندر در هنگام روز ساخته میشود و شب به ریشه میرود در آنجا ذخیره میگردد و طبقههای ریشه کلفت میگردد. رنگ ریشههای چغندر ممکن است زرد یا سفید یا سرخ تیره باشد. چغندر در سال اول تولید ریشه متورم و ضخیم و مغزدار میکند که پر از مواد غذایی است و در سال دوم تولید ساقه سفت گل دهنده و بذر مینماید. گردهافشانی با باد و یا حشرات انجام میگیرد.
چغندر لبویی را به خاطر ریشههای شیرین آن میکارند و بهعنوان پیشغذا و در سالاد و برخی از غذاها استفاده میشود، چغندر لبویی گیاهی دوساله بوده، در سال اول کاشت، چغندر تولید ریشه میکند و در همان سال قابلبرداشت است و در سال دوم تولید گل و بذر میکند و مواد قندی به ساقههای آن میرود و در نتیجه برگهای شیرینتری به وجود میآورد. چغندر لبویی در هر آب و هوایی رشد میکند ولی هوای خنک را ترجیح میدهد و بهترین رشد را دارد. چغندر لبویی روزبلند بوده به این معنا که طول روز نباید کمتر از ۱۰ ساعت باشد تا محصول مرغوبتری را تولید کند. لبو همان چغندر پخته است. در زبان آشور و بابل چغندر را لپتو میخواندهاند و در آرامی لپتا و لیپتا مینامیدهاند و بعید نیست که اصل لبوی فارسی همین باشد.
کاشت بذر چغندر در گلدان
چغندر بهسادگی در گلدان رشد میکند و علاوه بر ریشه خوراکی آن به خاطر برگهای زیبایش گلدان جذابی را به وجود میآورد. قطر ریشه چغندر حدوداً از ۳ تا ۷ سانتیمتر بوده و طول برگهای آن گاهی به ۳۰ سانتیمتر نیز میرسد. انشعابات اطراف ریشه متورم گاهی به ۹۰ سانتیمتر نیز توسعه پیدا میکنند. مکان نگهداری چغندر باید نورگیر و دارای آفتاب مستقیم باشد. خاک گلدان و محل کشت نباید خیلی سنگین (فشرده) یا خیلی سبک باشد، چغندر در این خاکها بدفرم میشود. چغندر تحمل خشکی را دارد ولی بهتر است همیشه سطح خاک مرطوب باشد و آبیاری بعد از خشک شدن کامل خاک انجام شود. بهتر است قبل از کاشت بذر چغندرها را به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب خیس کنید، چغندر را معمولاً از اوایل بهار تا اواسط پاییز میکارند ولی بهترین زمان برای کاشت بهاره، دو هفته قبل از آخرین سرما و برای کاشت پاییزه یک ماه قبل از شروع سرما است.
بهتر است گلدان بزرگی را برای کاشت انتخاب کنید تا فضای کافی برای رشد ریشه باشد. گلدان را با خاک نیمه سبک و نسبتاً غنی پر کنید. ترکیب خاک باغچه و خاکبرگ یا کود دامی پوسیده مناسب است. میتوانید از خاکهای آماده همانند کمپوست نیز استفاده کنید. استفاده از خاکهای آماده محصول ایده آل را تضمین میکند. بذرها را در عمق ۳ تا حداکثر ۴ سانتیمتر قرار دهید و بر روی آن خاک نرم بریزید و گلدان را آبیاری کنید. طوری آبیاری نکنید که بذرها جابجا شود. چغندر را معمولاً به خاطر ریشه آن میکارند به همین دلیل فاصله بین بذرها باید ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتر باشد تا ریشههای خوشفرم و ایده آلی داشته باشیم. اگر چغندر را به خاطر مصرف برگهای آن میکارید میتوانید فاصله بذرها را ۱۰ سانتیمتر یا کمی کمتر در نظر بگیرید. بذر چغندر بعد از گذشت ۳ تا ۵ روز جوانه میزند. دمای ایده آل برای کاشت چغندر لبویی ۱۶ تا ۱۸ درجه است. بعد از گذشت ۵۰ تا ۶۰ روز از کاشت بذر چغندر لبویی قرمز تیره، آماده برداشت است. برگها را هنگامیکه به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر میرسند و ریشهها را در قطر ۳ تا ۵ سانتیمتر برداشت میکنند. (ریشهها بعد از گذشت ۳ تا ۴ ماه آماده برداشت هستند)
کاشت بذر چغندر در باغچه
چغندر لبویی را در مناطق سرد و معتدل اوایل اسفند و در مناطق گرم اواخر تابستان و شهرهای گرمسیری که زمستانهای گرمی دارند در اواخر پاییز اقدام به کاشت چغندر میکنند. مرحله اول آمادهسازی زمین کاشت است. ابتدا مقداری کود دامی پوسیده بر بستر کشت ریخته و خاک را زیرورو کنید تا نرم و یکنواخت شود. خاک چغندر لبویی باید دارای زهکشی خوبی باشد. خاکهای سنگین باعث بدفرم شدن ریشه میشود. اگر هنگام کاشت چغندر لبویی در اوایل بار با شرایط خاصی روبرو شویم و سرما برای مدت طولانی ادامه داشته باشد ممکن است به گل (بذر) برود. قبل از کاشت بهتر است بذرها به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب خیس بخورد. بذرها را در عمق ۳ تا ۴ سانتیمتری بکارید و بر روی آن خاک نرم بریزید تا قبل از جوانهزنی نباید اجازه دهید خاک کاملاً خشک شود. آبیاریهای اولیه باید بهآرامی صورت پذیرد تا بذرها جابجا نشود. جوانهزنی معمولاً در شرایط مناسب و طی ۳ تا ۵ روز اتفاق میافتد. چغندر را معمولاً به دو صورت دست پاش و ردیفی میکارند.
روش دست پاش
در روش دست پاش بذرها را بهطور یکنواخت بر روی سطح خاک ریخته و بر روی آن خاک نرم میریزیم یا با شن کش سطح خاک را زیرورو میکنیم تا بذرها زیر خاک برود. بعد از رشد چغندرها و هنگامیکه طول جوانهها به ۷ سانتیمتر رسید اقدام به تنک کردن (حذف بوتههای اضافه و کاهش تراکم چغندر) میکنیم. به این صورت که تربچهها را با فاصله ۸ تا ۱۰ سانتیمتر در نظر میگیریم و گیاهانی که در بین آنها روییدهاند را حذف میکنیم.
روش کاشت ردیفی
در این روش فاصله ردیفها را ۳۰ تا ۴۵ سانتیمتر و فاصله بین بوتهها را ۸ تا ۱۰ سانتیمتر در نظر میگیریم. همانند روش قبل بذر چغندر ر ا در عمق ۳ تا ۴ سانتیمتر میکاریم. آبیاری چغندر باید به گونهای باشد که سطح خاک خشک نشود و غرق آبی هم نباشد. زمین کاشت چغندر لبویی باید عاری از هر گونه علف هرز باشد. برداشت چغندر لبویی هنگامی فرا میرسد که قطر آن بین ۳ تا ۵ سانتیمتر باشد، البته تا قطر ۷ سانتیمتر نیز قابلقبول است ولی بیشتر از این باعث سخت شدن و خشبی شدن شده و از کیفیت آن میکاهد و به پوکی ریشهها میانجامد.
۳-رنگ ارغوانى چغندر به دلیل وجود ترکیبى به نام بتاسیانین است که خاصیت ضد سرطانى داشته و از بروز سرطانها بهخصوص سرطان کولون جلوگیرى میکند.
۴-فیبر زیاد موجود در آن، موجب کاهش سطح کلسترول خون و کاهش خطر بروز سکتههای قلبی در بیماران قلبی است.
۵-مصرف لبو از بروز جذام جلوگیری میکند.
۶-پخته این گیاه، رعشه را معالجه میکند و بسیار آرامشبخش است.
۷-لبو برای مغز و اعصاب مفید است
۸-آب لبوی خام برای التهاب مثانه، رفع یبوست مفید است و علاوه بر آن این گیاه دارای ویتامینهایی است که اشتهاآور است.
۹-مصرف لبو لکههای سفیدی که در پوست بدن پدید آمده و موجب مرض پیسی میشود را از بین میبرد.
۱۰٫ چغندر لبویی برای درد مفاصل و نقرس مفید است
۱۱٫ شیره چغندر سیستم گردش خون را بهبود میبخشد و سیستم ایمنی بدن را ارتقاء میدهد
۱۲٫ تولید گلبولهای قرمز خون
۱۳٫ قرار دادن دست و پای ترکخورده در آب گرم شده برگ چغندر، موجب برطرف شدن عارضه میشود
۱۴٫ ضماد برگ چغندر با عسل جهت رفع طاسی و زگیل مؤثر است و چنانچه با حنا مصرف شود برای رویاندن مجدد مو و نکویی آن تأثیر به سزایی خواهد داشت.
۱۵٫ کمک به حفظ سلامت سلولها
۱۶٫ کمک به حفظ سلامت کل بدن
۱۷٫ شستشوی سر با جوشانده برگ چغندر، شوره و چربی مو را از بین میبرد و ضد شپش است.
۱۸٫ کمک به جذب بهتر بسیاری از مواد مغذی
۱۹٫ کمک به درمان یبوست دائمی
۲۰٫ شستشوی معده
۲۱٫ چغندر لبویی حاوی مقدار زیادی عناصر معمولی و کمیاب همچون پتاسیم، گوگرد، ید، آهن و مس است
۲۲٫ مقوی برای کودکان و خانمهای ضعیف
۲۳٫ چغندر قرمز یا لبو به دلیل داشتن فیبر فراوان که خاصیت کاهش چربی خون را دارد و همچنین اسید فولیک، بهتر است در سبد غذایی بیماران قلبی و زنان باردار قرار بگیرد.
۲۴٫ درمانکننده التهاب مجاری ادرار است.
۲۵٫ برای درمان التهاب مثانه و بواسیر مفید است
۲۶٫ خوردن چغندر پخته، برای رعشه مفید است خصوصاً اگر برگ آن سرخرنگ باشد.
۲۷٫ چغندر مخلوط با آب هویج دفعکننده سنگ کیسه صفراست.
۲۸٫ برگ چغندر خام ورم طحال را بهبود میبخشد
۲۹٫ آب چغندر بهترین نوشابه و تقویتکننده بدن و دافع سموم بدن است (برای تهیه شربت چغندر، با آبمیوه گیری آب سه تا چهار عدد چغندر خام را بگیرید و آن را با یک لیوان آبمعدنی مخلوط کنید).
۳۰٫ لبو همچنین نقش بسزایی در درمان و پیشگیری از کبد چرب و کاهش چربی خون دارد.
۳۱٫ خواص آنتی اکسیدانی لبو برای پیشگیری از سرماخوردگی و تقویت سیستم ایمنی مفید است و همچنین در پیشگیری از آلزایمر و پارکینسون نقش دارد.
توت فرنگی کاماروسا بسیار شیرین و درشت با رنگ قرمز ملایم است و یکی از محبوبترین ارقام برای کشت در گلخانه و فضای باز است. کاماروسا روزکوتاه است و میوههایی سفت و قرمز را به وجود میآورد و تا حدودی خودگردهافشان است ولی برای داشتن میوههای بهتر در گلخانه باید از زنبور استفاده کرد و همچنین در فضای باز بهطور معمولی گردهافشانی انجام میشود. توت فرنگی رقم کاماروسا مخروطی کشیده است و دارای عطروطعم خوبی است و بازارپسندی بالایی دارد. نامهای دیگر توت فرنگی که شاید نشنیده باشیم: چیلک، چلیک یا چیالک جنگلی، چَلَم و شالکَه.
کاشت
بهطورکلی بذر توت فرنگی کاماروسا از طریق پاجوش، رانر (رونده) و تقسیم ریشه تکثیر میشود و کاشت بذر توت بخصوص برای کاشت تجاری مناسب نیست و تنها برای یادگیری و آموزش، کارهای تحقیقاتی، کاشت خانگی و… از کاشت بذر بهره میبرند. کاشت بذر توت فرنگی کاماروسا کمی مشکل بوده و به مبتدیان توصیه نمیشود ولی میتوانید برای شروع در بستههای کوچک تهیه نموده و شروع به کاشت توت نمایید. معمولاً بذرها بدون رفع نیاز سرمایی نیز جوانه میزنند ولی سرما دادن به بذر قبل از کاشت باعث بالا رفتن درصد جوانهزنی و موفقیت خواهد شد. توت فرنگی نیاز سرمایی کوتاهی دارد. ابتدا بذر توت فرنگی را به مدت ۱۰ تا ۲۰ روز در یخچال قرار میدهیم. بذرها را با همان بستهبندی میتوانید داخل یخچال قرار دهید یا اینکه آنها را درون ظرف دربدار شفاف که با پیت ماس پر شده است بکارید و سپس درون یخچال بگذارید.
گلدانی مناسب برای کاشت توت فرنگی در نظر میگیریم و با خاکی سبک آن را پر میکنیم. برای کاشت بذر توت فرنگی بهتر است از پیت ماس بهتنهایی یا از ترکیب زیر استفاده نمایید: کوکوپیت ۳۰ درصد + پیت ماس ۵۰ درصد + ۱۰ درصد ورمی کمپوست + ۱۰ درصد پرلیت دانهریز. خاک را در لیوان یکبار مصرف یا ظرفهای درب دار شفاف یا سینی نشاء بریزید و خوب آبیاری کنید. سپس بذرها را روی خاک قرار دهید و روی آن را کمی پیت ماس بریزید تا بذرها مخفی شود ولی زیر خاک نرود سپس با اسپری (افشانه) آب را بر روی خاک بریزید. کف ظرف کاشت باید برای خروج اضافی آب و عبور هوا سوراخ بهاندازه کافی داشته باشد. اکنون بر روی بستر کاشت مشمای پلاستیکی یا سلفون قرار دهید تا رطوبت خاک بالا رود. این کار به جوانهزنی و شکستن پوسته بذر کمک میکند.
تا قبل از جوانهزنی نباید اجازه دهید خاک خشک شود، آبیاری بیشازحد هم باعث مرگ و خفگی جوانه میشود. گلدان را باید در جایی پرنور و به دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید تا جوانه بزند. هنگامیکه گیاه دارای سه برگ شد میتوانید اقدام به جابجایی آن به گلدانی بزرگتر کنید. بعد از گل دادن گیاه توت فرنگی اولین کار حذف گلهای اولیه است این کار باعث میشود تا گیاه ریشه قویتری را به وجود بیاورد. معمولاً ۳ تا ۴ ماه بعد از کاشت بذر باردهی بوتهها شروع میشود. البته اکثراً گیاه توت فرنگی در سال اول میوه تولید نمیکند. بعد از آماده شدن نشاءها آنها را به باغچه یا گلدان بزرگتر یا... منتقل کنید. برای کاشت در فضای باز آفتابگیرترین نقطه از باغ را انتخاب کنید. میتوانید از مالچ پاشی پای بوتههای گیاه توت فرنگی برای کنترل رطوبت و گیاهان هرز بهره ببرید (میتوان از کاه استفاده کرد)
این میوه امروزه اغلب بهصورت هیدروپونیک (آبکشت) کشت میشود. ازآنجاکه در این نوع کشت اغلب شرایط محیط قابلکنترل است، نتیجه مطلوبتر است و میزان عملکرد بهصورت چشمگیری افزایش خواهد داشت. البته تنشهای موجود در طبیعت خود باعث افزایش طعم و بوی آن میشوند که با سیستم آبکشت این عطروطعم کاهش مییابد.
خواص
خواص توت فرنگی یکی آن که حاوی مقادیر زیادی آنتیاکسیدان، ویتامین و مواد مغذی است. توت فرنگی خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی، سکته مغزی، سرطان، فشارخون، یبوست و دیابت را کاهش میدهد. همچنین توت فرنگی به دلیل اینکه حاوی اسیدفولیک است، برای زنان باردار توصیه میشود. یکدانه توت فرنگی ۱۰۰ گرمی شامل تقریباً ۳۳ کیلوکالری انرژی، منبع عالی از ویتامین ث، منبع خوبی از منگنز است و میزان کمی از ویتامینهای دیگر و مواد معدنی موردنیاز در رژیم غذایی را فراهم میکند.
توت فرنگی به دلیل دارا بودن فیتو کمیکال، اثرات مثبت بسیاری بر روی مغز میگذارد و میتواند اثرات نامطلوب پیری بر مغز را کاهش دهد. توتفرنگی میوهای نسبتاً جدید است که تا ۲۵۰–۳۰۰ سال قبل به این شکل امروزی وجود نداشت و بیشتر موارد استفاده دارویی داشته است. در قرن چهاردهم در فرانسه توتفرنگیهای وحشی از جنگل به زمین زراعتی منتقل شد و از آن بهعنوان یک گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگلهای شمال ایران توت فرنگی وحشی بهطور فراوان یافت میشود. به نظر میرسد که اولین رقم اصلاحشده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به نام اتابکی خوانده شد.
شَنبَلیله یا شنبلید (نام علمی Trigonella foenum-graecum) گیاهی است از تیره Leguminosae. گیاهی است علفی به ارتفاع ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر با گلهایی منفرد و به رنگ روشن که رنگ میوههای آن زرد تا قهوهای است. این گیاه بومی ایران بوده و در بیشتر نواحی ایران از جمله آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، سمنان و دامغان میروید و بهعنوان سبزی خوراکی کاشته شده و مصرف میشود. شنبلیله در کنار راهها نیز میروید و به این خاطر در قدیم به آن گل راهرو هم میگفتند. بذر شنبلیله یک بذر ارگانیک است. شنبلیله را میتوان بهصورت خام با سبزی خوراکی و همچنین پختهشده مصرف کرد. این گیاه دارای طعم معطری است. شنبلیله از جمله گیاهان بومی ایران است. گیاهی خوشخوراک که ارزش غذایی بالایی دارد. علاوه بر شاخ و برگ شنبلیله، دانه شنبلیله نیز سرشار از مواد مغذی است و قابلمصرف است. شنبلیله دارای مواد چربی، نشاسته مواد ازت و فسفر به همراه ماده به نام گونل لین است.
متأسفانه این روزها برخی اخبار مبنی بر آبیاری سبزیها با آب فاضلاب و ناسالم بودن آنها به گوش میرسد. بنابراین بهتر است امسال برای کاشت سبزی مصرفی خودمان دست به کار شده و دیگران را نیز به کاشت سبزی جات در منزل و آپارتمان تشویق کنیم. مشاهده رشد هر روزه سبزیها در گلدان و برداشت و مصرف آن یکی از راههای یافتن آرامش در این ایام است. اگر میخواهید سبزیهایتان را پشت پنجره و تو گلدانهای زیبا پرورش بدهید بهتر است از خاک آماده و تمیز استفاده کنید تا فضای آپارتمان از حشره و موجودات دیگر پر نشود. بهترین خاک برای کاشت سبزی شنبلیله کمپوست آماده است. اگر فقط میخواهید چند نمونه سبزی بکارید بدون شک ریحان سبز یا بنفش، تربچه، جعفری و شاهی اولین انتخابها هستند. برای اینکه سبزیهای شما همیشه سبز و شاداب و از بیماری و آفات به دور باشند میتوانید از کود NPK همانند ۲۰-۲۰-۲۰ استفاده کنید.
بذر معمولی سبزی معمولاً بهصورت کیلویی عرضه میشود و ناخالصی دارد و بخشی از آن را تخم علف تشکیل میدهد و نسبت به بیماریها مقاومت پایینی دارد و انتخاب مناسبی برای کاشت شنبلیله در آپارتمان و ابعاد کوچک مثل گلدان نیست. برخلاف تصور خیلی از ما بذر اصلاحشده به معنای دستکاری ژنتیکی و تراریخته نیست. بلکه به معنای دقت در بذرگیری و انتخاب محصول مناسب برای بذرگیری است و گرده افشانی و تلقیح بهصورت علمی و بر اساس استاندارهایی انجام میگیرد. درنتیجه بذر اصلاحشده نسبت به بیماری و آفات مقاوم است و درصد خلوص بالاتری دارد. همچنین از نظر رنگ و شادابی برتر از بذرهای معمولیاند. درنتیجه انتخاب مناسبتری برای کاشت بوده و تجربه بسیار خوبی از کاشت را به همراه دارد.
روش کاشت در گلدان
بذر، خاک استاندارد (کمپوست پیشنهاد میشود)، گلدان مناسب، دستکش، آبپاش کوچک، بیلچه و الک تنها ابزارهای کاشت شنبلیله در آپارتمان هستند. ابتدا بذرها را برای مدت ۱۰ ساعت و حداکثر ۳ روز خیس میکنیم. خاک را الک کرده تا نرم و یکدست شود. گلدان موردنظر را از خاک مرغوب (کمپوست آماده) پر میکنیم (بیش از ۳/۴ گلدان). گلدان انتخابی باید زهکشی خوبی داشته باشد (در انتهای آن سوراخ مناسبی برای خروج آب اضافی باشد). سپس اقدام به آبیاری گلدان میکنیم تا آب کاملاً از گلدان خارج شود. بعد از چند ساعت از آبیاری گلدان بذرها را بر روی خاک میریزیم و حداکثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روی آن خاک میریزیم. ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمیتوانند رشد کنند. سپس با افشانه آب را بر روی سطح خاک اسپری کنید به صورتی که مطمئن شوید آب به بذرها رسیده و این کار را هر روز یا روزی دو بار انجام دهید. قبل از سبز شدن بذر سبزی نباید اجازه دهید سطح خاک خیلی خشک شود در این صورت از جوانه زدن خبری نیست. آبیاری زیاد نیز باعث میشود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانهزنی صورت نگیرد. هنگامیکه سطح خاک خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید. البته میتوانید بدون خیس کردن بذرها در آب، آنها را بهصورت دست پاش بر روی سطح خاک بریزید و با چنگال سطح خاک را زیرورو کنید تا بذرها به زیر خاک بروند. کوددهی را از هفته دوم بعد از جوانهزنی شروع کنید.
روش کاشت در باغچه و زمین
برای این کار بهتر است ابتدا مقداری خاکبرگ یا کمپوست یا کود حیوانی بر روی باغچه ریخته و با بیلچه خاک را زیرورو میکنیم و سپس خاک را نرم و تخت و یکدست میکنیم. بذرها را بهصورت دست پاش و یکنواخت در محل موردنظر ریخته و سپس با شن کش یا چنگال خاک را با آرامی زیرورو میکنیم تا بذرها به زیر خاک بروند. سپس بهآرامی اقدام به آبیاری میکنیم بهصورتی که آب بذرها را جابجا نکند و با خود نبرد. تا قبل از سبز شدن باغچه بهتر است هر روز یا روزی دو بار باغچه را آبیاری کنیم.
برای برداشت سبزی بهخصوص در اولین برداشتها بهتر است از قیچی استفاده کنیم زیرا بذرها زیاد در عمق قرار نداشته و ریشه قوی نداشته درنتیجه ممکن است از خاک دربیایند. برای برداشت سبزیها را نباید از ریشه دربیاوریم بلکه تنها نوک آن را جدا کنیم و مصرف کنیم. بعد از گذشت چند روز از برداشت سبزی، مجدد میتوانیم آن را برداشت کنیم و سبزیها دوباره سبز میشوند.سبزی ها اگر چیده و سرگیری نشوند به گل می روند البته گل های شنبلیله زود ظاهر می شوند.
لاغری: اگر به دنبال یک راه طبیعی برای کاهش چربیهای بدن و افزایش توده عضلانی میگردید، به شما پیشنهاد میکنیم که شنبلیله را هم در برنامه غذاییتان بگنجانید. نتایج مطالعهای که بهتازگی در مجله انجمن بینالمللی تغذیه وزشی نشان منتشر شده است نشان میدهد که شنبلیله به میزان قابلتوجهی بر بالا بردن مقاومت بدن، کاهش چربیها و افزایش تودههای عضلاتی بدون چربی تأثیرگذار است.
دیابت: یکی دیگر از ویژگیهای شنبلیله، جلوگیری از ابتلا به دیابت و کنترل آن است. این سبزی خوش عطر میتواند سبب تحریک تولید انسولین و کاهش جذب قند در معده شود. این گیاه حاوی یک اسید آمینه ویژه است که مانع مقاومت بدن به انسولین میشود.
حملههای قلبی: متخصصان تغذیه میگویند شواهدی وجود دارد که نشان میدهد شنبلیله میتواند با کاهش سطح کلسترول مضر و تریگلیسیرید از حملههای قلبی و سکتههای مغزی جلوگیری کند. البته افراد مبتلا به برخی بیماریهای خاص قلبی و عروقی بهتر است پیش از مصرف شنبلیله با پزشک خود مشورت کنند. بیماریهای زنان و بارداری: مصرف شنبلیله در طول یک ماه، با تعادل هورمونها، به کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی و حتی یائسگی کمک میکند. اگر باردار هستید و برای نخستین بار قصد دارید از شنبلیله استفاده کنید، بهتر است پیش از مصرف آن با پزشکتان مشورت کنید؛ اما متخصصان تغذیه میگویند شنبلیله یک سبزی همهکاره است که میتواند زایمان طبیعی را آسانتر کند. همچنین به گفته آنان شنبلیله در تقویت جریان شیر در زنان شیرده تأثیر قابلتوجهی دارد.
افزایش حجم پستان: متخصصان زنان و زیبایی میگویند که شنبلیله میتواند در رشد طبیعی پستان تأثیرگذار باشد. این پزشکان ادعا میکنند که شنبلیله بهعنوان یک مکمل میتواند بهطور منظم سبب تحریک تولید سلولهای جدید پستان شود.
سلامت مردان: شنبلیله دارای فتوشیمیهایی به نام ساپونین است. پژوهشها نشان میدهد که ساپونین بر فعال کردن هورمونهای مردانه، افزایش تمایلات جنسی و افزایش عملکرد جنسی مردان تأثیرگذار است. یک تحقیق یکپارچه در مرکز پژوهشی طب بالینی و مولکولی استرالیا نشان داد مردانی که بهطور مرتب در طول یک دوره شش هفتهای دو بار در روز شنبلیله استفاده میکردند تا ۳۰ درصد افزایش عملکرد جنسی را تجربه کردهاند.
گیاه پونه گونه دیگری از جنس Mentha است. پونه نسبت به نعناع سازگاری اقلیمی بیشتری دارد و از نظر دارویی بهواسطه اسانسهای پوله ژون (۹۲ – ۲۷ درصد) و آزولن (بهعنوان ضدالتهاب) موردتوجه است. برگهای پونه بیشتر خاکستری بوده و در ایران انواع خودروی آن بهطور معمول در کنار نهرهای آب، در همه مناطق گسترش دارد. موارد مصرف گیاه پونه مشابه با نعناع است و افزون بر خاصیت ضدنفخ، صفرا آور بوده و در تهیه سوپ و دارو بکار میرود.
پونه گیاهی علفی بوده و از خانواده نعنائیان به شمار میرود. طعم این گیاه در ابتدا گرم، تقریباً گس و تلخ است و بعد از مدتی در فرد ایجاد حس خنکی مینماید. پونه علاوه بر مصارف آشپزی، بهعنوان یکی از گیاهان دارویی نیز کاربرد فراوان دارد. جوشانده پونه برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا بسیار مثمر ثمر بوده و بهعنوان یک پنیسیلین طبیعی باعث رفع عفونت بدن میگردد. علاوه بر این برای درمان ناراحتیهای معده، تقویت لثهها و تقویت سیستم ایمنی بدن نیز کاربرد فراوان دارد. همچنین به دلیل عطر تند و قوی پونه، کاشتن این گیاه در کنار سایر سبزیجات باغچه از جمله لوبیا بسیار مفید بوده و باعث دفع حشرات و آفات از آنها خواهد شد.
کاشت
قبل از کاشت پونه ابتدا زمین را شخم زده و سپس سطح خاک را بهخوبی صاف نمایید. بستر کشت را قبل از بذرپاشی بهخوبی آبیاری نمایید. کرتهایی با فاصله ۵۰ الی ۶۰ سانتیمتر از هم ایجاد کرده و سپس بذر پونه را با فاصله ۲۰ الی ۳۰ سانتیمتری و در عمق نیم سانتیمتری خاک قرار دهید. بهتر است حدود نیم الی یک سانتیمتر روی بستر کشت کود دامی سرند شده بپاشید. مجدداً از طریق آبپاش اقدام به آبیاری زمین کشت شده نمایید. بعد از رویش گیاهان، نیاز مراقبتی آنها به حداقل میرسد.
پونه از جمله گیاهان حساس به سرما بخصوص در مراحل اولیه رشد است. ازاینرو بهترین زمان کاشت آن فصل بهار و پس از گذر سرمای زمستانه (اواخر اردیبهشت تا اواخر خردادماه) است. البته گفتنی ست که در فصل پاییز نیز میتوان نسبت به کاشت بذر پونه پونه اقدام نمود. باید توجه داشته باشید که بستر کشت گیاه پونه باید در معرض تابش آفتاب مستقیم قرار گیرد تا بدین ترتیب گیاه به نحو احسن رشد کرده و اسانس تولیدی آن افزایش یابد. پونه گیاهی با ریشههای سطحی است که توانایی جذب آب از عمق خاک را ندارد. ازاینرو توصیه میشود آبیاری گیاه پونه بهصورت سطحی و در فاصلههای زمانی کوتاه و منظم صورت پذیرد. با توجه به شرایط محیطی گیاه را روزانه دو بار آبیاری نمایید.
بهطورکلی میتوان اظهار داشت که خاکهای اسیدی با زهکشی مناسب بهترین بستر برای پرورش گیاه پونه میباشند. همچنین از دو ترکیب پیشنهادی زیر نیز میتوانید جهت آمادهسازی بستر کشت بذرهای پونه استفاده نمایید:
مشکلات و ناراحتیهای گوارشی بهطوریکه از ترش کردن معده جلوگیری میکند و برای هضم غذا و برطرف کردن سکسکه مفید است.
سرماخوردگی، آنفلوانزا، آسم
سرفه و سیاه سرفه
گرفتگی بینی
با توجه به خواص ضدمیکروبی که در دمنوش پونه و اسانس پونه وجود دارد، میتوان از این فراوردهها بهعنوان جایگزین طبیعی برای آنتیبیوتیکها استفاده کرد. با گیاه پونه میتوان یک دمکرده گیاهی فوقالعاده تهیه نمود. برای تهیه یک فنجان دمکرده این گیاه، یک قاشق غذاخوری سرخالی از برگ یا گل پونه تازه و یا یک قاشق چایخوری برگ پونه خشکشده را در چای صاف کن درون یک لیوان ریخته و یک فنجان آب در حال جوش را روی آن بریزید. اجازه دهید مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد و رنگ چای دربیاید. اگر دوست داشتید میتوانید آن را کمی شیرین کنید. برگها و گلهای پونه و همچنین ساقههای آن میتوانند جایگزین مناسبی برای بسیاری از آنتیبیوتیکها باشند. این گیاه همچنین بادشکن، معرق، مدر و محرک نیز است. از دمکرده این گیاه برای درمان سرماخوردگی، زکام، سردردها، مشکلات گوارشی، کم کردن تب خفیف، تسکین گلودرد و برای بهبود نفخ شکم، حالت تهوع، دردهای قاعدگی و بیخوابی استفاده میشود. پونه را بهعنوان تحریککننده تولید صفرا نیز میشناسند. عصاره پونه دارای خاصیت تسکیندهنده درد نیز است.
پیاز با نام علمی Allium cepa گیاهی از خانواده نرگسیان یکی از سبزیها پرمصرف در جهان است. پیاز قدمت بسیار طولانیای دارد. اسناد بهجامانده از اهرام مصر نشان میدهد چند هزار سال قبل از میلاد مسیح در مصر کاشته میشده است و بهعنوان غذای اصلی مصرف میشده است. پیاز گیاهی دو یا سهساله است که قسمت زیرزمینی آن قابلمصرف است و ساقه هوایی آن آبدار و توخالی است که کمتر مورد مصرف قرار میگیرد. در سال اول و با انجام غذاسازی گیاه پیاز زیرزمین تشکیل میشود و در سال دوم ساقههای گلدار ظاهر شده و برداشت بذر پیاز آغاز میشود.
پیاز معمولاً به سه دسته روزبلند، روزمتوسط و روزکوتاه تقسیم میشود این ویژگی مشخص میکند که پیاز باید در چه فصلی کاشته شود به این صورت که پیازهای روزبلند در بهار که طول روزبلند بوده کاشته میشود و پیازهای روزکوتاه در اواخر تابستان و پاییز که طول روزکوتاه است کاشته میشود. رعایت این موضوع به تشکیل پیازهای باکیفیتتر میانجامد. طول روزکوتاه یعنی پیاز به نور کمتر و حرارت کمتر برای تشکیل سوخ (bulb) و غذاسازی دارد.
ساقههای پیاز معمولاً ۱۵ تا ۴۵ سانتیمتر ارتفاع میگیرند. کشاورزان ساقهها را هنگامیکه بلند میشوند از ارتفاع حدوداً ۱۰ سانتیمتری زمین قطع میکنند یا میشکنند تا انرژی گیاه صرف رشد قسمتهای زیرزمینی شود و پیازهای درشتتری را تولید کند. البته بهطورکلی هنگامیکه پیاز بالغ میشود، ذخایر غذایی شروع به انباشته شدن در ته برگ و برجستگی پیاز میکنند.
طبقهبندی پیازها
طبقهبندی بر اساس رنگ
رنگ زرد یا قهوهای مناسب سرخ کردن و پختوپز (کباب، شامی، سس، سوپ)
پیاز قرمز یا ارغوانی مناسب خام خوردن (ترشی، سالاد و ساندویچ)
پیاز سفید، تردترین و معمولاً تندترین (سالسا، چاشنی)
پیازهای ایرانی
سفید: پیاز سفید کاشان، سفید قم
قرمز: پیاز طارم، ری، آذرشهر
صورتی: پیاز نوشهر
بنفش: پیاز کهریزک
پیازهای آمریکایی
زرد: کُره زرد Yellow globe
سفید: کره سوت پرت سفید South white globe
قرمز: کره قرمز سوت پرت South port red globe
طبقهبندی پیاز بر اساس طول روز
همانطور که گفته شد انواع پیاز با توجه به نیازش به نور و دما به سه دسته روزبلند و روزکوتاه و روز متوسط تقسیم میشود.
۱- پیازهای روزکوتاه
پیازهای روزکوتاه به کمترین میزان روز نیاز دارند در نتیجه مناسب برای کاشت پاییزه بوده و در روزهایی با طول ۱۱ تا ۱۲ ساعت پیاز بهخوبی تشکیل میشود و ۶ تا ۷ ماه بعد و در زمستان یا اوایل بهار برداشت میشود.
۲- پیازهای روز متوسط
آبوهوای ملایم و معتدل برای کاشت این نوع پیاز مناسب است و در روزهایی با طول ۱۳ تا ۱۴ ساعت نیاز دارند و معمولاً این نوع پیاز در زمستان کاشته میشود و به ۵ تا ۶ ماه زمان برای رشد نیاز دارد و معمولاً در خرداد یا تیرماه سال بعد برداشت میشود.
۳- پیازهای روزبلند
این مدل پیازها به روزهای بلند و گرم نیاز دارند. روزهایی با طول ۱۶ ساعت که طولانیترین روزهای سال میباشند برای کاشت و غده زنی این رقم پیازها مناسب است، این ارقام پیاز در مناطق معتدل سرد کاشته میشود، فصل کاشت بذر این ارقام اوایل بهار است و در یک دوره ۶ ماهه قابلبرداشت شده و در شهریور یا مهرماه نیز برداشت میشود.
بیشتر ارقام پیاز حدود ۸۹٪ آب، ۴٪ قند، ۱٪ پروتئین، ۲٪ فیبر و ۰٫۱٪ چربی دارند. پیاز مواد غذایی ضروری و چربی کمی دارد و در هر ۱۰۰ گرم ۱۶۶ کیلو ژول (۴۰ کیلوکالری) انرژی تولید میکند. بدون افزایش محسوس میزان کالری غذاها را خوشطعم میکنند. پیازهای خردشده ترکیبات معینی را منتشر میکنند که موجب میشود غدد اشکی چشم اذیت شده و اشک ترشح کنند، در سال ۲۰۰۸، مؤسسه غذا و محصول نیوزیلند بهوسیله استفاده از خاموشی ژن و زیستفناوری و برای جلوگیری از تجزیه بهوسیله آنزیم LFS، پیازی را تولید کردند که هیچ اشکی تولید نمیکند. جالب است بدانید که در قرونوسطی در اروپا پیاز در کنار کلم و حبوبات یکی از سبزیها اصلی خوراک مردم فقیر و غنی بود و چنان اهمیتی داشت که مردم برای پرداخت اجاره و حتی هدیه عروسی از آن استفاده میکردند. همچنین برای پیاز درمانی، درمان سردرد، مارگزیدگی و ریختن موی سر پیاز تجویز میشد.
زمان برداشت پیاز و بذر گیاه
معمولاً در فصل پاییز ساقههای پیاز زرد شده و از بین میروند و پوست خارجی پیاز در زیرخاک خشک میشود و برداشت آغاز میشود، اگر پیازها برداشت نشود قسمت میانی پیاز مجدد در فصل بهار شروع به برگ دهی میکند و در این بار ساقههای گل دهنده رشد میکنند و گلها تبدیل به دانه قابل کاشت شده، بعد از رسیدن بذرها میتوان آنها را برداشت و برای کاشت پیاز سال بعد ذخیره نمود. گلهای پیاز معمولاً سفید و دانههای آن مشکی هستند. پیاز بهسادگی تکثیر مییابد و میتوان آن را در فضای کوچک باغچه یا گلدانهای سایز متوسط پرورش داد. البته پیاز به فراوانی یافت میشود و شاید انتخاب ایده آلی برای کاشت خانگی نباشد ولی همیشه به این نکته توجه داشته باشید که گیاهی که در منزل پرورش میدهید و از سلامت آبیاری و خاک و رشد آن اطمینان دارید باارزشتر است.
طریقه کاشت بذر پیاز
پیاز بسته به اینکه در چه نوع خاک و زمینی کشت شود ممکن است تند شود و یا تندی آن کمتر گردد و اصطلاحاً رو به شیرین شدن بگذارد. خاکهای گلی چون محتوی سولفور زیادی هستند پیاز را تند میکنند. در مقابل خاکهای شنی و رسی باعث رشد مناسب پیاز میشوند. مکان مناسب برای کشت پیاز، جایی است که نور زیاد آفتاب را دریافت نماید. همچنین آبوهوای مناسب برای کاشت پیاز آبوهوای خنک است. پس مکانها و زمانهایی که هوای خنک داشته و طول روزبلند است. برای کاشت گیاه پیاز مناسب میباشند. البته پیاز در گستره وسیعی از آبوهوا قادر به رشد است اما دما و شرایط مطلوب برای رشد گیاه پیاز همان بود که توضیح داده شد. در موقع کاشت پیازها بهتر است که فاصله ردیفها از ۲۵ سانتیمتر کمتر نگردد و فاصله بوتههای پیاز از هم نیز بهتر است ۱۰ سانتیمتر باشد. لازم است جهت گرفتن نتایج بهتر آبیاری در فواصل مشخص مثلاً سه چهار هفته یکبار انجام گیرد.
برای کاشت در باغچه منزل بذر پیاز را بهصورت مستقیم بعد از رفع سرما و در فصل مناسب که در بالا توضیح دادیم در ردیفهایی (خطوطی) به فاصله ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر و بذرها را به فاصله ۲ تا ۶ سانتیمتر از هم بکارید. در هر گود دو تا سه عدد بذر به عمق ۲ سانتیمتر قرار میدهیم یا اینکه بذرها را در سینی نشاء یا گلدانی دیگر میکاریم و بعد از رشد و رسیدن به حداقل ۵ سانتیمتر به زمین و باغچه به فواصلی که در بالا گفته شد انتقال میدهیم. روش دیگر برای کاشت بذر بهصورت ردیفی و دست پاش است به این صورت که به فواصل ۲۰ سانتیمتر از یکدیگر شیارهای به عمق ۵ سانتیمتر ایجاد میکنیم و بذرها را در سرتاسر کف شیارها میریزیم و سپس با خاک نرم بر روی بذرها را به ارتفاع ۲ سانتیمتر پر میکنیم، بعد از رشد پیازها گیاهان را به فواصل ۵ سانتیمتر از هم تنک میکنیم.
بذر پیاز را میتوان بهصورت دست پاش نیز در باغچه همانند بذر سبزی و پیازچه کاشت ولی باید توجه داشت که برای اینکه پیازهای درشتتری داشته باشیم بعد از رشد بذرها گیاهان را به فواصل حداقل ۵ سانتیمتر از یکدیگر تنک کنیم و گیاهان اضافی را بهآرامی از خاک خارج کنیم. برای کاشت بذر در گلدان نیز ابتدا گلدان را با خاک مناسب پر کنید و سپس بذرها را بهصورت مستقیم به فواصل ۱ تا ۲ سانتیمتر از یکدیگر در عمق ۲ تا ۳ سانتیمتر بکارید، بعد از رشد پیازها گیاهان را به فواصل ۵ سانتیمتر از یکدیگر تنک کنید و چند گیاه قویتر را نگهدارید.
زمان کاشت پیاز
گیاه پیاز را بسته به اینکه روزبلند، روز متوسط و یا روزکوتاه است کشت میکنند. مثلاً زمان کاشت ارقام روزبلند پیاز در فروردینماه است. پیازهای روزکوتاه در مناطق با زمستانهای معتدل در پاییز کشت میگردند. ارقام روز متوسط پیاز در مناطق ملایم در زمستان کاشت میشود. پیازهای روزبلند از لحاظ طعم با پیازهای روزکوتاه تفاوت دارند. پیازهای روزکوتاه تندی کمتری داشته و مزه آنها شیرینتر است.
برداشت پیاز
پیاز را بسته به اینکه هدف تولید بذر پیاز باشد و یا محصول پیاز در سال اول و یا دوم کشت برداشت میکنند. اگر هدف درایفت محصول پیاز است که در سال اول بعد از کاشت برداشت میگردد. ولی اگر هدف برداشت بذر و تولید بذر پیاز باشد میبایست تا سال دوم صبر نمود تا ساقهها تشکیل شوند و به گل بنشینند.
آفات پیاز
مهمترین آفات پیاز عبارتاند از: مگس پیاز، تریپس و بیماری نماتد ساقه پیاز.
پیاز بسیار ادرارآور است و در افرادی که مشکل دفع ادرار دارند چه بهصورت خام و چه پخته میتوانند از آن استفاده کنند. از طرفی همین ادرار بودن باعث دفع سموم از بدن میگردد.
پیاز خاصیت مدر بودن را دارد؛ بنابراین برای دفع سنگ کلیه نافع است.
کلیه سموم را بهراحتی از کلیه و کبد دفع میکند.
برای پایین آوردن حرارت بدن مؤثر است.
میزان زیادی فیبر در این گیاه وجود دارد؛ بنابراین برای رفع یبوست بسیار مفید است.
موجب بهبود گردش خون در بدن میشود.
آب این گیاه برای رفع جوشهای غرور جوانی و سفید کردن پوست کاربرد دارد.
به دلیل وجود کلسیم در درمان و پیشگیری از پوکی استخوان مؤثر است.
به دلیل وجود مواد آنتی باکتریالی، ضدعفونیکننده سیستم گوارشی است.
به دلیل وجود فیبر، در پیشگیری و درمان سرطان روده بزرگ مؤثر است
پیاز از سرطان روده و معده پیشگیری میکند و حتی میتواند مانع از رشد سلولهای سرطانی شود.
از طریق امگا ۳ موجود در خود، میتواند کلسترول خون را کاهش دهد و از سکته قلبی جلوگیری کند.
گردش خون را بهبود بخشیده و مانع از لخته شدن خون در رگها و گرفتگی عروق میشود.
سرشار از فیبر است و درنتیجه باعث احساس سیری در معده شده و به همین دلیل در رژیمهای لاغری پرکاربرد است.
یک انسولین گیاهی است که میزان قند خون را کاهش میدهد و برای افراد دیابتی مفید است.
خاصیت آنتی باکتریال دارد و ضدعفونیکننده سیستم گوارش است.
پیاز گردش خون را بهبود میبخشد. پس استفاده از ماسک پیاز بر روی صورت موجود حرکت خون به سمت صورت شده و پوست را شفاف میکند.
حاوی کلسیم است و درنتیجه به استحکام استخوان کمک نموده و از پوکی استخوان جلوگیری میکند.
سینه را نرم نموده و در زمان سرماخوردگی بهبود گلو را سریعتر میکند.
بادمجان که به عربی بادنجان نامیده میشود گیاهی است یکساله و دارای ساقه نسبتاً ضخیم و پوشیده از کرک است. برگهای آن بیضیشکل با نوکباریک و گلهای آن بنفشرنگ است. میوه این گیاه دراز و باریک و یا گرد، و به رنگهای بنفش، سیاه، زرد و سفید دیده میشود. بادمجان بومی هندوستان بوده است و این گیاه در تمام مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد میکند. ارتفاع آن به ۴۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر نیز میرسد.
کاشت
بادمجان (بادنجان) بومی نواحی گرم بوده و در مقابل سرما حساس است (دمای کمتر از ۱۶ درجه سانتیگراد خسارت ببار میآورد). بادمجان را باید بعد از رفع سرمای زمستان در زمین اصلی بکارید یا اینکه در اسفندماه نشاء کنید و بهار به زمین اصلی یا گلدان موردنظر منتقل کنید. بادمجان در زمینهای مرطوب و سرد نیز محصول خوبی نمیدهد. زمین بادمجان باید دائم نمدار و مرطوب باشد. بهترین خاک برای کاشت بادمجان خاکهای شنی لومی (sandy Loam) است. همچنین خاک آن باید عمیق، حاصلخیز و زهکشی خوبی داشته باشد. بادمجان ازجمله سبزیهایی است که مواد غذایی زیادی از زمین جذب میکند، به همین دلیل استفاده از کودهای دامی به میزان ۳۰ تا ۴۰ تن در هکتار توصیه میشود چنانچه زمین شنی و یا ضعیف باشد باید به میزان ۴۰ تا ۵۰ تن و حتی ۷۰ تن در هکتار کود دامی به زمین داد چنانچه کود دامی در دسترس نباشد میتوان برای تقویت خاک به کاشت گیاهان خانواده بقولات بهعنوان کود سبز در سال قبل از کاشت اقدام نمود. استفاده از کودهای کامل ازت فسفر و پتاسیم باید در برنامه کودی و آماده کردن زمین قرار گیرد. pH مناسب خاک بین ۵/۵ تا ۶/۸ است.
احتیاجات بادمجان سیاه قلمی به گرما و آفتاب زیاد است. بادمجان را جزو گیاهان خنثی طبقهبندی میکنند. ولی برای رشد و نمو بهتر نیاز به گرما و نور کافی دارد. نور ضعیف در ایام زمستان در گلخانهها باعث بدشکل شدن میوه و افتادن گلها و غنچهها میشود. به همین دلیل نشاها در شکلهای زودتر از موعد گلخانهها با منابع نور مصنوعی تغذیه میشوند. درعینحال میزان گرمای داخل گلخانه نباید پائین تر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد. کاهش گرمای هوا و بهویژه گرمای خاک (کمتر از ۱۸ درجه سانتیگراد) نیز اغلب اختلالاتی مثل افتادن گل و غنچه را به دنبال دارد.
بادمجان به دو طریق کشت مستقیم و تهیه خزانه ازدیاد میشود. در کشت مستقیم باید تا برطرف شدن سرما در بهار کشت به تأخیر افتد ولی میتوان در گلخانه اقدام به تهیه خزانه و کشت کنیم و بهمحض مساعد شدن هوا و برطرف شدن سرما نشاها به محل اصلی منتقل میشود. بذر بادمجان برخلاف گوجهفرنگی برای جوانه زدن احتیاج به یک دوره استراحت طولانی دارد و در بعضی مواقع حتی با سپری شدن دوره استراحت و کاشت بادمجان بذر در شرایط مناسب باز هم درصد کمی از بذر جوانه زده و رشد نشاهای جوان نیز بسیار کند است. بهطوریکه بسته به شرایط آب و هوایی و زمان لازم از بذرکاری تا انتقال نشاء به زمین اصلی از ۶ تا ۱۲ هفته متغیر است. بذر این گیاه کوچک و به رنگهای زرد یا سفید دیده میشود که قوه نامیه را ۶ تا ۷ سال حفظ میکند بذرهای دوساله دارای حداکثر قوه نامیه هستند. بعد از کاشت بذر بادمجان، در صورت رعایت کردن شرایط کشت، ظرف ۲۰ الی ۲۵ روز جوانهها ظاهر خواهند شد.
پسازآن که بوتههای آن چهار برگه شدند آنها را از خزانه خارج ساخته و در زمینی که قبلاً آماده ساختهاند روی ردیفها نشاء میکنند. فاصله بین ردیفها بایستی یک متر منظور گردد. در طول تابستان هر چهار روز یک مرتبه آبیاری ضرورت دارد. در هفته اول بعد از انتقال گیاه به گلدان برای تشویق به رشد بیشتر و توسعه ریشه دما در طول روز و شب باید ۲۴ درجه سانتیگراد باشد. زمانی که میوهها شروع به رشد میکنند درجه حرارت را در طول روز ۲۲ درجه سانتیگراد و در طول شب ۱۹ درجه سانتیگراد تنظیم کنید. زمانی که میوه کامل شد درجه حرارت در طول روز ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتیگراد و در طول شب ۱۷ تا ۱۹ درجه سانتیگراد باید باشد.
میوه بادمجان از زمانی که حدود یکسوم آن تشکیل شده و اندازه نهائی خود را پیدا کرده باشد تا رسیدن کامل آن قابل برداشت است. میوه کاملاً رسیده پررنگ شده به مدت زیادی میتواند روی بوته مادری باقی بماند. بدون آن که زیاد ماندن روی بوته تغییری در کیفیت آن ایجاد کند زیاد ماندن میوه روی بوته فقط روی کمیت آن اثر میگذارد و کمتر میشود. میوه با کاسبرگهای بزرگ همراه است که با قسمتی از ساقه که بسیار سخت و چوبی است توأم است. بادمجانها را بعد از برداشت در گلخانه رها نکنید زیرا باعث گرم شدن و کاهش کیفیت آنها میشود. بادمجان را باید با رطوبت نسبی ۸۰ درصد و دمای ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتیگراد ذخیره کرد. بادمجانها را با محصولاتی که اتیلن تولید میکنند (مثل گوجهفرنگی) ذخیره نکنید. بدن بادمجان به کمآبی حساس است. بنابراین اگر میخواهید آن را به مدت طولانی ذخیره کنید برای جلوگیری از خشکی باید آنها را بپیچانید.
خواص
بادمجان در تهیه غذاهای مختلف مورداستفاده قرار میگیرد. آن در تهیه انواع ترشی به کار میرود. در خارج از ایران بادمجان را میپزند و به غذاهای مختلف اضافه میکنند و به مصرف میرسانند. خواص بادمجان متعدد است. در بادمجان ترکیبات زیر وجود دارد: آب ۹۳ درصد، کربوهیدرات ۴ درصد، پروتئین ۴/۱ درصد، چربی ۳/۰ درصد، مواد کانی ۳/۰ درصد و ترکیبات فیبری ۳/۱ درصد. بادمجان دارای مقدار زیادی اصلاح معدنی، به خصوص پتاسیم، گوگرد و فسفر است. همچنین دارای ویتامینهای A و C است. ریشه بادمجان برای درمان آسم به کار میرود. در برگ بادمجان ترکیباتی وجود دارد که باعث ترشح بزاق میگردد. همچنین از برگ آن در معالجه بیماری برونشیت، آسم و بیماریهای دستگاه مجاری ادراری استفاده میشود. آبمیوه بادمجان برای درمان بیماریهای گوش تجویز میگردد.
از مهمترین فواید بادمجان به موارد زیر میتوان اشاره نمود:
بادمجان از دسته سبزیجات گرم و خشک است که برای بیمارانی که قند دارند بسیار مفید است
درمان نقرس یکی دیگر از خواص این میوه است.
کسانی که از یبوست رنج میبرند میتوانند از بادمجان در وعدههای غذایی خود استفاده کنند.
درمان فشارخون بالا نیز با خوردن این میوه امکانپذیر است.
آفات و بیماریها
کنه یکی از مهمترین آفات بادمجان بهخصوص در منطقه خوزستان است. سایر آفات مانند شته، عنکبوت قرمز، انواع سوسکها آسیب چندانی به بادمجان نمیتوانند وارد کنند. برای مبارزه با کنه میتوان از انواع سموم کنهکش، مانند تدیون استفاده کرد. سایر حشرات مضر را میتوان با انواع حشرهکشها کنترل نمود. بعضی از قارچهایی که به گوجه فرنگی حمله میکنند، مانند فوزاریوم، آلترناریا و ورتیسلیوم میتوانند در این گیاه تولید بیماری نمایند و باعث پوسیدگی و خشک شدن برگها و میوه آن شوند. برای جلوگیری از شیوع این بیماریها باید اولاً بذور ضدعفونی شده کشت شوند، ثانیاً از کاشتن بذر بادمجان در زمینی که قبلاً گوجه فرنگی و یا سیبزمینی در آن کشت شده است خودداری کرد و ثالثاً بوتهها، بهخصوص در زمانی که کوچک هستند بهوسیله قارچکشها سمپاشی گردند.
گازانیا با نام علمی GAZANIA SPLENDENS بومی آفریقای جنوبی است و یکی از محبوبترین گیاهان فضای سبز که به دلیل تازگی و غیربومی بودن آن در ایران موردتوجه قرار میگیرد. ویژگی خاص این گیاه در رنگهای بسیار براق و جذاب گلها و بسته شدن گلها به هنگام شب یا هواهای ابری و بارانی موردتوجه باغبانان قرار میگیرد. این گیاه را مانند بسیاری از گیاهان زینتی علاوه بر باغچهها و حاشیهکاری در گلدانها و گلجاها نیز میتوان کشت کرد. در خانهها و آپارتمانها پشت پنجره و در معرض نور حداکثری با وجود دمای خوب در فصول مختلف خوب جواب خواهد داد. گیاه پاکوتاه و پرپشتی است که پشت برگها نیز دارای پرزهایی است که رنگ پشت برگ گیاه را به نقرهای متمایل میکند و از جهات مختلف برای بینندگان جذابیت دارد. گل گازانیا در اصل گیاهی چندساله است اما در مناطق معتدله به دلیل سرد شدن هوا در طی زمستان به شکل گیاهی یکساله مورداستفاده قرار میگیرد؛ اما اگر امکاناتی وجود داشته باشد که در طی زمستان به مکانی با دمای مناسب و همچنین نور موردنیاز انتقال بیابد، گیاه زنده مانده و حتی گلدهی آن با توجه به شرایط مکان نگهداری کموبیش ادامه خواهد یافت.
آبیاری
گازانیا از جمله گیاهان مقاوم به خشکی است. البته آبیاری کافی و منظم به گلدهی و کیفیت آن کمک میکند اما به یاد داشته باشید که آبیاری زیاده از حد و یا سنگین بودن خاک و باقی ماندن آب به مدت طولانی در اطراف ریشه و ساقههای این گیاه منجر به پوسیدن آنان و در نهایت از بین رفتن گیاه خواهد شد. بنابراین زمانی که حدود ۵ سانتیمتر از سطح خاک خشک شده بود نسبت به آبیاری آن اقدام کنید.
نور
مکانی با وجود حداقل ۶ ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارند. در درون خانه نیز گلدانهای گازانیا را در کنار پنجرههای رو به جنوب یا غربی قرار دهید تا نور کافی به آن برسد. شرایط نور کم منجر به عدم شکلگیری گلها و همچنین عدم باز شدن و شکوفایی کامل گلها میشود. بهعنوانمثال حتی در روزهای ابری، گلها حالتی نیمهباز دارند و کاملاً شکوفا نمیشوند.
دما
بهترین دما برای گلدهی این گیاه ۳۰-۲۵ درجه است اما اصولاً گل گازانیا الوان به گرمای هوا مقاوم است و هر مقدار که هوا گرم شود اگر به شکل صحیح آبیاری شود، مشکلی ایجاد نمیشود. همچنین قسمتهای طوقه و زیرزمینی این گیاه دما را تا حدود صفر درجه میتواند تحمل کند ولی هر مقدار که دمای هوا از حدود ۱۵ درجه پایینتر بیاید، ابتدا گلدهی کاهش یافته و متوقف میشود و سپس با سردتر شدن هوا برگسار زرد شده و در نهایت از بین خواهند رفت.
خاک
در مورد خاک سختگیر نیست و حتی خاکهایی را که از لحاظ غذایی فقیر محسوب میشوند بهخوبی تحمل میکند. اما خاک باید زهکش خوبی داشته باشد و آب را در خود نگه ندارد بنابراین بکار گیری شن و یا خاکبرگ در مخلوط خاک میتواند به این مسئله کمک کند. گیاهان را در بستر کاشت باغچه با فاصله حدود ۲۰-۱۵ سانتیمتر بکارید. برای عملکرد بهتر گیاه میتوان در اطراف هر بوته و به ضخامت حدود ۵ سانتیمتر خاکبرگ ریخت. این لایه از خاکبرگ اصطلاحاً مالچ Mulch نامیده میشود که در خنک نگهداشتن ریشههای گیاه در طی روزهای گرم تابستان میتوان بهخوبی کمک کرده و موجب افزایش گلدهی گیاه شود.
کوددهی
اگر خاک محل کاشت بهخوبی آماده شده باشد و در زمان تهیه مخلوط خاکی از موادی مانند خاکبرگ، کود پوسیده دامی و یا ورمی کمپوست استفاده شده باشد نیازی به کوددهی این گیاه نیست اما در غیر این صورت و برای گیاهانی که تصور میکنید غذادهی لازم است میتوانید از کودهای محلولی که کامل نیز هستند یک بار در بهار و یک بار نیز در تابستان استفاده کنید. این میزان کافی است و این گیاه نیاز بیشتری به کوددهی ندارد.
تکثیر
کاشت بذر گل گازانیا آسانترین راه تکثیر این گیاه است. شما میتوانید اگر گیاه گازانیا دارید، اواخر تابستان نسبت به جمعآوری بذرها اقدام کنید. بذرها را برای چند روز در مکانی خشک و به دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید تا رطوبت اضافه خود را از دست بدهند. میتوانید برای نگهداری بذرها تا سال بعد و فرارسیدن زمان مناسب کاشت آنان، از پاکتهای کاغذی استفاده کنید. بذرها را میتوان اوایل بهار به شکل مستقیم در خاک باغچه کاشت و یا اینکه حدود ۶ هفته قبل از شروع بهار و در مکانی محافظتشده همانند داخل خانه نسبت به کاشت بذرها اقدام کرد.
از مخلوط کاشت سبک همانند مخلوط خاکبرگ+خاک معمولی+ شن میتوان برای کاشت بذرها استفاده کرد و قبل از کاشت بذرها، بستر کاشت گازانیا را حداقل تا عمق ۵ سانتیمتری به کمک غبارپاشی آب بهخوبی خیس و مرطوب کنید. همچنین اگر با روش آبیاری معمولی قصد مرطوب کردن بستر کاشت را دارید، بعد از این عمل حدود ۲۰ دقیق منتظر شوید تا آب اضافه از منافذ زیر گلدان خارج شود و سپس اقدام به کاشت بذر گازانیا کنید. خیس بودن بیشازاندازه بستر کاشت میتواند منجر به پوسیدن بذرها شود. عمق کاشت بذرها در حدود ۰٫۶-۰٫۳ سانتیمتر است. بر روی گلدانی که بذرها را کاشتهاید میتوانید پلاستیک شفافی بکشید تا هوا نیز مرطوب نگهداشته شود. گلدان را در مکانی روشن اما بهدوراز نور مستقیم آفتاب قرار دهید اما بعد از جوانهزنی سعی کنید تا روزانه چند ساعت به گیاهان جوان نور بتابد حدود سه هفته طول میکشد تا بذر گازانیا سبز شوند. زمانی که شرایط آب و هوایی فضای بیرون برای کاشت گیاهان در بستر کاشت باغچه مناسب بود، ابتدا برای ۲-۱ هفته گلدان حاوی گیاهچه های گازانیا را در فضای باز و در مکانی که نور مستقیم آفتاب بر آنها میتابد قرار دهید و بعد از گذران این مدت نسبت به بیرون آوردن آنان از گلدان اولیه و کاشت در بستر باغچه اقدام کنید. این عمل منجر به مقاوم شدن گیاهان جوان در برابر شرایط باز و افزایش میزان موفقیت بعد از انتقال گیاهچه ها خواهد شد.
بیشتر بدانید:
گل گازانیا الوان از لحاظ اکولوژیکی به سرما مقاوم بوده، مکانهای کاملاً آفتابی را میپسندد و در خاکهای نسبتاً سبک رشد خوبی دارد. گلهای آن برای باز شدن شدت نور زیادی لازم دارند، بهطوریکه در غروب و صبح زود بسته میشوند.
گونهای از گازانیای زرد به نام گازانیای ظهر طلایی وجود دارد که ارتفاع آن ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر و یکی از گلهای زیبای تابستانی است. این گیاه برای زیباسازی فضاهای سبز کاربرد زیادی دارد.
هر زمان گل پژمرد و یا از بین رفت، گل را از محل نزدیک به اتصال برگ جدا میکنند تا گلدهی تحریک شود.
توجه داشته باشید که برخورد این گیاه با پوست بدن برخی از افراد میتواند حساسیتهای پوستی ایجاد کند و همچنین بهتر است که حیوانات خانگی از این گیاه دور نگهداری شوند.
بذر گل آهار یک بذر ارگانیک است. گل آهار گیاهی یکساله است که رشد سریعی دارد دارای رنگهای مختلف آهار صورتی، آهار قرمز، آهار نارنجی، آهار سفید، آهار زرد، آهار ارغوانی، آهار مینیاتوری و … است. میتوان گفت گل آهار رنگینکمانی از گلهاست که باعث زیبایی محیط میشود. از گل آهاری برای تزئین حاشیهها و کاشت گل آهار در گلدان و سبد گل و دستهگل استفاده میشود. گل آهاری دارای برگهای به نسبت پهن، دراز و نوکتیز و تا حدودی خشن است. رنگ برگهای گل آهاری خاکستری است. خاستگاه گل آهاری کشور مکزیک میباشد.
کاشت
این گیاه به خاکی نیاز دارد که زهکش مناسب داشته باشد. همچنین اگر مقداری کود دامی پوسیده به خاک اضافه شود، سبب بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شده و رشد گیاه را بهبود میبخشد. بهطورکلی این گیاه در خاک باغچه بهراحتی رشد میکند. این گیاه خشکسالی و کمآبی را حتی در روزهای گرم سال تحمل میکند. این گیاه برای رشد مطلوب به رطوبت کافی نیاز دارد ولی باید توجه داشت که هوای بسیار مرطوب و شرجی، به گیاه لطمه میزند. گرمای بیشازحد هوا، گلدهی و قطر گلها را کاهش میدهد و حتی میتواند منجر به توقف گلدهی نیز بشود؛ بنابراین در روزهای گرم تابستان باید بعدازظهرها در تابستان باشند. این گیاه نور مستقیم را دوست دارد. اگر نور کم باشد باعث رشد طولی گیاه و تولید ساقه های نازک و کاهش گلدهی، تولید گلهای کوچک و رنگ پریدگی میشود و اگر شدت نور بالا باشد باعث سوختگی برگها و ریزش گلها میشود.
تکثیر این گیاه با کشت بذر گل آهار صورت میگیرد. به این منظور دو راه در نظر گرفته میشود:
۱- نشاکاری: برای نشاکاری در مناطق سردسیر بذر را در فروردین یا اردیبهشت ماه در خزانه میکارند و بعد در تیر ماه نشاکاری انجام میگیرد. اما در مناطق گرمسیر انتقال در اسفند ماه صورت میگیرد و باعث میشود در مقایسه با حالت قبلی ارتفاع و انشعابات گیاه بیشتر شده و عملکرد گل و بذر افزایش یابد. زمان انتقال نشا در مرحله ۳ تا ۴ برگی است و اگر به تأخیر بیافتد، برگهای پایین ریزش پیدا کرده و گیاه ظاهر نامطلوبی پیدا میکند. این روش یک عیب دارد و آن هم زمانبر بودن و وقفه زیاد است. به همین دلیل اکثراً بذرها مستقیماً در محیط اصلی کشت میشوند.
۲- کشت مستقیم بذر: در این روش بذرها در اوایل بهار در زمین اصلی کشت میشوند و از آنجایی که بذر مصرفی زیادتر از حالت نشاکاری است پس حتماً باید عمل تنک کردن در مرحله ۲ تا ۳ صورت گیرد. در غیر این صورت گیاه دچار خوابیدگی میشود.
سادهترین ترکیب خاک مناسب برای کاشت بذر اکثر گلهای فصلی و زینتی عبارت است از: خاک باغچه ۶۰ درصد، ماسه ۲۰ درصد و کود حیوانی ۲۰ درصد. این موارد با هم خوب ترکیب شود. از این ترکیب نیز میتوانید برای کاشت بذر آهار استفاده کنید: ۳۰ درصد کوکوپیت + ۵۰ درصد پیت ماس + ۲۰ درصد پرلیت.
ابتدا یک سبد پلاستیکی میوه یا گلدانی با دهانه بزرگ ولی عمق نسبتاً کم تهیه کنید. گلدان و یا سبد را از خاکی که در بالا ترکیب آن گفته شد پر کنید و خاک را خوب آب بدهید تا خاک نشست خود را بکند. حالا بذرها را روی سطح خاک بپاشید سپس حدود نیم سانتیمتر روی بذرها کود دامی کاملاً پوسیده سرند شده بریزید و مجدد بهآرامی با آبپاش آب بدهید. اگر کود دامی در دسترس شما نبود میتوانید از ورمی کومپوست استفاده نمایید و اگر هر دو اینها در دسترس نبود از همان خاکی که ترکیب کردید برای روی بذرها استفاده نمایید (اما بهتر است از کود دامی استفاده کنید تا جوانهها بهخوبی رشد کرده و قوی شوند). حتماً کود دامیای که استفاده میکنید چند ساله، کهنه، پوسیده، خشک و سرند شده باشد. بههیچعنوان از کود دامی تازه استفاده نکنید.
بعد از اینکه جوانههای گیاه موردنظر چهار یا شش برگ درآوردند یا حدود ۵ تا ۸ سانتیمتر رسیدند آنها را از خزانه درآورده و در جای اصلی بکارید. برخیها بذر را روی محلی که موردنظرشان هست میپاشند تا همانجا سبز بشود. اما این روش درست نیست دلیلش این است که زمان بذرپاشی بذرها نامنظم روی زمین میافتند و وقتی سبز میشوند خیلی از آنها ممکن است کنار هم سبز بشوند. اما زمانی که بذرها را درون خزانه بکارید بعد میتوانید بهصورت منظم بوتههای این گل را به هر طریقی و به هر فاصلهای که میخواهید بکارید.
به این نکته هم حتماً توجه شود که هیچ وقت اقدام به نگهداری گل و گیاهان بیرونی در منزل نکنید چون درون منزل نور و تهویه هوای کافی برای رشد گیاهان و درختان بیرونی وجود ندارد. حتی کاشت بذر گل آهار هم ممکن است با مشکل مواجه شود در کل اگر مکانی برای کاشت آهار ندارید و مجبور هستید که در منزل این کار را بکنید بهتر است گلدان خزانه را روی پنجره جنوبی بگذارید تا نور کافی به آن برسد و حتماً پس از سبز شدن بذر گیاهانی که بیرونی هستند، آنها را به بیرون از خانه انتقال بدهید. اگر به بیرون انتقال ندهید ساقهها دراز شده و کمکم از بین میروند. دفع علفهای هرز، تنک کردن گیاه، آبیاری منظم، حفظ زهکشی مناسب خاک و تغذیه مناسب خاک میتواند به رشد مناسب آن کمک کند.
آفات و بیماریها
از آفات گل آهار که کشت و کار آن را محدود میکند سفیدک پودری (Eryziphe cichoracearum) است. بیشترین آلودگی در اواخر تابستان و اوایل پائیز رخ میدهد. استفاده از قارچکش بهصورت پیشگیرانه میتواند در کنترل آن مؤثر باشد. Z. angustifolia به سفیدک مقاوم است. قارچهای پینیوم و فیتوفتورا باعث پوسیدگی ریشه این گیاه شوند که علامت آن سیاه شدن ریشه و پایین ساقه است. در شرایط زه کشی نامطلوب همراه با آبیاری زیاد این حالت بیشتر اتفاق میافتد. استفاده از قارچکشهای اتازول یا متالاکسیل در خاک یا محلولپاشی گیاه با Fosetyl-Al میتواند در کنترل بوته میری و پوسیدگی ریشه ناشی از این قارچها مؤثر باشد. فوزاریوم و رایزوکتونیا نیز میتواند باعث سیاه شدن ریشه و پایین ساقه و کاهش سبز شدن بذر، توقف رشد، زرد شدن، پژمردگی و مرگ گیاهان مسنتر شوند.
آفتابگردان (Helianthus) نام یک سرده از زیرخانواده کاسنیان آستروئیده است. این سرده شامل ۷۰ گونه است. همه گونههای سرده آفتابگردان بومی آمریکای شمالی هستند که از این میان ۳ گونه مستثنی بوده که این ۳ گونه بومی آمریکای جنوبی میباشند. محبوبترین گونه این سرده، گل مشهور گل آفتابگردان است. گل آفتابگردان و دیگر گونههای این سرده استفاده غذایی و زینتی دارند. گیاهان سرده آفتابگردان یکساله هستند و ارتفاعی از ۵۰ تا ۳۹۰ سانتیمتر دارند.
گل آفتابگردان دارای گلبرگهایی با رنگهای مختلف از جمله قرمز، زرد، نارنجی، بنفش، قرمز، سفید و رنگهای ترکیبی میباشد که شاداب و زیبا بوده، قطر گلهای آن معمولاً ۱۵ تا ۳۰سانتیمتر بوده و گاهی کم پر و گاهی پرپر دیده میشود. از گل آفتابگردان برای کاشت در گلدان یا حاشیه باغها و بهعنوان گل شاخه بریده استفاده میشود.
گل آفتابگردان در ظاهر همانند خورشید بوده در نتیجه برخی از آن با نام گل آفتاب نام میبرند، گلبرگهای این گیاه کشیده و ریز است، سطح پشت گل و برگها دارای کرکهای نسبتاً خشن است. این گیاه دارای ساقههای یکتکه یا منشعب است. فضایی را که برای کاشت انتخاب میکنید باید روزانه دارای ۷ تا ۸ ساعت نور خورشید باشد، این گیاه سایه جزئی را نیز میتواند تحمل کند. گل آفتابگردان نیاز به رطوبت و آبیاری نسبتاً زیاد و منظم دارد، در فصل گرم سال بهتر است همیشه پای گیاه مرطوب باشد. دمای ایده آل برای رشد گیاه آفتابگردان ۱۸ تا ۲۵ درجه بوده البته دماهای بالاتر (حدوداً ۳۵ درجه) را نیز تحمل میکند.
از لحاظ خواص آفتابگردان، تخمه های آفتاب گردان سرشار از منابع ویتامین ها و مواد معدنی و روغن های ضروری هستند. نه تنها خوراکی عالی می باشند بلکه فواید خارق العاده ای نیز برای سلامتی دارند. روغن آفتابگردان نیز روغنی است که از دانههای روغنی گل آفتابگردان استخراج میکنند. از این روغن برای مصارف خوراکی استفاده میشود.
کاشت
بذر گل آفتابگردان دارای بذرهای درشت و قوی بوده که در اکثر اوقات بهصورت مستقیم در زمین اصلی کشت میشود (دمای محیط حداقل ۱۵ درجه باشد). گل آفتابگردان زینتی دارای بذرهای کوچکتری نسبت به تخمه آفتابگردان خوراکی بوده و بهسادگی تحت شرایط دمایی مناسب جوانه میزنند. اولین قدم برای کاشت بذر گل آفتابگردان الوان تزئینی انتخاب خاک مناسب است. برخی از خاکهای باغچه ممکن است مانع سبز شدن بذر و مرگ جوانه بشود بهتر است از خاکهای آماده و بستهبندی استفاده کنید. بهترین ترکیب خاک برای کاشت این بذر شامل ۳۰ درصد کوکوپیت + ۵۰ درصد پیت ماس یا ورمی کمپوست + ۲۰ درصد پرلیت دانهریز است. ابتدا بذر آفتابگردان را داخل آب ولرم بریزید تا به مدت چند ساعت خیس بخورند (حداقل ۳ تا ۱۰ ساعت). این عمل باعث شده تا پوست خارجی بذرها نرم و شکسته شود و جوانهزنی تسریع شود. بذرها بهطور طبیعی بعد از این مدت باید ته طرف بروند.
برای اینکه تصمیم بگیریم بذرها را نشاء کنیم یا مستقیم بکاریم باید چند نکته را مدنظر داشته باشیم:
۱. در چه فصلی قرار داریم؟ اگر هوا هنوز سرد است باید اقدام به نشاء کردن در محیطی گرم همانند منزل یا گلخانه کنیم و بعد از اتمام سرما به محل اصلی کاشت در فضای باز (باغچه یا باغ) منتقل کنیم، اگر نه در فصل گرم سال هستیم میتوانید بهراحتی در فضای باز اقدام به کاشت مستقیم در گلدان و باغچه کنیم.
۲. قصد کاشت آفتابگردان در گلدان دارید یا باغچه؟ درصورتیکه میخواهید اقدام به کاشت در گلدان کنید کاشت مستقیم مناسب است ولی برای کاشت در باغچه و برای اینکه فواصل کاشت منظم باشد نشاء کردن بذرها توصیه میشود.
بذرها را میتوانید در گلدان یا سینی نشاء و یا حتی لیوانهای یکبارمصرف نشا کنید یا اینکه مستقیم در محل اصلی بکارید، نشاء کردن نسبت به کاشت مستقیم مزایای بیشتری دارد.
نشاء کردن بذر گل آفتابگردان
ظرف کشت خود (لیوان یکبارمصرف یا سینی نشاء) را با خاک موردنظر پر کنید، سپس اقدام به آبیاری کنید تا آب از انتهای ظرف کشت خارج شود و خاک نشست کند. سپس سوراخی ریز به عمق ۱ تا ۲سانتیمتر ایجاد کنید و یک یا دو عدد بذر را داخل آن قرار دهید و سپس با خاک ورمی کمپوست روی بذرها بریزید، البته میتوانید از همان ترکیب خاک نیز بر روی بذر بریزید ولی استفاده از کمپوست باعث به وجود آمدن نشاءهایی قویتر میشود. دمای ایدهآل برای کاشت بذر ۱۵ تا ۲۵ درجه است و نیاز به محیطی خیلی گرم ندارد.
اکنون ظرف کاشت را به محیطی مناسب ببرید و با اسپری خوب آبیاری کنید تا آب به بذرها برسد و خاک کاملاً مرطوب شود. تا قبل از جوانه زدن بذرها نباید اجازه دهید سطح خاک خشک شود، اگر ظرف کاشت را در مقابل آفتاب مستقیم قرار دادهاید مشکلی نیست ولی باید بیشتر مراقب بود تا خاک رطوبتش را از دست ندهد، چون بذر در عمق کمی کاشته شده که بهسرعت ممکن است در مقابل آفتاب خشک شود و جوانه بمیرد. بعد از اینکه نشاء چهار برگه شد و رشد کافی کرد آنها را به گلدان اصلی یا باغچه منتقل کنید. اگر میخواهید گلدان را در منزل نگهداری کنید حتماً باید محیطی پرنور را برایش درنظر بگیرید، پشت پنجره جنوبی با حداقل ۸ ساعت نور در روز ایدهآل میباشد، اگر این شرایط را نمیتوانید فراهم کنید باید از نورهای کمکی (فلورسنت) استفاده کنید برای این کار باید چراغ فلورسنت را در فاصله ۸ تا ۱۰سانتیمتری گیاه قرار دهید.
کاشت مستقیم بذر گل آفتابگردان در باغچه
برای کاشت مستقیم بذر اولین نکته که باید به آن توجه نمود دمای محیط کاشت است. برای کاشت مستقیم در گلدان و در منزل در هر فصلی میتوان اقدام نمود ولی برای کاشت مستقیم در گلدان و فضای باز یا در باغچه باید بعد از گرم شدن هوا و اتمام سرما اقدام به کاشت بذر کرد. دمای محیط کاشت باید ۱۵ تا ۲۵ درجه باشد. ابتدا کود دامی پوسیده را بر روی بستر باغچه میریزیم و به عمق ۱۵ تا ۲۰سانتیمتر زیرورو میکنیم تا مخلوط شود. سپس اقدام به آبیاری مناسب میکنیم تا خاک کاملاً خیس شود. بعد از گذشت چند ساعت از آبیاری بذرها را با فاصله ۲۰ تا ۳۰سانتیمتر از یکدیگر در عمق ۲ تا ۳سانتیمتری قرار میدهیم و بر روی آن خاک قرار میدهیم. سپس بهآرامی اقدام به آبیاری میکنیم بهطوریکه بذرها جابجا نشود و منتظر سبز شدن آنها میمانیم تا قبل از جوانهزنی خاک هرگز خشک نشود.
برای کاشت مستقیم بذر در گلدان ابتدا مطمئن میشویم که ته گلدان سوراخهای مناسبی برای خروج آب اضافی دارد سپس به ارتفاع ۴سانتیمتر کف آن ماسه درشت میریزیم و سپس گلدان را با ترکیب خاکی که در بالا گفته شد پر میکنیم و خوب آبیاری میکنیم تا خاک نشست کند و آب از ته گلدان خارج شود. اکنون بذرها را در عمق ۲ برابر طول بذر (حدوداً ۱ تا ۲سانتیمتر) و در فواصل ۲۰ تا ۳۰سانتیمتری میکاریم و روی آن را با کمپوست پوسیده یا همان ترکیب خاک اصلی پر میکنیم و بهآرامی آبیاری میکنیم، بهتر است با افشانه یا اسپری آبیاری شود تا بذرها جابجا نشود.
تا قبل از جوانهزنی بذرها اجازه ندهید خاک خشک شود و همیشه مرطوب باشد، بعد از جوانهزنی بذرها باید گلدان در جای پرنور باشد. اگر اقدام به نگهداری گلدان در آپارتمان میکنید باید توجه نمود که میزان نور دریافتی روزانه ۷ تا ۸ ساعت باشد. آبیاری گیاه باید هر چند روز یکبار هنگامیکه سطح خاک کمی خشک شد انجام شود. تا قبل از جوانهزنی بذرها و درصورتیکه هوا خیلی گرم نبود میتوانید گلدان را با مشما شفاف کاور کنید (بپوشانید) تا با بالا رفتن رطوبت و دما جوانهزنی سریعتر اتفاق بیفتد.
بهمنظور کاشت اطلسی بین ۶ الی ۸ هفته از اتمام فصل زمستان اقدام به کاشت بذر گل اطلسی در بستر کشت و مقداری پیت ماس، کوکو پیت و شن و یا خاکبرگ الک شده و صورت گیرد. مخلوط بستر کشت را با اسپری مرطوب (تا بذرها بهتر به خاک بچسبند) و سپس بذرها را بر روی بستر کشت قرار میدهند. بذرها رو بهآرامی به خاک فشرده تا به سطح خاک بچسبد. برای حفظ رطوبت بستر کشت از پوشش نایلونی روشن استفاده کنید. پس از ۷ الی ۱۰ روز از زمان کاشت بر شروع به جوانهزنی میکند. برای رویش بهتر بذر اطلسی به محیطی کاملاً روشن و بهدوراز تابش مستقیم آفتاب نیاز است در صورت نیاز میتوانید از لامپهای فلورسنت معمولی بین ۱۴ الی ۱۶ ساعت برای تأمین روشنایی استفاده کنید. پس از سه برگی شدن گیاهان برای تقویت گیاهان جوان میتوان از کود رقیقشده رشد مخصوص گیاهان زینتی هر پانزده روز یکبار استفاده کرد. پس از ۴ برگی شدن نشاهای اطلسی و رفع خطر سرمازدگی در اواسط بهار هنگامیکه دمای خاک به حدود ۱۰ درجه میرسد میتوان گیاهان را به محیط باز منتقل کرد.
خاک مناسب باغچه برای کشت اطلسی خاکی با زهکشی مناسب و تقویتشده توسط کمپوست و یا خاکبرگ و یا کود پوسیده دامی عاری از علف هرز است. خاک را تا عمق ۲۰ سانتیمتری شخم زده و با کمک تقویتکنندهها و کمی شن بستر را برای انتقال نشاهای اطلسی آماده میکنیم. برای کاشت گیاه باید مناطقی از باغچه که روزانه بین حداقل ۵ تا ۶ ساعت از تابش مستقیم نور خورشید برخوردار هستند انتخاب نمود. تابش بیشتر آفتاب به رشد بهتر گل کمک میکند. در سایه قرار دادن گیاه باعث کاهش گلدهی و کشیده شدن ساقه منجر میشود. گیاهان را در محیط کاملاً آفتابی بافاصله بین ۲۰ الی ۳۰ سانتیمتر و در محیطهای کمی آفتابی بین ۱۰ الی ۲۰ سانتیمتر و در گلدان نیز در فاصله ۸ تا ۱۰ سانتیمتری از یکدیگر کشت کنید. برای داشتن گلبوتهای زیبا ساقههایی که طول آنها از ۱۵ سانتیمتر بلندتر شدند آنها را هرس کرده تا به توسعه بهتر گیاه کمک میکنیم. بعد از پژمرده شدن گیاه نیز گلها را بهآرامی از ساقه جدا میکنیم تا فرصت رشد دوباره برای گلهای جدید را فراهم آوریم.
گیاه اطلسی برای داشتن گلهای پر و رشد مناسب به آبیاری منظم نیاز دارد. خاک همیشه باید مرطوب باشد در طول هفته حداقل باید یکبار اقدام به آبیاری بهصورت غرقابی نمایید و در روزهای گرم تابستان تا دو بار نیز نیاز به آبیاری کامل دارد.
پشن فروت گیاهی چندساله و بالارونده است که به شاخ و برگ گیاه، داربست و … میچسبد و بالا میرود. این گیاه را با نام میوه گل ساعتی نیز میشناسند. پشن فروت زرد درختی زیبا و تزئینی است که عمر این درخت در حدود ۱۰ الی ۱۵ سال با بار عمر اقتصادی است. در شرایط آب و هوایی مساعد این گیاه در تمام طول سال میوه و گل میدهد. ارتفاع این گیاه بین ۱ تا ۵ متر و گاهی بیشتر نیز است. میوه این گیاه پوستی ضخیمی و داخلی سفید رنگ دارد. پشن فروت از جمله درختانی بشمار میرود که بهراحتی در گلدان کاشته میشود. برای مناطق مختلف با هر نوع آب و هوایی مناسب است. شما میتوانید در فصول سرد سال گیاه را به داخل خانه منتقل کنید. درخت پشن فروت بهسرعت رشد میکند و بالا میرود.
برگهای این گیاه بزرگ و پنجهای مانند و به رنگ سبز است. گلهای زیبای سفید رنگی دارد که بسیار معطر است طوری که به هنگام شکفتن فضا را دلنشین و عطرآگین میکند. بهطور معمول در هر گره این گیاه یک گل به وجود میآید. به دلیل ظاهر گلهای این گیاه به ساعت به آن گل ساعتی میگویند. به دلیل داشتن ریشههای مقاوم در برابر سرما مقاوم است. در فصل زمستان به دلیل سرما از بین میرود ولی دوباره با شروع فصل بهار رشد میکند.
کاشت
این میوه از طریق بذر پشن فروت و قلمه زدن پشن فروت تکثیر میشود. در کشت بذری ابتدا بذرها را به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در آب ولرم خیس کنید، سپس بذرها را در عمق مناسبی از خاک بکارید و روی آن را با لایه نازکی از خاک بپوشانید و گیاه را آبیاری کنید. برای تسریع در جوانهزنی روی بذرها را با نایلون روشنی بپوشانید طوری که هوا در آن جریان داشته باشد و رطوبت گیاه حفظ شود. پس از گذشت ۱ تا ۳ هفته بذر جوانه میزند و سر از خاک بیرون میآورد. این گیاه رشد سریعی دارد.
فاصله کاشت بذر پشن فروت ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتر است. عمق کاشت پشن فروت ۰٫۵ تا ۲ سانتیمتر است. پشن فروت برای رشد به خاک لومی و شنی سنگین با ph 6.5 تا ۷٫۵ نیاز دارد. خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. دمای مناسب برای رشد این گیاه ۱۰ تا ۳۵ درجه سانتیگراد است. دمای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری را میپسندد. تا دمای ۵- را تحمل میکند. گلدهی این گیاه از اواخر فصل بهار و تابستان شروع میشود. پشن فروت به آبیاری متوسط و مرطوبی نیاز دارد. پشن فروت برای رشد به نور زیاد خورشید نیاز دارد.
شاخص قند پایین و فیبر بالای این میوه، دیابت را مهار میکند. میوه پشن فروت همچنین سرشار از پکتین نوعی فیبر است که به شما انرژی زیادی میدهد، بدون اینکه کالری بدن شما را افزایش داد. با توجه به فیبر بالای آن، قند موجود در این میوه به آهستگی در خون جذب میشود و این موضوع از تمایل و اشتیاق شدید به شکر و قند جلوگیری میکند.
پشن فروت به جلوگیری از سرطان کمک میکند
این گیاه لبریز از آنتیاکسیدانهایی است که با رادیکالهای آزاد ایجادکننده سرطان مبارزه میکنند. همچنین این گیاه حاوی ویتامین آ، فلاونوئید و سایر ترکیبات فنولیکی است که به ممانعت از سرطان کمک میکند. یکی از این ترکیبات موجود در میوه، کریسین است که فعالیتهای ضد سرطانی را از خود بروز میدهد. پیکیتانول ترکیب دیگر موجود در پشن فروت، سلولهای سرطانی را از بین میبرد.
پشن فروت برای تنظیم فشارخون و محافظت از قلب
پشن فروت همچنین سرشار از پتاسیم است، ماده معدنی که فشارخون را تنظیم میکند. پتاسیم رگهای خونی را شل کرده و جریان خون را زیاد میکند. این ماده معدنی فشار قلب را کاهش داده و سلامت کلی قلب را بهبود میبخشد. مهمتر از بقیه تحرکات بین غشای سلولها، اغلب صرفاً از طریق کانالهای پتاسیمی میسر است که این دلیل دیگری برای اهمیت حیاتی این ماده معدنی است.
پشن فروت برای افزایش ایمنی
پشن فروت حاوی ویتامین ث، کاروتن و کریپتوکسانتین است که همگی این موارد به ارتقای سیستم ایمنی بدن کمک میکند. ویتامین ث همچنین فعالیت گلبولهای سفید خون را تحریک میکند که به معنای سیستم ایمنی قویتر و جلوگیری از امراض رایج است.
پشن فروت برای ارتقای سلامت گوارش
پشن فروت یک افزودنی ایده آل به رژیم غذایی بدوم دردسر برای سیستم گوارشی است که منبع عالی فیبر است. این میوه حاوی فیبر محلول است که در ساقه و پوست آن نیز وجود دارد و مانند یک ملین عمل کرده و حرکات روده را بهبود میبخشد. این فیبر رژیمی به جلوگیری از یبوست کمک کرده و سطح کلی کلسترول را با دفع چربی کاهش میدهد.
پشن فروت برای بهبود سلامت مغز و کاهش اضطراب
پتاسیم و فولات موجود در پشن فروت مسئول این اقدامات هستند. در حالیکه پتاسیم جریان خون و عملکرد شناختی را ارتقا میدهد، فولات از آلزایمر و عدم شناخت نیز جلوگیری میکند. بعضی منابع نیز میگویند که پشن فروت میتواند به کاهش اضطراب نیز کمک کند.
پشن فروت برای استحکام استخوانها
سرشار از مواد معدنی بودن، مانند وجود منیزیم، کلسیم، آهن و فسفر، مصرف پشن فروت را به یکی مؤثرترین خوراکیها برای مستحکم کردن استخوان تبدیل کرده است. این منابع معدنی زمانی که در کنار دیگر منابع غنی مصرف میشوند، تراکم استخوان را تثبیت و حتی از پوکی استخوان نیز جلوگیری میکنند.
درمان بیماریهای تنفسی با پشن فروت
ترکیب بدیع فلاونوئیدها در پشن فروت میتواند تأثیرات مثبتی بر روی سیستم تنفسی داشته باشد. مطالعات نشان میدهد که عصاره این میوه میتواند به تسهیل آسم، خسخس و حتی سیاهسرفه نیز کمک کند.
پشن فروت برای کمک به خواب
این میوه حاوی هارمن، یک ترکیب آرامبخش است. مطالعات نشان دادهاند که پشن فروت برای درمان بیخوابی و بیقراری استفاده میشده است.
پشن فروت برای بهبود گردش خون
پتاسیم موجود در پشن فروت خواص گشادکننده عروق دارد و زمانی که با آهن و مس موجود در میوه ترکیب میشود، به بهترین نحو عمل میکند. آهن و مس اجزای ضروری هستند که در تولید گلبولهای قرمز خون نقش دارند. زمانی که تعداد گلبولهای سفید خون افزایش پیدا میکنند، خون میتواند بهآسانی جریان پیدا کند.
پشن فروت مفید در دوران بارداری
فولات موجود در پشن فروت به رشد و نمو جنین کمک کرده و مانع ایجاد نواقص عصبی در نوزادان میشود. فولات قبل و حین بارداری هنگام شیردهی بسیار ضروری است. این میوه همچنین ایمنی و سلامت استخوان هنگام بارداری را افزایش میدهد.
پشن فروت برای کمک به کاهش وزن
هر چند مطالعات کمی در این باره موجود است، بعضی از مطالعات میگویند که فیبر موجود در این میوه میتواند به کاهش وزن و مدیریت آن کمک کند.
میوه پشن فروت برای بهبود رنگ پوست
این میوه منبع قوی از ویتامین آ، یک ماده مغذی و مفید بهویژه برای پوست است. دیگر آنتیاکسیدانهای موجود در میوه مانند ویتامین ث، ریبوفلاوین و کاروتن، نیز سلامت پوست و رنگ آن را ارتقا داده و علائم پیری را به تأخیر میاندازد.
پشن فروت برای تثبیت سلامت چشم
بینایی و سلامت چشم شما با توجه به پیری و در افراد جوانتر به علت عفونتها و ضعف اعصاب چشمی، کم کن از بین میرود. امروزه شما میتوانید حتی کودکانی رل بیایید که عینکهای ضخیمی به چشم میزنند که تا قسمتی به علت زیادهروی در نگاه به صفحات مانند تلویزیون و رایانه است و باقی دلایل میتواند به خاطر عادات غذایی ناصحیح باشد. خبر خوب اینکه از دست دادن بینایی و به طور کلی از دست دادن بهبود در بینایی میتواند با خوردن غذاهای سالم برطرف شود.
پشن فروت در میان آن غذاهای سالم است که فواید آن برای چشم اثبات شده است. این میوه حاوی مقدار زیادی آنتیاکسیدان مانند ویتامینهای آ و ث و فلاونوئید است. این مواد مغذی از چشم در مقابل آسیبهای رادیکال آزاد مراقبت کرده و از غشای مخاطی لایه قرنیه چشم محافظت میکند.
کنترل آسم بهوسیله پشن فروت بنفش
درخصوص خواص میوه پشن فروت یک مطالعه و تحقیق جزئیاتی تشخیص داد که پوست این میوه میتواند بیماران مبتلا به آسم را التیام بخشد. این مطالعه اینگونه استنباط کرد که این میوه میتواند خواص ضد حساسیت، آنتیاکسیدان و ضدالتهاب داشته باشد. فلاونوئید موجود در پشن فروت میتواند در به کنترل درآوردن علائم آسم مفید باشد. محتوای فیبری پشن فروت از روده در مقابل سرطان محافظت میکند. پشن فروت حاوی فیبر محلول است. فیبر محلول سموم تجمع یافته در روده را بهوسیله تحریک حرکات منظم روده، از بین میبرد. جدای از محتوای فیبری آن، آنتیاکسیدان موجود در پشن فروت به پاکسازی روده نیز کمک میکند. سموم تجمع یافته در رودهها و دستگاه گوارشی تا قسمتی مسئول عفونتهایی هستند که رشد آنها سرطانی را وخیمتر میکند.
فواید دانههای پشن فروت
مرطوبکننده پوست
دانه پشن فروت حاوی روغنهای ضروری هستند که بهصورت طبیعی میتوانند پوست را مرطوب کنند و البته میتوانند بهصورت سالمی آن رطوبت را د پوست ذخیره کنند. این یک دلیل عمده است که مردم آمریکای جنوبی و آفریقا دوست دارند تا دانههای این میوه را به عصاره تبدیل کرده و برای درمان موضعی پوست خود به کار برند.
کنترلکننده سبوم (غدد چربی ساز مو)
روغنهای ضروری دانههای پشن فروت قادر هستند تا سبوم را کنترل کنند. سبوم در پوست و پوست سر وجود دارد. ود پوست بزرگترین مشکل چرب بودن پوست است که منجر به جوشهای سرسیاه، آکنه و پوست کدر صورت میشود. چربی زیاد در پوست سر ممکن است باعث موی چرب میشود. شما از چیزی لذت نخواهید برد و فقط موی بد و چربی برای شما میماند. علاوه بر آن، بهوسیله توانایی دانههای پشن فروت در تنظیم سبوم پوست سر، متوجه خواهید شد که چرا روغن دانههای پشن فروت برای موهایتان خوب است.
درمان زخمهای سطحی
مواد سازنده دانههای پشن فروت برای درمان زخمها بسیار قدرتمند هستند. این دانهها و روغن آن برای تسهیل و التیام زخمهای ناشی از سوزش و التهاب مفید هستند.
خاصیت ضد قارچ
بسیار رایج است که پا و ناخنها بیشترین ریسک را درباره عفونت قارچی دارند. در این مورد، روغن دانههای پشن فروت قادر به مهار رشد قارچهای پا و ناخنها هستند.
روغن دانههای پشن فروت مناسب برای مو
به کار بردن روغن دانههای پشن فروت، بدن را قادر خواهد ساخت تا درخشش طبیعی مو بازگردانده شود بدون آنکه آن را چرب کند. از طرفی مصرف پشن فروت به همراه دانههایش میتواند جایگزینی برای ماسک شیمیایی پوستتان باشد از آنجا که این گیاه مو را با مواد غذایی با ارزشی مانند ویتامین ث و کلاژن تغذیه میکند که این کار از مو در مقابل آسیب محافظت میکند.
دانههای پشن فروت از بین بردن چین و چروک
دانههای پشن فروت حاوی ویتامینهای ث و آ هستند که هردو آنتیاکسیدان قوی محسوب میشوند. علاوه بر آن اثبات شده است که روغن دانههای پشن فروت میتوانند به از بین بردن چینوچروک کمک کنند.
دانههای پشن فروت برای التیام آکنه
خواص آنتی باکتریائی و ضدالتهابی موجود در روغن دانههای پشن فروت قادر است تا آکنه را التیام داده و فرآیند ریکاوری را افزایش داده، درد و قرمزی را نیز کم کند و از دیگر علائم آن مانند نقاط سیاه نیز جلوگیری کند.
عوارض جانبی پشن فروت
برای بیشتر مردم پشن فروت برای خوردن بسیار سالم است. گرچه برخی به این میوه حساسیت دارند. یک پزشک میتواند حساسیتها به این میوه را با انجام چندین تست تشخیص داد. بعضی افراد که به شیره گیاه حساسیت دارند ممکن است به این میوه نیز حساسیت نشان دهند، به این وضعیت واکنش ضربدری گفته میشود. علت این حساسیتها وجود برخی از پروتئینها در شیره گیاهی است که بعضاً با برخی مواد در پشن فروت مشابه است. افراد با چنین حساسیتی باید هنگام خوردن پشن فروت مراقب باشند.
بلوبری یا زغال اخته آبی میوه بومی آمریکای شمالی است که تا سال ۱۹۳۰ به اروپا معرفی نشده بود. بلوبری در فصل گوجهسبز یا آلوچه یافت میشود و ترکهای غرب گیلان به این میوه ترش و شیرین قاراگیله میگویند. این میوه دوستداشتنی، محبوب و مغذی که کالری کم و خواص زیادی دارد در بین طرفدارانش به گل سرسبد میوهها (superfood) معروف است و کمتر کسی پیدا میشود که به این میوه علاقه نداشته باشد. طعم میوههای این گیاه شیرین است. بوتههای آن میتواند میوه از ماه می تا ماه ژوئن (به مدت یک ماه) است که البته مدت میوهداری این گیاه را میتوان تغییر داد. و این تحت تأثیر شرایط محلی گیاه مثل ارتفاع و پهنای جغرافیایی میباشد. این میوه یکی از خوشمزهترین میوههای تابستانی است. این میوه به ظاهر کوچک نقش مؤثری در نرم کردن پوستهای خشک، ارتقا عملکرد مغز و پیشگیری از سرطان دارد.
کاشت
گیاه بلوبری برای آن که رشد خوبی داشته باشد باید در معرض نور کامل خورشید قرار گیرد. بلوبری در هر خاکی امکان رشد را دارد. فقط لازم است که PH خاک اسیدی -بین ۴ تا ۵- و غنی از مواد آلی باشد. همچنین لازم است خاک بهخوبی زه کشی شده باشد. دمای مناسب برای جوانه زدن بذر بلوبری حدود ۱۵ تا ۲۰ درجهی سانتیگراد و دمای مناسب برای رشد نهالش بین ۲۲ تا ۲۹ درجه سانتیگراد است. بذر بلوبری در مناطق گرم در پاییز کاشته میشود و در منطق سرد در بهار. برای کاشت بلوبری نیاز به سرمادهی دارد ولی این بذرها سرمادهی توسط شرکت تولیدکننده داده شده است پس نیازی به این کار نیست.
برای کاشت بذرها یک سینی نشا یا یک گلدان را از پیت ماس پر کنید و بذرها را در سطح خاک قرار دهید. بذرها نباید با خاک پوشانده شوند. خاک را باید بهطور مداوم مرطوب نگه دارید. جوانهزنی بلوبری ممکن است بین ۱ تا ۲ ماه زمان ببرد. وقتی ارتفاع نهال بلوبری به ۸ سانتیمتر رسید آمادهی انتقال به گلدان بزرگتر یا زمین است. باید نهال را در یک مکان گرم و آفتابگیر بکارید و خاک را همیشه مرطوب نگه دارید. بعد از ۲ یا ۳ هفته که از انتقال نهال بلوبری به محل اصلی کاشت آن گذشت، میتوانید از یک کود مایع برای بارور کردن آن استفاده کنید. تولید میوه زمانی شروع میشود که ارتفاع نهال بلوبری به ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر برسد که معمولاً در سال دوم کاشت این اتفاق رخ میدهد. فاصله بین نهالهای بلوبری در زمین باید بین نیم تا یک و نیم متر باشد. بعد از آن که نهالهای بلوبری را در زمین کاشتید به اندازه ۵ تا ۱۰ سانتیمتر مالچ در اطراف گیاه اضافه کنید تا هم رطوبت خاک حفظ شود و هم از رشد علفهای هرز جلوگیری به عمل آید. این عمل سبب غنیسازی خاک نیز میشود. هر دو سال یک مرتبه مالچ اضافه کنید.
میزان آب دهی به بلوبری در هر هفته باید بین یک تا دو اینچ باشد. آبیاری نباید بیش از حد انجام شود. بوته بلوبری لازم است که هر زمستان شاخ و برگ اضافی آن چیده و هرس شود. در سال اول پس از آن که بوته بلوبری شکوفه داد لازم است که تمام شکوفهها را هرس کنید. این کار سبب میشود گیاه رشد بهتری داشته باشد. میتوانید برای بهتر شدن رشد گیاه از کودهای نیتروژن دار نیز استفاده کنید. کود دهی را یک بار در اوایل بهار و بار دیگر در اواخر بهار انجام دهید. هر دو سال یک بار لازم است که PH خاک تست شود. اگر اسیدیته خاک کمتر ۴ بود لازم است خاک اسیدیتر شود. برای این منظور میتوانید از کمپوستهای اسیدی استفاده کنید. اگر اسیدیته خاک بیشتر از ۴٫۵ بود، خاک را با گرانول گوگرد مخلوط کنید تا PH خاک کاهش یابد.
خواص
۱. بلوبری کالری کمی دارد اما بسیار مغذی است.
بلوبری هم مانند دیگر افرادِ خانوادهاش یعنی کرنبری (Cranberry) و هاکلبری (huckleberry) معمولاً بهصورت بوته یا درختچههای گلدار بهعمل میآید و رنگ میوه آن از آبی تا بنفش متغیر است. این میوه کوچک معمولاً بین ۵ تا ۱۶ میلیمتر قطر و انتهای آن زائدهای تاجمانند وجود دارد. بلوبری در ابتدا سبز و هنگامی که کاملاً رسیده میشود، از سبز به آبی و بنفش تغییر رنگ میدهد. از نظر خواص بلوبری، این میوه یکی از مغذیترین انواع توتهاست و یک فنجان (۱۴۸ گرم) از این میوه دوستداشتنی ۴ گرم فیبر، ۲۴ درصد ویتامین C از شاخص RDA (معیاری مربوط به پروتئین و سایر مواد مغذی موردنیاز بدن انسان از سوی سازمان غذا و تغذیه وابسته به شورای تحقیقات ملی و آکادمی علوم آمریکا که هر چند سال یکبار تجدیدنظر و منتشر میشود. این معیار نشاندهنده میزان موردنیاز مواد غذایی برای افراد معمولی و سالم است)، ۳۶ درصد ویتامین K از شاخص RDA، ۲۵ درصد منگنز از شاخص RDA و مقادیر کمی از سایر مواد مغذی دارد. ۸۵ درصد بلوبری آب است و یک فنجان سرپر از این میوه آبدار حدوداً ۸۴ کالری و ۱۵ گرم کربوهیدرات دارد. باید بدانید که کالری بلوبری تماماً تبدیل به انرژی میشود و این موضوع بلوبری را که کالری کمی دارد اما سرشار از فیبر، ویتامین C و K است به یک منبع عالی مواد مغذی تبدیل میکند. قرص لاغری بلوبری یکی از قوی ترین محصولات لاغری و چربی سوز با کاهش وزن بالا می باشد. کپسول لاغری بلوبری موجب کاهش کلسترول و ارتقا سطح گلوکز خون می شود.
۲. بلوبری پادشاه خوراکیهای حاوی آنتیاکسیدان است
همانطور که خودتان هم میدانید آنتیاکسیدانها عناصر مهمی برای سلامتی بدن هستند، این عناصر مانع آسیب رادیکالهای آزاد به بدن میشوند. رادیکالهای آزاد مولکولهای ناپایداری هستند که میتوانند به ساختار سلولی آسیب بزنند و به روند پیری و پیشرفت بیماریهای خطرناک مانند سرطان کمک کنند. دانشمندان معتقدند که بلوبری در میان تمامی میوهها و سبزیجاتی که مصرف آنها متداول است، بالاترین میزان آنتیاکسیدان را دارد. ترکیبات اصلی آنتیاکسیدانی در بلوبری متعلق به خانواده بزرگی از پلیفنولهاست که به نام فلاونوئیدها شناخته میشوند. خوب است بدانید که گروهی از فلاونوئیدها بهویژه خانواده آنتوسیانینها بهعنوان عناصر مؤثر و مفید برای سلامتی بدن شناخته میشوند و میتوانند سطح آنتیاکسیدانها در بدن را به مقدار چشمگیری افزایش دهند.
۳. بلوبری آسیبهای DNA را که میتوانند به روند پیری و بروز سرطان کمک کنند، کاهش میدهد
آسیبهای اکسیداتیو DNA (پیروزی رادیکالهای آزاد بر دفاع آنتیاکسیدانی بدن) بخشی از زندگی روزمرهی ما هستند که دهها هزار بار در روز برای هر کدام از سلولهای بدن رخ میدهند. این نوع آسیب بخشی از روند رشد پیری است و نقش مهمی در توسعهی بیماریهایی مانند سرطان دارد. از آنجاییکه بلوبری مقادیر زیادی آنتیاکسیدان دارد، میتواند برخی از رادیکالهای آزاد را که به DNA آسیب وارد میکنند، خنثی کند.
۴. بلوبری در برابر آسیبها از کلسترول خون محافظت میکند
باید بدانید که آسیبهای اکسیداتیو به سلولها و DNA محدود نمیشود. هر زمان که لیپوپروتئینهای کلسترول بد خون (LDL) در روند به گردش درآمدن، اکسید میشوند هم بدن دچار مشکل خواهد شد. در واقع اکسیداتیو LDL یکی از مراحل مهم در پیشروی ناراحتیهای قلبی شناخته میشود. اما خوشبختانه آنتیاکسیدان موجود در بلوبری میتواند کلسترول بد خون را کاهش دهد و به کاهش روند اکسیدشدن LDL کمک کند. خبر خوب این است که مصرف روزانه ۵۰ گرم بلوبری در عرض ۸ هفته میتواند میزان اکسیداسیون LDL را در افراد چاق ۲۷ درصد کاهش دهد. از طرفی مطالعهی دیگری در همین زمینه بیانگر این حقیقت است که مصرف ۷۵ گرم بلوبری همراه با یکی از وعدههای غذایی میتواند روند اکسیداسیون لیبوپروتئینهای LDL را کاهش دهد.
۵. بلوبری فشارخون را پایین میآورد
همانطور که میدانید فشارخون یکی از قاتلین پیشتاز جهان است و متأسفانه سالانه افراد زیادی قربانی میگیرد. از آنجاییکه فشارخون یکی از مهمترین عوامل حملات قلبی و سکتهی مغزی است، پیامدهای بالقوه و گستردهای دارد و بلوبری با توجه به مزایای فراوانش، تهدیدی جدی برای این قاتل بالفطره شناخته میشود.
۶. بلوبری میتواند به جلوگیری از بیماریهای قلبی کمک کند
همانطور که گفتیم بلوبری فشارخون و اکسیداسیون کلسترول بد (LDL) را کاهش میدهد. اما باید بدانید فشارخون بالا و کلسترول بد بیماری نیستند، بلکه ریسک ابتلا به بیماری را بالا میبرند. پس مسئله مهم این است که آیا بلوبری میتواند مانع مشکلات قلبی جدی و خطرناکی مانند سکتهی قلبی شود؟ در پاسخ این پرسش باید بگوییم در سال ۲۰۱۳ مطالعهای در همین زمینه روی ۹۳۶۰۰ پرستار انجام شد که نشان میداد خطر بروز حمله قلبی در این افراد با مصرف آنتوسیانین (اصلیترین آنتیاکسیدان موجود در بلوبری) تا ۳۲ درصد کاهش داشته است. هرچند تحقیق عنوانشده یک مطالعهی میدانی محسوب میشود و نمیتواند ثابت کند که بلوبری خطر بروز حمله قلبی را کاهش میدهد، اما بهنظر میرسد که بلوبری اثرات مثبتی بر عوامل بروز مشکلات قلبی دارد و آنها را کاهش میدهد.
۷. بلوبری میتواند به حفظ عملکرد مغز و بهبود حافظه کمک کند
همانطور که میدانید استرس اکسیداتیو (پیروزی رادیکالهای آزاد بر دفاع آنتیاکسیدانی بدن) روند پیری مغز را سرعت میبخشد و تأثیر منفی روی عملکرد آن دارد. طبق مطالعاتی که روی نمونههای حیوانی انجام شده است، آنتیاکسیدانهای موجود در بلوبری در مناطقی از مغز که برای هوش ضروری هستند تجمع میکنند. این آنتیاکسیدانها بهطور مستقیم با نورونهای سالم ارتباط برقرار میکنند که این مسئله موجب بهبود سیگنالهای سلولی میشود. البته خالی از لطف نیست بدانید که مطالعات روی انسان هم در این مورد نتایج امیدوارکنندهای داشته است.
۸. آنتوسیانینهای موجود در بلوبری میتواند اثرات ضددیابتی داشته باشد
میزان شکر موجود در بلوبری نسبت به سایر میوهها مناسبتر است. از این لحاظ میتوان میزان قند موجود در یک فنجان بلوبری یعنی معادل ۱۵ گرم از این میوه را با قند موجود در یک سیب کوچک یا یک پرتقال نسبتاً بزرگ برابر دانست، اما نکته مهم این است که ترکیبات زیست فعال بلوبری اثرات مخرب قند را کاهش میدهد و قندخون را کنترل میکند. تحقیقات مختلف گویای این حقیقت است که آنتوسیانینهای بلوبری میتوانند بر میزان حساسیت انسولین و متابولیسم گلوکز تأثیر مثبت داشته باشد. خبر خوب این است که این اثرات ضددیابتی بلوبری نهتنها در خود میوه بلوبری بلکه در آب بلوبری، دمنوش بلوبری و همینطور عصارهی آن تأیید شده است.
۹. عناصر موجود در بلوبری میتوانند با عفونتهای دستگاه ادراری مبارزه کنند
همانطور که میدانید عفونتهای دستگاه ادراری یکی از مشکلات رایج در زنان است. آنطور که مطالعات مختلف مشخص میکند آب بلوبری میتواند باعث جلوگیری از این عفونتها شود. از آنجایی که بلوبری بسیار شبیه به خانواده کرنبریهاست، بسیاری از مواد فعال موجود در بلوبری شبیه به ترکیبات موجود در کرنبریها هستند. این مواد که ضدچسبندگی نام دارند، به متصل نشدن باکتریهای اشیریشیا کُلی (E.coli) به دیواره مثانه کمک میکند.
۱۰. بلوبری ممکن است بتواند به کاهش آسیبهای عضلانی ناشی از تمرینات شدید ورزشی کمک کند
همانطور که حتماً حداقل یکبار تجربه کردهاید، ورزش شدید میتواند باعث درد عضلانی و خستگی شود که دلیل این امر التهاب موضعی و استرس اکسیداتیو بهوجودآمده در بافت عضلانی است. طبق تجربههای بهدستآمده مکملهای حاوی بلوبری ممکن است بتوانند آسیبهایی را که در سطح مولکولی رخ میدهد کاهش بدهند، درد را به حداقل برسانند و از طرفی ضعف عملکرد عضلات را کاهش دهند. طبق مطالعاتی که در همین زمینه روی ۱۰ زن ورزشکار انجام شد، مصرف بلوبری پس از تمرینات شدید ورزشی پا، بهبود زیادی در سرعت عملکرد ماهیچهها و عضلات داشته است.
انگور فرنگی سفید یکی از جذابترین رنگهای خانوادههای انگور فرنگی است، یکی از عوامل جذابیت آن ظاهر شیشهای و پیدا بودن دانههای آن از بیرون است (البته در برخی موارد دانهها شفاف نیست و به رنگ سفید مات میباشد). دانههای انگور وایت کارنت از رقم قرمز و سیاه آن کمی ریزتر بوده و دارای طعم شیرینتری است. انگور فرنگی سفید از خانواده انگور فرنگی و بومی اروپا است. این انگور فرنگی بوتهای برگریز است که ارتفاع و پهنایش به یک متر میرسد و برگهایی شبیه به پنجه و میوهاش به شکل تودههایی کروی است که در تابستان قابل خوردن است. انگور فرنگی سفید از نظر طعم و رنگ که سفید مات (شیشهای) است با انگور فرنگی قرمز و بلک کارنت متفاوت میباشد. رد کارنت جوانهزنی سختتری نسبت به بذرهای بری دیگر همانند رزبری و بلک بری و توت فرنگی دارد و برای جوانهزنی شرایط باید مهیا باشد. انگور فرنگی سفید میوهای سردسیری است و آن را در شهرهای سردسیری و معتدل و حتی نیمه گرمسیری در سراسر جهان میتوان کاشت. انگور فرنگی شیشهای در سالهای اول بهصورت درختچه است و شاخههای ظریفی دارد. برخلاف انگور فرنگی قرمز و سیاه این رقم برای تزیین و میوهشان کشت میشوند، رقم «انگور فرنگی سفید» جایزه کیفیت انجمن سلطنتی باغبانی و کشاورزی انگلستان را به دست آورده است.
اندازه میوه کارنت معمولاً هم اندازه آلبالو است و ارتفاع این درختچه حداکثر به دو متر میرسد. با توجه به اینکه انگور فرنگی حالت درختچهای است و پاکوتاه است میتوان آن را در گلدان و در بالکن منازل نیز نگهداری کرد. انگور فرنگی سفید همانند رنگهای دیگر این خانواده (قرمز، مشکی و…) کمی ترش بوده ولی ترشی آن کمتر از بقیه است به همراه یک شیرینی ملایم. جنس شاخههای این میوه از نظر ظاهر و جنس تقریباً شبیه آلبالو است. طعم وایت کارنت یا همان انگور فرنگی سفید را میتوان ترکیبی از طعم کیوی، آلبالو و انگور دانست. انگور فرنگی سفید منبع بسیار خوبی از ویتامین C است و خواص درمانی تقریباً مشابه با رنگهای دیگر دارد. انگور فرنگی سفید یا شیشهای یک جهش ژنی طبیعی از گونه قرمز آن (رد کارنت) است. این میوه بومی مرکز و شرق اروپا و بخشهایی از آسیا است. پوست میوه وایت کارنت بسیار نازک است و در جابجاییها معمولاً با کوچکترین ضربه آسیب میبیند. انگور فرنگی در تولید مربا، دسر، شربت و طعمدهندهها مورداستفاده قرار میگیرد.
کاشت
کاشت بذر انگور فرنگی سفید خیلی ساده نیست ولی با رعایت چندین نکته میتوان بهراحتی نتیجه گرفت، بهطور کلی برای کاشت کارنت ، انگور از طریق قلمه تکثیر میشود ولی کاشت بذر نیز یکی از راههای تکثیر است. انگور فرنگی سفید گیاهی سردسیری بوده در نتیجه بذرها برای جوانهزنی نیاز به سرمادهی و خوابشکنی دارند، بذر کارنت باید به مدت دو تا سه ماه در دمای -۵ درجه قرار بگیرند تا آماده جوانهزنی شود، البته برای نتیجهگیری بهتر میتوانید قبل از کاشت بذرها را بین دستمال تمیز مرطوب قرار داده و در طبقه پایین یخچال به مدت ۳ هفته قرار دهید.
جوانهزنی بذر انگور کارنت در شرایط مختلف ممکن است تا یک ماه یا بیشتر زمان ببرد در نتیجه با توجه به اینکه بذر مدت زمان زیادی باید در زیر خاک باشد و ممکن است دچار آفات و بیماری شود. ترکیب پیت ماس و کوکوپیت ریز یکی از بهترین ترکیبها برای کاشت است. بهترین ترکیب ما برای بذر انگور فرنگی سفید عبارت است از: کوکوپیت ۲۰ درصد + پیت ماس ۴۰ درصد + شن دانهریز ماشی ۴۰ درصد + مقدار خیلی کمی ورمی کمپوست. بذرها را قبل از کاشت ۴۸ ساعت در آب خیس کنید یا به نحوه بالا سرمادهی کنید سپس ظرف کاشت خود را با خاک موردنظر پر کنید و با دست فشار دهید و آبیاری کنید تا کاملاً نشست کند. سپس در حفرهای به عمق کمتر از نیم سانتیمتر در همان خاک بکارید و مجدد به آرامی آبیاری کنید تا بذر با خاک تماس برقرار کند.
نکته بسیار مهم برای جوانهزنی بذرهای سردسیری دمای کاشت است، دمای جوانهزنی و دمای خاک باید ۲۰ تا ۲۵ درجه باشد در غیر این صورت جوانهزنی بهشدت تحت تأثیر قرار میگیرد. نکته مهم دیگر برای کاشت رطوبت بوده، بذرها پوسته سختی دارند و باید در رطوبت بالای ۸۰ درصد کاشته بشوند در نتیجه باید بر روی بستر کاشت مشما شفاف قرار داد یا اینکه بذرها را در ظرف درب دار شفاف بکارید. ظرف کاشت باید در محیطی پرنور قرار بگیرد ولی زیر نور مستقیم آفتاب به هیچ وجه قرار نگیرد (البته تا قبل از جوانهزنی) دلیل آن هم این است که با تابیدن خورشید دمای زیر مشما به شدت بالا رفته و بذر از بین میرود، دمای زیر مشما باید ۲۰ تا ۲۵ درجه باشد. آبیاری فقط زمانی انجام شود که خاک رطوبت خود را از دست داد، وقتی رطوبت کاهش یافت با اسپری آب را بر روی بستر کاشت بریزید. میتوان بر روی مشما چند سوراخ ایجاد نمود تا رطوبت بهطور نسبی کاهش یابد. به محض جوانهزنی سوراخهای بیشتری را بر روی مشما ایجاد کنید تا رطوبت کاهش یابد، این کار را هر چند روز یکبار انجام دهید تا گیاه به رطوبت کم عادت کند و برای انتقال به فضای باز عادت کند و بهمرور با انتقال به محیطی پرنورتر نور دریافتی آن را بیشتر کنید.
خواص
در خصوص خواص کارنت قابل ذکر است این میوه سرشار از ویتامین C است. سایر مواد موجود در این میوه عبارتاند از: ویتامین B1، ویتامین B2، ویتامین B3، ویتامین B5، ویتامین B6، ویتامین B9 و ویتامین E، ویتامین K و کلسیم، آهن، منگنز، منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و روی است.
این میوه بسیار خوش طعم است و در شیرینی پزی استفاده میشود.
این میوه به کاهش وزن کمک میکند.
ویتامین C موجود در این میوه سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند.
کلاژن موجود در این میوه موجب تقویت و سلامت پوست میشود.
ویتامین k موجود در این میوه به لخته سازی خون کمک میکند.
آهن این میوه به اکسیژن رسانی ماهیچهها و سایر نقاط بدن کمک میکند.
این میوه سرشار از آنتیاکسیدان است که احتمال ریسک به سرطان، مشکلات قلبی و عروقی را کاهش میدهد.
فلفل گیاهی است یکساله که درجه حرارت پایین باعث کم شدن دوره رشدش میشود. در بعضی از مناطق که آبوهوا مساعد باشد، ممکن است ساقه خشبی شود و بیش از یک سال عمر کند و بهصورت گیاه دوساله درآید. وقتیکه ساقه اصلی آن ۱۰ تا ۱۲ برگ تولید میوه میکند. سپس شاخههای جانبی آن به وجود میآیند که در انتهای آنها گلها ظاهر میشوند. در بعضی از ارقام آن بوته عرضی رشد کرده، روی زمین پهن میشود. برگها بهصورت ساده، منفرد، بیضی شکل و متناوب روی ساقه قرار دارند. اگر بر اثر جابهجا شدن بوته انتهای ریشه قطع نشود، ممکن است تا عمق ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتری در داخل خاک رشد کند. هر گل فلفل دارای گلبرگ پیوسته است که به رنگ سفید یا ارغوانی دیده میشود. گاهی رنگ پرچمها بهصورت آبی دیده میشود و حشرات در گردهافشانی آن نقش مهمی ایفا میکنند. میوه آن بهصورت سته است که دارای تعداد زیادی بذر است و داخل آن از چند حفره یا قسمت تشکیل شده است که ممکن است بین ۲ تا ۴ و گاهی تا ۵ قسمت متغیر باشد. گاهی روی یک بوته تمام انواع میوه با حفرههای مختلف دیده میشود.
شکل میوه بسیار متغیر است. آنها بهصورت کشیده، نوکتیز، گرد و کروی، مخروطی و یا استوانهای مشاهده میگردند. رنگ میوه نارس سبز است ولی وقتیکه رسید به رنگهای زرد، قرمز و یا قهوهای ظاهر میشود. فلفل از جمله سبزیهای بسیار خوشطعم است که تقریباً در همه غذاها و خوراکها از آن استفاده میکنیم. فلفل در انواع مختلف شیرین، تند، چیلی، سفید، زرد، نارنجی، قرمز، سبز، بنفش و حتی قهوهای موجود است. فلفلها اندازههای بزرگ یا کوچک دارند. کشیده و قلمی یا چاق و گرد هستند. انواع دلمهای و ساده دارند. بهطورکلی، خانواده فلفلها بسیار وسیع و گسترده است و همه آنها طرفداران بیشماری در سراسر دنیا دارند؛ اما بهطورکلی فلفل را به دو دسته فلفل تند یا فلفل شیرین تقسیمبندی میکنند. بهترین نمونه فلفل شیرین، فلفل دلمهای است. البته فلفلهای دیگری نیز هستند که شیرین هستند؛ اما فلفل دلمهای همیشه و در هر شرایطی شیرین است. دلیل تند بودن فلفلهای چیلی نیز کپسای سین (نوعی الکالوئید) است که در آنها وجود دارد. میزان تندی فلفلها نیز با هم فرق دارد. بهطور مثال، فلفلهای قرمز بسیار تندتر از فلفل سبز تند هستند.
فرم فلفل شیرین سبز کشیده و رنگ آن سبز روشن و طعمش شیرین بوده و مناسب تازه خوری است. این فلفل به رنگ سبز بوده ولی اگر بیشازاندازه بر روی بوته بماند به رنگ قرمز درمیآید و ممکن است مزه آن تند شود. آبیاری بهاندازه در حفظ طعم شیرین آن مؤثر است. بذر فلفل سبز شیرین به مدت ۷۵ تا ۸۰ روز بعد از کاشت شروع به باردهی میکند و تا قبل از شروع سرما محصول دهی را ادامه میدهد. در فصل سرما نیز میتوانید (اگر در گلدان کاشتهاید) آن را بهجای گرمتر منتقل کنید و در تمامی سال از برداشت محصول آن لذت ببرید. بوتههای این فلفل نسبتاً پربار بوده و بهتر است آن را در آفتاب کامل یا سایه جزئی کاشت، برای کاشت گلدانی باید دقت شود در محیطی قرار بگیرد که روزانه حداقل ۶ تا ۷ ساعت نور کافی داشته باشد. (پشت پنجرههای نورگیر یا بالکن محفوظ از سرما)
احتیاجات آبوهوایی
فلفل مانند گوجه فرنگی و بادمجان یک سبزی فصل گرم است. فوقالعاده به سرما حساس است. کلیه احتیاجات آبوهوایی، کودی، اعمال زراعی آن شبیه گوجه فرنگی و بادمجان است. ذکر این نکته لازم است که شاید فلفل خشکی را بهتر تحمل کند. مقادیر نامناسب آب و حرارت دو عامل مهم در افتادن گل و میوه آن است. حرارت زیاد و رطوبت کم باعث ریزش گل و میوه میگردد. در طول دوره رشد، دما نباید از ۳۵ درجه سانتیگراد بیشتر شود و یا از ۱۸ درجه سانتیگراد پایینتر رود. مناسبترین دما برای رشد فلفل بین ۲۱ تا ۲۹ درجه سانتیگراد است. شایانذکر است که دما در شب در تشکیل میوه تأثیر بسزایی دارد. چنانچه دما در شب پایینتر از ۵/۱۶ درجه سانتیگراد و یا بالاتر از ۲۴ سانتیگراد برسد، میوه تشکیل نمیشود.
خاک مناسب
خاکهای لوم شنی که رطوبت را تا اندازهای در خود نگه میدارد، برای فلفل مناسب است. فلفل نسبت به کودهای آلی و شیمیایی عکسالعمل مثبت نشان میدهد. pH بین ۵/۶ تا ۵/۷ برای رشد آن مناسب است؛ ولی در pH کمتر از ۵/۶ تا ۵/۵ نیز میتواند بهخوبی رشد کند و محصول بدهد. فلفل pH کمی اسیدی را بهتر از گوجه فرنگی و بادمجان تحمل میکند. البته خاکهای کمی اسیدی را میتوان با آهک اصلاح نمود.
کاشت
فلفل را میتوان مانند گوجه فرنگی و بادمجان مستقیماً کاشت و یا خزانهگیری کرد. حدود ۵۰۰ تا ۹۰۰ گرم بذر فلفل برای تهیه نشا برای یک هکتار زمین کافی است. بوتهها ممکن است ۷ تا ۱۰ هفته در خزانه باقی بمانند. فلفل را در جوی و پشته نشا میکنند. عرض پشتهها که همان فاصله دو خط کشت است، حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر و فاصله دو بوته روی خط کشت بین ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر متغیر است.
برای کاشت فلفل در گلدان نیز میتوانید از ترکیب خاکبرگ و کود حیوانی و خاک باغچه استفاده کنید. البته اگر میخواهید گلدان را در منزل نگهدارید بهتر است برای دوری از آفات و بیماریهای خاک باغچه و کود حیوانی از خاکهای آماده همانند کمپوست استفاده کنید. داخل گلدان گودالهای کوچک ایجاد کنید. اکنون نشاء را از جای خود به همراه خاک اطراف ریشه بردارید و در حفرهای که در گلدان ایجاد کردهاید بکارید. بهتر است مقداری از ساقه نیز درون خاک برود. حال با دست خاک اطراف نشاء را فشار دهید. گلدان را خوب آبیاری کنید و در محیطی پرنور و گرم (دمای ۲۱ تا ۳۰ درجه) قرار دهید و منتظر رشد آن باشید. اگر میخواهید گلدان را در منزل نگهداری کنید حتماً باید محیطی پرنور را برایش در نظر بگیرید، پشت پنجره جنوبی با حداقل ۸ ساعت نور در روز ایده آل است. اگر این شرایط را نمیتوانید فراهم کنید باید از نورهای کمکی (فلورسنت) استفاده کنید. برای این کار باید چراغ فلورسنت را در فاصله ۸ تا ۱۰ سانتیمتری گیاه قرار دهید. (معمولاً برای فلفل میتوانید در روز حدود ۱۵ ساعت از این نور بهره ببرید). آبیاری باید هر چند روز یکبار هنگامیکه سطح خاک خشک شد انجام شود. آبیاری بیشازحد باعث ریختن گلها و آسیب دیدن گیاه میشود. گلهای فلفل بهطور طبیعی در محیط بیرون از خانه گردهافشانی میشوند و به محصول تبدیل میشوند. ولی اگر گلدانها را داخل منزل و پشت پنجره یا حتی داخل بالکن نگهداری نمودهاید باید برای گردهافشانی دستبهکار شوید. برای گردهافشانی از یک قلممو یا یک عدد گوش پاککن میتوانید کمک بگیرید. گوش پاککن را بهآرامی به گرده بساک گل نر مالش دهید و آن را به کلاله گل ماده منتقل کنید. بعد از گردهافشانی گلها بهمرور تبدیل به فلفل میشوند. اجازه دهید تا فلفل به حداکثر اندازه خود برسد و سپس با قیچی یا چاقو بهآرامی آن را از بوته جدا کنید. فلفل سبز شیرین در ابتدا سبز بوده و اگر خیلی روی بوته بماند اکثر اوقات طعم شیرینی دارد ولی ممکن است بستگی به شرایط کاشت اعم از آبیاری و خشکی و رطوبت هوا طعم آن بهتندی برود.
اهمیت غذایی و دارویی
خواص فلفل خیلی زیاد است. فلفل دارای انواع ویتامینهای A، B۱، B۲، نیاسین و C است. بخصوص فلفل از نظر ویتامینهای A از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین فلفل دارای املاح کانی فراوان است. عناصری هم چون کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و بهخصوص پتاسیم در فلفل به حدود وفور وجود دارد. همچنین فلفل دارای پروتئین، چربی، کربوهیدرات و ترکیبات فیبری است. بیش از ۹۰ درصد وزن فلفل را آب تشکیل میدهد. تندی فلفل مربوط به ترکیبات فنولیک به نام کاپسا ایسین میباشد که مقدار آن در ارقام مختلف فلفل متفاوت است و قرمزی رنگ فلفل در هنگام رسیدن میوه مربوط به ترکیبات مختلف شیمیایی به نام کاپ سانتین، کاپ سانوهین، کاپ سوربین، زی زانتین، کریپتوزانتین و لوتئین است که برای خوشرنگ و خوشطعم کردن غذا به آن اضافه میکنند. از فلفل بهعنوان دارو استفاده میشود و آن در درمان روماتیسم، سوءهاضمه، ناراحتیهای اعصاب و لمباگو تجویز میگردد. فلفل دارای ویتامینهای A، B، B6، C، پروتئین، کالیم، کلسیم، منیزیم، چربی، روغن، فیبر، بتاکاروتن، هیدروکربن، شکر، بیوفلاونیدن، کپساسین و آنتی اکسیدان است که باعث جلوگیری از سرطان دستگاه گوارشی و پائین آوردن کلسترول خون و افزایش جریان خون میگردد. فلفل باعث ترشح آنتی باکتریها و جلوگیری از عفونت رودهها میگردد و در تسکین و آرامش اعصاب قبل از خواب نقش بسزایی دارد. همچنین به دستگاه گوارشی در هضم غذا کمک میکند.
چگونگی برداشت فلفل به نوع فلفل و طرز مصرف آن بستگی دارد. ارقام فلفل شیرین را وقتی برداشت میکنند که میوههای آنها هنوز سبز هستند؛ ولی باید به رشد کاملشان رسیده باشند. این نوع فلفل را بهعنوان سبزی مصرف مینمایند. برای تهیه ادویه باید میوه کاملاً رسیده و قرمز باشد.
آفات و بیماریها
از آفات مهم فلفل میتوان از شتهها، تریپس، کرم شبپره زمستانه، ککهای گیاهی و انواع مختلف نماتدها همچون Root-knot-nematode نام برد. از بیماریهای مهم فلفل آنتراکنوز، پژمردگی باکتریایی، لکه برگی، پوسیدگی میوه، سفیدک حقیقی، بیماری بوته میری فیتوفترایی فلفل و بیماریهای ویروسی قابل ذکر است.
فلفل گیاهی است یکساله که درجه حرارت پایین باعث کم شدن دوره رشدش میشود. در بعضی از مناطق که آبوهوا مساعد باشد، ممکن است ساقه خشبی شود و بیش از یک سال عمر کند و بهصورت گیاه دوساله درآید. وقتیکه ساقه اصلی آن ۱۰ تا ۱۲ برگ تولید میوه میکند. سپس شاخههای جانبی آن به وجود میآیند که در انتهای آنها گلها ظاهر میشوند. در بعضی از ارقام آن بوته عرضی رشد کرده، روی زمین پهن میشود. برگها بهصورت ساده، منفرد، بیضی شکل و متناوب روی ساقه قرار دارند. اگر بر اثر جابهجا شدن بوته انتهای ریشه قطع نشود، ممکن است تا عمق ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتری در داخل خاک رشد کند. هر گل فلفل دارای گلبرگ پیوسته است که به رنگ سفید یا ارغوانی دیده میشود. گاهی رنگ پرچمها بهصورت آبی دیده میشود و حشرات در گردهافشانی آن نقش مهمی ایفا میکنند. میوه آن بهصورت سته است که دارای تعداد زیادی بذر است و داخل آن از چند حفره یا قسمت تشکیل شده است که ممکن است بین ۲ تا ۴ و گاهی تا ۵ قسمت متغیر باشد. گاهی روی یک بوته تمام انواع میوه با حفرههای مختلف دیده میشود.
شکل میوه بسیار متغیر است. آنها بهصورت کشیده، نوکتیز، گرد و کروی، مخروطی و یا استوانهای مشاهده میگردند. رنگ میوه نارس سبز است ولی وقتیکه رسید به رنگهای زرد، قرمز و یا قهوهای ظاهر میشود. فلفل از جمله سبزیهای بسیار خوشطعم است که تقریباً در همه غذاها و خوراکها از آن استفاده میکنیم. فلفل در انواع مختلف شیرین، تند، چیلی، سفید، زرد، نارنجی، قرمز، سبز، بنفش و حتی قهوهای موجود است. فلفلها اندازههای بزرگ یا کوچک دارند. کشیده و قلمی یا چاق و گرد هستند. انواع دلمهای و ساده دارند. بهطورکلی، خانواده فلفلها بسیار وسیع و گسترده است و همه آنها طرفداران بیشماری در سراسر دنیا دارند؛ اما بهطورکلی فلفل را به دو دسته فلفل تند یا فلفل شیرین تقسیمبندی میکنند. بهترین نمونه فلفل شیرین، فلفل دلمه است. البته فلفلهای دیگری نیز هستند که شیرین هستند؛ اما فلفل دلمهای همیشه و در هر شرایطی شیرین است. دلیل تند بودن فلفلهای چیلی نیز کپسای سین (نوعی الکالوئید) است که در آنها وجود دارد. میزان تندی فلفلها نیز با هم فرق دارد. بهطور مثال، فلفلهای قرمز بسیار تندتر از فلفل سبز تند هستند.
فلفل دلمه سبز آشناترین رنگ در میان فلفلهای دلمهای است. طعم بسیار شیرین و بافتی بسیار ترد از ویژگیهای این فلفل است. فلفل دلمه سبز گوشتی ضخیم دارد و معمولاً چهار لوب است. ارتفاع بوتههای آن حدوداً ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر و بهراحتی قابل کاشت و نگهداری در گلدان است. فلفل دلمهای سبز بوتههایی پربار و نسبت به بیماری مقاومت بالایی دارد. فلفلها در ابتدا به رنگ سبز بوده و بعد از ماندن بر روی بوته به رنگ قرمز در میآیند.
احتیاجات آبوهوایی
فلفل مانند گوجه فرنگی و بادمجان یک سبزی فصل گرم است. فوقالعاده به سرما حساس است. کلیه احتیاجات آبوهوایی، کودی، اعمال زراعی آن شبیه گوجه فرنگی و بادمجان است. ذکر این نکته لازم است که شاید فلفل خشکی را بهتر تحمل کند. مقادیر نامناسب آب و حرارت دو عامل مهم در افتادن گل و میوه آن است. حرارت زیاد و رطوبت کم باعث ریزش گل و میوه میگردد. در طول دوره رشد، دما نباید از ۳۵ درجه سانتیگراد بیشتر شود و یا از ۱۸ درجه سانتیگراد پایینتر رود. مناسبترین دما برای رشد فلفل بین ۲۱ تا ۲۹ درجه سانتیگراد است. شایانذکر است که دما در شب در تشکیل میوه تأثیر بسزایی دارد. چنانچه دما در شب پایینتر از ۵/۱۶ درجه سانتیگراد و یا بالاتر از ۲۴ سانتیگراد برسد، میوه تشکیل نمیشود.
خاک مناسب
خاکهای لوم شنی که رطوبت را تا اندازهای در خود نگه میدارد، برای فلفل مناسب است. فلفل نسبت به کودهای آلی و شیمیایی عکسالعمل مثبت نشان میدهد. pH بین ۵/۶ تا ۵/۷ برای رشد آن مناسب است؛ ولی در pH کمتر از ۵/۶ تا ۵/۵ نیز میتواند بهخوبی رشد کند و محصول بدهد. فلفل pH کمی اسیدی را بهتر از گوجه فرنگی و بادمجان تحمل میکند. البته خاکهای کمی اسیدی را میتوان با آهک اصلاح نمود.
کاشت
فلفل را میتوان مانند گوجه فرنگی و بادمجان مستقیماً کاشت و یا خزانهگیری کرد. حدود ۵۰۰ تا ۹۰۰ گرم بذر فلفل برای تهیه نشا برای یک هکتار زمین کافی است. بوتهها ممکن است ۷ تا ۱۰ هفته در خزانه باقی بمانند. فلفل را در جوی و پشته نشا میکنند. عرض پشتهها که همان فاصله دو خط کشت است، حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر و فاصله دو بوته روی خط کشت بین ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر متغیر است.
برای کاشت فلفل در گلدان نیز میتوانید از ترکیب خاکبرگ و کود حیوانی و خاک باغچه استفاده کنید. البته اگر میخواهید گلدان را در منزل نگهدارید بهتر است برای دوری از آفات و بیماریهای خاک باغچه و کود حیوانی از خاکهای آماده همانند کمپوست استفاده کنید. داخل گلدان گودالهای کوچک ایجاد کنید. اکنون نشاء را از جای خود به همراه خاک اطراف ریشه بردارید و در حفرهای که در گلدان ایجاد کردهاید بکارید. بهتر است مقداری از ساقه نیز درون خاک برود. حال با دست خاک اطراف نشاء را فشار دهید. گلدان را خوب آبیاری کنید و در محیطی پرنور و گرم (دمای ۲۱ تا ۳۰ درجه) قرار دهید و منتظر رشد آن باشید. اگر میخواهید گلدان را در منزل نگهداری کنید حتماً باید محیطی پرنور را برایش در نظر بگیرید، پشت پنجره جنوبی با حداقل ۸ ساعت نور در روز ایده آل است. اگر این شرایط را نمیتوانید فراهم کنید باید از نورهای کمکی (فلورسنت) استفاده کنید. برای این کار باید چراغ فلورسنت را در فاصله ۸ تا ۱۰ سانتیمتری گیاه قرار دهید. (معمولاً برای فلفل میتوانید در روز حدود ۱۵ ساعت از این نور بهره ببرید). آبیاری باید هر چند روز یکبار هنگامیکه سطح خاک خشک شد انجام شود. آبیاری بیشازحد باعث ریختن گلها و آسیب دیدن گیاه میشود. گلهای فلفل بهطور طبیعی در محیط بیرون از خانه گردهافشانی میشوند و به محصول تبدیل میشوند. ولی اگر گلدانها را داخل منزل و پشت پنجره یا حتی داخل بالکن نگهداری نمودهاید باید برای گردهافشانی دستبهکار شوید. برای گردهافشانی از یک قلممو یا یک عدد گوش پاککن میتوانید کمک بگیرید. گوش پاککن را بهآرامی به گرده بساک گل نر مالش دهید و آن را به کلاله گل ماده منتقل کنید. بعد از گردهافشانی گلها بهمرور تبدیل به فلفل میشوند. اجازه دهید تا فلفل به حداکثر اندازه خود برسد و سپس با قیچی یا چاقو بهآرامی آن را از بوته جدا کنید. فلفل سبز شیرین در ابتدا سبز بوده و اگر خیلی روی بوته بماند اکثر اوقات طعم شیرینی دارد ولی ممکن است بستگی به شرایط کاشت اعم از آبیاری و خشکی و رطوبت هوا طعم آن بهتندی برود.
اهمیت غذایی و دارویی
خواص فلفل خیلی زیاد است. فلفل دارای انواع ویتامینهای A، B۱، B۲، نیاسین و C است. بخصوص فلفل از نظر ویتامینهای A از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین فلفل دارای املاح کانی فراوان است. عناصری هم چون کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و بهخصوص پتاسیم در فلفل به حدود وفور وجود دارد. همچنین فلفل دارای پروتئین، چربی، کربوهیدرات و ترکیبات فیبری است. بیش از ۹۰ درصد وزن فلفل را آب تشکیل میدهد. تندی فلفل مربوط به ترکیبات فنولیک به نام کاپسا ایسین میباشد که مقدار آن در ارقام مختلف فلفل متفاوت است و قرمزی رنگ فلفل در هنگام رسیدن میوه مربوط به ترکیبات مختلف شیمیایی به نام کاپ سانتین، کاپ سانوهین، کاپ سوربین، زی زانتین، کریپتوزانتین و لوتئین است که برای خوشرنگ و خوشطعم کردن غذا به آن اضافه میکنند. از فلفل بهعنوان دارو استفاده میشود و آن در درمان روماتیسم، سوءهاضمه، ناراحتیهای اعصاب و لمباگو تجویز میگردد. چگونگی برداشت فلفل به نوع فلفل و طرز مصرف آن بستگی دارد. ارقام فلفل شیرین را وقتی برداشت میکنند که میوههای آنها هنوز سبز هستند؛ ولی باید به رشد کاملشان رسیده باشند. این نوع فلفل را بهعنوان سبزی مصرف مینمایند. برای تهیه ادویه باید میوه کاملاً رسیده و قرمز باشد.
آفات و بیماریها
از آفات فلفل میتوان از شتهها، تریپس، کرم شبپره زمستانه، ککهای گیاهی و انواع مختلف نماتدها همچون Root-knot-nematode نام برد. از بیماریهای مهم فلفل آنتراکنوز، پژمردگی باکتریایی، لکه برگی، پوسیدگی میوه، سفیدک حقیقی، بیماری بوته میری فیتوفترایی فلفل و بیماریهای ویروسی قابل ذکر است.
فلفل دارای ویتامینهای A، B، B6، C، پروتئین، کالیم، کلسیم، منیزیم، چربی، روغن، فیبر، بتاکاروتن، هیدروکربن، شکر، بیوفلاونیدن، کپساسین و آنتی اکسیدان است که باعث جلوگیری از سرطان دستگاه گوارشی و پائین آوردن کلسترول خون و افزایش جریان خون میگردد. فلفل باعث ترشح آنتی باکتریها و جلوگیری از عفونت رودهها میگردد و در تسکین و آرامش اعصاب قبل از خواب نقش بسزایی دارد. همچنین به دستگاه گوارشی در هضم غذا کمک میکند.
فلفل گیاهی است یکساله که درجه حرارت پایین باعث کم شدن دوره رشدش میشود. در بعضی از مناطق که آبوهوا مساعد باشد، ممکن است ساقه خشبی شود و بیش از یک سال عمر کند و بهصورت گیاه دوساله درآید. وقتیکه ساقه اصلی آن ۱۰ تا ۱۲ برگ تولید میوه میکند. سپس شاخههای جانبی آن به وجود میآیند که در انتهای آنها گلها ظاهر میشوند. در بعضی از ارقام آن بوته عرضی رشد کرده، روی زمین پهن میشود. برگها بهصورت ساده، منفرد، بیضی شکل و متناوب روی ساقه قرار دارند. اگر بر اثر جابهجا شدن بوته انتهای ریشه قطع نشود، ممکن است تا عمق ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتری در داخل خاک رشد کند. هر گل فلفل دارای گلبرگ پیوسته است که به رنگ سفید یا ارغوانی دیده میشود. گاهی رنگ پرچمها بهصورت آبی دیده میشود و حشرات در گردهافشانی آن نقش مهمی ایفا میکنند. میوه آن بهصورت سته است که دارای تعداد زیادی بذر است و داخل آن از چند حفره یا قسمت تشکیل شده است که ممکن است بین ۲ تا ۴ و گاهی تا ۵ قسمت متغیر باشد. گاهی روی یک بوته تمام انواع میوه با حفرههای مختلف دیده میشود.
شکل میوه بسیار متغیر است. آنها بهصورت کشیده، نوکتیز، گرد و کروی، مخروطی و یا استوانهای مشاهده میگردند. رنگ میوه نارس سبز است ولی وقتیکه رسید به رنگهای زرد، قرمز و یا قهوهای ظاهر میشود. فلفل از جمله سبزیهای بسیار خوشطعم است که تقریباً در همه غذاها و خوراکها از آن استفاده میکنیم. فلفل در انواع مختلف شیرین، تند، چیلی، سفید، زرد، نارنجی، قرمز، سبز، بنفش و حتی قهوهای موجود است. فلفلها اندازههای بزرگ یا کوچک دارند. کشیده و قلمی یا چاق و گرد هستند. انواع دلمهای و ساده دارند. بهطورکلی، خانواده فلفلها بسیار وسیع و گسترده است و همه آنها طرفداران بیشماری در سراسر دنیا دارند؛ اما بهطورکلی فلفل را به دو دسته فلفل تند یا فلفل شیرین تقسیمبندی میکنند. بهترین نمونه فلفل شیرین، فلفل دلمهای است. البته فلفلهای دیگری نیز هستند که شیرین هستند؛ اما فلفل دلمهای همیشه و در هر شرایطی شیرین است. دلیل تند بودن فلفلهای چیلی نیز کپسای سین (نوعی الکالوئید) است که در آنها وجود دارد. میزان تندی فلفلها نیز با هم فرق دارد. بهطور مثال، فلفلهای قرمز بسیار تندتر از فلفل سبز تند هستند.
فلفل قلمی قرمز تند دارای طعمی بسیار تند است و موارد مصرف آن، ساخت ترشی، تازه خوری و استفاده از خشکشده و پودر آن است. میتوانید در هر فصلی با به وجود آوردن شرایط کاشت فلفل، این بذر را در گلدان و در بالکن آفتابگیر خود پرورش دهید. فلفل قلمی قرمز تند، قلمی بوده و در ابتدای تشکیل بر روی بوته سبز بوده و بهمرور به رنگ قرمز تبدیل میشود.
احتیاجات آبوهوایی
فلفل مانند گوجه فرنگی و بادمجان یک سبزی فصل گرم است. فوقالعاده به سرما حساس است. کلیه احتیاجات آبوهوایی، کودی، اعمال زراعی آن شبیه گوجه فرنگی و بادمجان است. ذکر این نکته لازم است که شاید فلفل خشکی را بهتر تحمل کند. مقادیر نامناسب آب و حرارت دو عامل مهم در افتادن گل و میوه آن است. حرارت زیاد و رطوبت کم باعث ریزش گل و میوه میگردد. در طول دوره رشد، دما نباید از ۳۵ درجه سانتیگراد بیشتر شود و یا از ۱۸ درجه سانتیگراد پایینتر رود. مناسبترین دما برای رشد فلفل بین ۲۱ تا ۲۹ درجه سانتیگراد است. شایانذکر است که دما در شب در تشکیل میوه تأثیر بسزایی دارد. چنانچه دما در شب پایینتر از ۵/۱۶ درجه سانتیگراد و یا بالاتر از ۲۴ سانتیگراد برسد، میوه تشکیل نمیشود.
خاک مناسب
خاکهای لوم شنی که رطوبت را تا اندازهای در خود نگه میدارد، برای فلفل مناسب است. فلفل نسبت به کودهای آلی و شیمیایی عکسالعمل مثبت نشان میدهد. pH بین ۵/۶ تا ۵/۷ برای رشد آن مناسب است؛ ولی در pH کمتر از ۵/۶ تا ۵/۵ نیز میتواند بهخوبی رشد کند و محصول بدهد. فلفل pH کمی اسیدی را بهتر از گوجه فرنگی و بادمجان تحمل میکند. البته خاکهای کمی اسیدی را میتوان با آهک اصلاح نمود.
کاشت
فلفل را میتوان مانند گوجه فرنگی و بادمجان مستقیماً کاشت و یا خزانهگیری کرد. حدود ۵۰۰ تا ۹۰۰ گرم بذر فلفل برای تهیه نشا برای یک هکتار زمین کافی است. بوتهها ممکن است ۷ تا ۱۰ هفته در خزانه باقی بمانند. فلفل را در جوی و پشته نشا میکنند. عرض پشتهها که همان فاصله دو خط کشت است، حدود ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر و فاصله دو بوته روی خط کشت بین ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر متغیر است.
باغبانهایی که به غذاهای تند علاقه دارند و طرفدار فلفل تند هستند، میبایست پرورش فلفلهای چیلی در باغ خودشان را مد نظر داشته باشند. حتی اگر فضای لازم برای کشت فلفل را در باغ ندارید، گونههای مختلفی از این گیاه موجود هستند که میتوانند در داخل خانه پرورش داده شوند. در حقیقت، پرورش فلفل چیلی در داخل خانه برای تازهکارها راحتتر است، زیرا میتوانند کنترل بهتری بر آب، درجه حرارت و نور (بهعنوان سه عنصر حیاتی در تولید یک محصول موفق) داشته باشند.
مرحلهی ۱: آمادهسازی فلفل
گونهی فلفل چیلی دلخواهتان را انتخاب کنید. گونههایی از فلفلهای تزئینی کوتاهقد موجود هستند که کاشتشان در داخل خانه راحتتر و بهتر است.
۱- گونهی چیلی دلخواهتان را انتخاب کنید. گونههایی از فلفلهای تزئینی کوتاهقد موجود هستند که کاشتشان در داخل خانه راحتتر و بهتر است، زیرا در صورت انتخاب گونههای بزرگتر، امکان دارد فضای کافی برای رشد ریشهی آنها در داخل یک گلدان وجود نداشته باشد. انتخاب گلدان پلاستیکی نسبت به گلدان رسی بهتر است. گلدانهای رسی (نظیر خاکهای رس قرمزرنگ) تمایل زیادی به جذب رطوبت خاک علیالخصوص در شرایط گرم و پرنور موردنیاز برای رشد دارند.
۲- انتخاب گلدان پلاستیکی نسبت به گلدان رسی بهتر است. گلدانهای رسی (نظیر خاکهای رس قرمزرنگ) تمایل زیادی به جذب رطوبت خاک،علیالخصوص در شرایط گرم و پرنور موردنیاز برای رشد فلفلهای چیلی، دارند. این فلفلها نیاز به میزان زیادی از رطوبت برای رشدشان دارند و امکان خشک شدن آنها در گلدان رسی وجود دارد.
۳- گلدانی را انتخاب کنید که دارای سوراخ تخلیه باشد. ازآنجاییکه فلفلهای چیلی نیاز به آبیاری زیاد برای رشدشان دارند، میبایست سوراخهای تخلیه در گلدان وجود داشته باشد تا آب اضافی خارجشده و ریشهها را غرق در آب یا پوسیده نکند.
۴- قبل از استفاده گلدان را ضدعفونی کنید. قبل از استفاده گلدان را ضدعفونی کنید. بسیاری از گلدانها، علیالخصوص مواردی که قبلاً مورد استفاده قرار گرفتهاند.
دارای باکتریها یا تخم حشرات مخفی هستند که میتوانند زندگی گیاه را به سمت نابودی بکشانند. گلدانتان را با استفاده از آب گرم و صابون بشویید تا این تهدیدها را خنثی نمایید.
۵-مخلوط خاک گلدان تهیه نمایید. خاک باغچه معمولاً دارای باکتریهایی است که به بذرهای فلفل آسیبزده، از جوانهزدن جلوگیری کرده و مانعی برای رشد بوتهها میشوند. میتوانید مخلوطی از خاک و کمپوست را از فروشگاهها تهیه نمایید تا کیفیت خاکتان افزایش پیدا کند. هر قدر کیفیت خاک بیشتر باشد، احتمال پرورش موفق گیاه افزایش پیدا خواهد کرد. در ادامه کیفیت خاکتان را با افزایش مقداری ورمی کولیت افزایش دهید.
مرحلهی ۲: تسریع فرایند جوانهزدنی فلفل
۱-.یک مشت بذر فلفل چیلی را میان ورقههای حولهی کاغذی مرطوب بگذارید. بذرها میبایست بهصورت صاف و تکلایه روی حوله قرار گیرند تا رطوبت بهصورت مساوی میان آنها توزیع شود.
۲- بذرها و حولهی کاغذی را در داخل محفظهای دردار بگذارید. میتوانید از یک ظرف غذای پلاستیکی با در محکم استفاده کنید.
۳- بذرها را در قفسهای گرم و دارای تهویه بگذارید. هم گرما وهم رطوبت از موارد لازم برای جوانه زدن هستند.
۴- پس از گذشت ۲ الی ۵ روز، بذرها را بررسی کنید. اگر متورم شده باشند، برای کاشت آماده هستند. حتی امکان دارد که جوانههای کوچکی از داخل برخی از بذرها بیرون زده باشد.
مرحلهی ۳: کاشت بذر فلفل
۱- گلدان را با مخلوط خاک پر کنید. فاصله خالی حداقل ۲.۵ سانتیمتری میان سطح بالای خاک و لبه گلدان در نظر بگیرید.
۲- بذرهایتان را در داخل گلدان بکارید. فاصلهی میان هر دو بذر میبایست ۵ سانتیمتر باشد.
۳- مقدار کمی کمپوست روی بذرها بریزید. شما میبایست فقط حدود ۰.۵ نیم سانتیمتر کمپوست روی بذرها داشته باشید تا صرفاً مواد معدنی لازم برای خاک مهیا شود.
۴- با استفاده از اسپری آب روی بذرها بپاشید. هر چند وقت یکبار این کار را انجام دهید تا رطوبت خاک حفظ شود. آب برای فلفلهای چیلی علیالخصوص در مراحل اولیهی کاشت ضروری است.
۵- وضعیت گلدان را برای مشاهدهی رشد بذرها رصد کنید. بسته به گونهی فلفلی که انتخاب کردهاید، یک الی ۶ هفته طول میکشد تا اولین جوانه بر روی خاک ظاهر شود.
مرحلهی ۴: داشت و برداشت فلفل
۱- فلفلهای چیلی را در نزدیکی یک پنجرهی آفتابگیر بگذارید. پنجرهای را انتخاب کنید که رو به غرب یا جنوب باشد تا بهترین و گرمترین نور برای گیاه فراهم شود. فلفلهای چیلی با استفاده از نور کامل آفتاب رشد میکنند، بنابراین گیاه را در نزدیکترین فاصلهی ممکن به پنجره قرار دهید تا امکان برخورد نور آفتاب با آن ماکزیمم شود.
۲- نور فلورسنت برای گیاه فراهم کنید. اگر نمیتوانید نور طبیعی کافی را برای گیاه در داخل خانه به وجود آورید، آنها را در زیر نور مصنوعی فلورسنت قرار دهید. این چراغها میبایست حدوداً ۲۰ سانتیمتر بالای گلدان قرار گیرند و بین ۱۴ الی ۱۶ ساعت در هر روز روی گیاه روشن باشند تا نور و گرمای کافی را برای آن فراهم کنند.
۳- جریان هوای لازم را بهصورت روزانه برای گیاه مهیا کنید اما از جریانهای هوای شدید دوری نمایید. به مدت چند ساعت در روز، پنجرهای را باز کرده یا پنکهای با دور کند روشن کنید. ایدهآل این است که جریان هوا دمای اتاق را در حالت نسبتاً گرم نگهداری. جریانهای شدید هوای داغ و سرد میتوانند مانع رشد شوند، بنابراین بوتههای فلفلتان را از وسایل تهویه یا دریچههای هواساز دور نگهدارید.
۴- پس از مشاهدهی جوانهها در بالای خاک، فلفلهایتان را کاملاً خیس کنید. هرگاه حس کردید سطح خاکتان خشک شده، فلفلهای چیلی را آبیاری کنید. آنقدر به گیاه آب بدهید تا اینکه آب اضافی از طریق سوراخهای انتهایی گلدان تخلیه شوند.
۵- فرایند رشد را با استفاده از کود سبزیها بهصورت ماهیانه تقویت کنید. از یک کود متعادل ۱۵ -۱۵-۱۵ که حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است استفاده کنید.
سه عددی که روی کیسهی کود نوشتهشده، نشاندهندهی درصد نیتروژن، فسفر و پتاسیم موجود در کود است. کود ۱۵-۱۵-۱۵ درصد یکسانی برای این سه عنصر دارد و این بدین معناست که شاخ و برگ، سیستم ریشه، گلها و میوهی فلفل بهاندازهی مساوی از غذا بهرهمند میشوند. نیتروژن باعث تقویت شاخ و برگ میشود، پتاسیم به رشد گلها و قدرت کلی گیاه کمک میکند و فسفر نیز کیفیت ریشه و میوه را ارتقا میدهد.
۶- فلفلهایتان را بهصورت جداگانه بچینید. به سایز و رنگ استاندارد (قرمز،نارنجی،زرد یا سبز) برای گونهی چیلی خاصی که انتخاب کردهاید، توجه کنید. هنگامیکه فلفلتان به آن سایز و رنگ استاندارد رسید، از قیچی برای چیدن فلفل استفاده کنید و ساقهی بالای میوه را جدا نمایید. بوتههای فلفل چیلی ۹۰ روز پس از جوانه زدن، آمادهی بهرهبرداری هستند و میتوانید فلفلهایشان را برداشت کنید.
اهمیت غذایی و دارویی
خواص فلفل خیلی زیاد است. فلفل دارای انواع ویتامینهای A، B۱، B۲، نیاسین و C است. بخصوص فلفل از نظر ویتامینهای A از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین فلفل دارای املاح کانی فراوان است. عناصری هم چون کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و بهخصوص پتاسیم در فلفل به حدود وفور وجود دارد. همچنین فلفل دارای پروتئین، چربی، کربوهیدرات و ترکیبات فیبری است. بیش از ۹۰ درصد وزن فلفل را آب تشکیل میدهد. تندی فلفل مربوط به ترکیبات فنولیک به نام کاپسا ایسین میباشد که مقدار آن در ارقام مختلف فلفل متفاوت است و قرمزی رنگ فلفل در هنگام رسیدن میوه مربوط به ترکیبات مختلف شیمیایی به نام کاپ سانتین، کاپ سانوهین، کاپ سوربین، زی زانتین، کریپتوزانتین و لوتئین است که برای خوشرنگ و خوشطعم کردن غذا به آن اضافه میکنند. از فلفل بهعنوان دارو استفاده میشود و آن در درمان روماتیسم، سوءهاضمه، ناراحتیهای اعصاب و لمباگو تجویز میگردد. چگونگی برداشت فلفل به نوع فلفل و طرز مصرف آن بستگی دارد. ارقام فلفل شیرین را وقتی برداشت میکنند که میوههای آنها هنوز سبز هستند؛ ولی باید به رشد کاملشان رسیده باشند. این نوع فلفل را بهعنوان سبزی مصرف مینمایند. برای تهیه ادویه باید میوه کاملاً رسیده و قرمز باشد.
آفات و بیماریها
از آفات مهم فلفل میتوان از شتهها، تریپس، کرم شبپره زمستانه، ککهای گیاهی و انواع مختلف نماتدها همچون Root-knot-nematode نام برد. از بیماریهای مهم فلفل آنتراکنوز، پژمردگی باکتریایی، لکه برگی، پوسیدگی میوه، سفیدک حقیقی، بیماری بوته میری فیتوفترایی فلفل و بیماریهای ویروسی قابل ذکر است.
فلفل دارای ویتامینهای A، B، B6، C، پروتئین، کالیم، کلسیم، منیزیم، چربی، روغن، فیبر، بتاکاروتن، هیدروکربن، شکر، بیوفلاونیدن، کپساسین و آنتی اکسیدان است که باعث جلوگیری از سرطان دستگاه گوارشی و پائین آوردن کلسترول خون و افزایش جریان خون میگردد. فلفل باعث ترشح آنتی باکتریها و جلوگیری از عفونت رودهها میگردد و در تسکین و آرامش اعصاب قبل از خواب نقش بسزایی دارد. همچنین به دستگاه گوارشی در هضم غذا کمک میکند.
کلم بروکلی گیاهی بسیار خوشطعم و مقوی است که میتوان آن را بهصورت خام و پخته مصرف کرد. این گیاه که سرشار از آهن و آنتیاکسیدان است را میتوان بهعنوان یک غذای کامل مصرف کرد و از آن لذت برد. بروکلی از میان خانواده کلم کاشت سادهتری دارد و نسبت به آفات و بیماریها نیز مقاومتر است. کلم بروکلی سبزی فصل سرد است و بوته آن گاهی تا یک متر نیز رشد میکند. اندازه کلم بروکلی در صورت دریافت آب زیاد و کافی بزرگتر میشود. کلم بروکلی گیاهی است که برای پرورش خانگی گزینه بسیار مناسبی است و میتوان آن را از طریق بذر پرورش داد و محصولی ارگانیک را تولید و مصرف کرد. این کلم دارای بوتهای بزرگ است که از میان آنها گلچههای بروکلی بیرون آمدهاند. این گلچهها را در زمان بلوغ میتوان برداشت کرد و تا زمانی که سرما یا گرمای شدید شروع نشده باشد، این گلچهها رشد میکنند و میتوانید بارها از آنها برداشت کنید و لذت ببرید.
کلم بروکلی گیاهی مناسب برای کاشت در باغچه و گلدان سایز بزرگ است. بروکلی را معمولاً بهصورت خام و بخارپز، آبپز و سرخکرده استفاده میکنند. کلم بروکلی نیاز به آفتاب کامل دارد و در مناطق گرمسیری بهتر است در سایه جزئی کاشته شود (بروکلی به روزانه ۸ ساعت نور احتیاج دارد). سطح خاک کاشت بروکلی باید همیشه مرطوب باشد ولی غرق آبی و خیس نباید باشد.
کاشت
کاشت کلم بروکلی از بذر تکثیر میشود، خاک انتخابی باید غنی باشد برای این کار میتوانید بستر کشت را با کمپوست یا کود حیوانی مخلوط کنید. بذر کلم بروکلی را معمولاً در اوایل بهار یا اواسط تابستان میکارند (۸ تا ۱۰ هفته قبل از آخرین سرمای منطقه). دانهها را در عمق حداکثر یک سانتیمتری بکارید و بهتر است قبل از کاشت ۲۴ ساعت خیس کنید. بهتر است کلم بروکلی را ابتدا نشاء کنید به این منظور ابتدا بذرها را داخل سینی نشاء یا گلدانهای کوچک (لیوان یکبارمصرف) بکارید و بعد از چهار برگه شدن آن را به گلدان بزرگتر یا زمین اصلی منتقل کنید (برای کاشت در گلدان باید سایز بزرگی را انتخاب کرد). کلم بروکلی بعد از گذشت حدوداً ۷۰ روز از زمان کاشت بذر کلم قابلبرداشت است. دمای کاشت کلم بروکلی باید حداکثر ۲۵ درجه باشد و همچنین بروکلی در دماهای کمتر از صفر درجه آسیب میبیند در دماهای بالاتر گیاه به گل میرود و رشد آن متوقف میشود. بهطورکلی تمامی کلمها محصول فصل خنک میباشند. در شهرهای معتدل جنوبی کلم را در زمستان و در مناطق معتدل شمالی در فصل تابستان اقدام به کاشت میکنند. دمای مناسب کاشت کلم بروکلی ۱۵ تا ۲۰ درجه است (دمای میانگین ماهیانه ۱۶ درجه). در مناطقی که زمستان ملایمی دارند بروکلی در زمستان نیز قادر به تولید محصول است.
بعد از کاشت بذر در گلدان یا سینی نشاء (بهتر است برای نتیجهگیری بهتر از خاک استریل و آماده استفاده کنید، ترکیبات پیت ماس یا کوکوپیت و پرلیت، کمپوست مناسب است). ابتدا قبل از کاشت کلم بذر خاک را خوب آبیاری کنید تا آب از سوراخهای انتهایی آن خارج شود. در هر گلدان دو عدد بذر قرار دهید. بذرها را در عمق حداکثر یک سانتیمتری بکارید و با افشانه بهآرامی خاک را مرطوب کنید. بذر کلم بروکلی فیورنتینو معمولاً بین ۴ تا ۷ روز جوانه میزند. تا قبل از جوانهزنی میتوانید بستر کشت را با پلاستیک بپوشانید تا رطوبت حفظ شود و جوانهزنی سریعتر اتفاق بیفتد. گلدان با سینی نشاء را نباید در آفتاب مستقیم قرار دهید ولی در محیطی پرنور باید باشد (دمای جوانهزنی حدوداً ۲۵ درجه باید باشد). بعد از چهار برگی شدن نشاءها آنها را به محلی با نور مستقیم آفتاب انتقال دهید (۶ تا ۸ ساعت نور کافی است).
نباید اجازه دهید در این مدت سطح خاک کاملاً خشک شود درصورتیکه مشاهده کردید خاک در حال خشک شدن است اقدام به مرطوب کردن آن کنید. آبیاری باید بهگونهای باشد که از سوراخهای انتهایی آن آب اضافی خارج شود، آبیاری بیشازحد باعث مرگ گیاه میشود. زمانی که ارتفاع گیاه حدوداً به ۱۵ سانتیمتر رسید یا تعداد برگهای آن بیشتر شد هر گیاه را به گلدان سایز بزرگ جداگانه منتقل کنید (به زمین اصلی). همیشه مراقب دمای محیط باشید و به دمای هر مرحله از کاشت توجه کنید. برای کاشت در زمین نشاءها را در ردیفهایی به فاصله حداقل ۵۰ سانتیمتر بکارید و همچنین فاصله هر بوته با بوته بعدی را ۵۰ سانتیمتر در نظر بگیرید.
برداشت
قبل از شروع یخبندان و زرد شدن بروکلیها برداشت را شروع کنید. درست زیر جایی را که ساقهها شروع به جدا شدن میکنند ببرید. وقتی سر اصلی بروکلی را برداشت کردید، گلچههای ترد جانبی دیگری شروع به رشد میکنند. به برداشت ادامه دهید تا گیاهتان به تولید گلچه ادامه دهد. این روند ادامه دارد تا وقتیکه هوا خیلی سرد یا خیلی گرم شود. بروکلیها را کنسرو و فریز و ترش کنید یا میتوانید برای ۲ هفته آنها را در یخچال نگهدارید. ممکن است موقع برداشت متوجه کرم کلم و لارو شاپرک نشوید و این موجودات وارد بروکلیهای پخته شوند. برای جلوگیری از این اتفاق قبل از پخت بروکلیها را برای ۱۵ دقیقه در آب گرم و مقدار کمی سرکه بخیسانید تا این موجودات بیرون بیایند.
فواید کلم بروکلی
از خواص کلم بروکلی این که حاوی موادی است که بهطور فراوانی تعداد و اندازه سلولهای سرطانی را کاهش میدهد و به بهبود بدن کمک میکند.
سرشار از فیبر، کاروتنوئید، ویتامین A، ویتامین C و ویتامین K است که این مواد از بروز سرطان روده و معده جلوگیری میکند.
وجود فیبر فراوان در آن، سبب شده که برای افراد دیابتی و درمان آنها بسیار مفید باشد.
سرشار از کلسیم است بهطوریکه میتوان گفت کلسیم آن بهاندازه شیر است و برای تقویت استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان کمککننده و بسیار مؤثر است.
پتاسیم موجود در آن فشارخون را کنترل نموده و به تنظیم عملکرد قبل کمک میکند.
ویتامین C و بتاکارتون موجود در آن برای چشم مفید است و از بیماری آبمروارید مناسب است.
سرشار از ویتامین D است که به جذب کلسیم کمک نموده و از پوکی استخوان پیشگیری میکند.
از مضرات کلم بروکلی این که زیاده روی در مصرف کلم بروکلی باعث التهاب روده و یا افزایش گار روده می گردد.
کاهو در میان سبزیها دیگر کاشت بسیار سادهای دارد و قابل کاشت در اکثر خاکها است. همچنین در کمترین فضا حتی در کوچکترین گلدانها نیز میتوان اقدام به کاشت نمود. ارزش غذایی کاهو زیاد و حاوی ویتامینهای A و C و فولات و آهن است. در سال ۱۹۹۹ دانشمندان دانشگاه گلاسکو دریافتند که میزان آنتیاکسیدان آن حدود ۱۰۰ برابر بیشتر از کاهوهای معمولی است. کاهو دارای انواع مختلفی مانند کاهو پیچ، کاهو کلم، کاهو چینی، کاهو بنفش و کاهو فرانسوی است. کاهو فرانسوی به دلیل طعم و عطر و همچنین رنگ جذاب آن یکی از ارقام محبوب در میان مصرفکنندگان است. از خواص کاهو فرانسوی این که حاوی آنتی اکسیدان و ویتامین های فراوانی است،
کاهو یکی از پرمصرفترین سبزیهای جهان است که به دلیل مصرف بالای آن تمامی فصول بهصورت فضای باز و گلخانهای کشت میشود. مقاومت این رقم از کاهو نسبت به سرما و تغییرات دما بالا بوده و مناسب کاشت برای تمامی فصل بخصوص پاییز است (دمای ایده آل برای جوانهزنی ۱۸ تا ۲۰ درجه است).
شرایط آبوهوایی کاشت بذر
دما
کاهو نسبت به سبزیهای دیگر تحمل سرمای بیشتری را دارد و در آبوهوای خنک نتیجه بهتری دارد. درنتیجه در شهرهای خنک کاشت بهاره و در شهرهای با آبوهوای گرم کاشت پاییزه و زمستانه آن بهتر است. البته برای کاشت خانگی در هر شرایط آبوهوایی میتوان کشت نمود. گرما، کمآبی و خشکی باعث میشود کاهو زودتر به گل برود و در نتیجه کیفیت آن کاهش پیدا کند. کاهو دمای کمتر از صفر درجه را نیز تحمل میکند ولی اگر سرما پایدار باشد باعث بد فرم شدن برگها و جمع شدن آنها و باعث تغییراتی در رنگ برگ کاهو میشود.
خاک
کاهو در اکثر خاکها قابل رشد است ولی در خاکهای فقیر عملکرد و کیفیت محصول کاهش مییابد. بهترین نتیجه را در خاکهای نیمه سبک و غنی دارد. برای کاشت خانگی خاکهای نیمه سبک عملکرد خوبی دارد. خاک رسی شنی یا ترکیبی از کود حیوانی و خاک باغچه یا خاکبرگ گزینههای مناسبی است. (اگر گلدان را در پشت پنجره و در خانه نگهداری میکنید بهتر است از کمپوست آماده استفاده کنید). قبل از کاشت در باغچه میتوانید کود حیوانی را در سطح خاک پخش و خاک را زیرورو کرده و سپس اقدام به کاشت بنمایید.
آموزش کاشت بذر
کاهو را در مناطق گرم که زمستان ملایمی هم دارند در پاییز و زمستان کاشته میشود و در شهرهای سرد که زمستان سردی دارند در بهار اقدام به کاشت آن میکنند. در کاشت پاییزه بذرها را در شهریور ماه میکارند. در کاشت بهاره در اردیبهشت یا خرداد اقدام به کاشت آن میکنند. البته برای کاشت خانگی در باغچه یا گلدان در تمامی طول بهار و تابستان میتوان اقدام به کاشت کاهو نمود که در ادامه به آن میپردازیم. بذر کاهو را با فاصله ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتر از یکدیگر میکارند و بر روی آن لایهنازکی از خاک نرم میریزند و بهآرامی آبیاری میکنند بهطوریکه بذرها جابهجا نشوند. بذرها بعد از گذشت ۳ تا ۵ روز از خاک بیرون میآیند. کاهو را میتوان در سینی نشاء یا زمینی دیگر یا گلدانی نشاء کرد و سپس بعد از رشد آن به زمین و محل اصلی انتقال داد و با فاصلههای یکسان و مرتب کاشت. در روشی دیگر میتوان بذرها را بهصورت دست پاش کاشت و بعد از رشد آن و رسیدن به طول ۵ سانتیمتر اقدام به تنک کردن بوتهها و کاهش تراکم آنها نمود.
کاشت بذر در منزل
بهتر است کاهو در اوایل بهار یا پاییز که هوا خنک است کاشته شود. اگر خواستار کاشت در فصل گرم یا در داخل آپارتمان یا پشت پنجره هستید باید نیاز سرمایی بذرها را برطرف کنید. این عمل درصد موفقیت را بسیار بالا میبرد که در ادامه به آن میپردازیم. برای کاشت کاهو در داخل آپارتمان و پشت پنجره منزل یا در فصلی که هوا گرم است برای موفقیت بیشتر در کاشت باید ابتدا نیاز سرمایی بذر کاهو را برطرف کنیم تا درصد جوانهزنی بالاتر برود. برای این کار تمامی بذرهای موجود را بین چند لایه دستمال خیس گذاشته و داخل پلاستیک فریزر قرار میدهیم و در طول روز داخل یخچال و در قسمتی که امکان یخ زدن وجود ندارد میگذاریم (طبقه پایین یخچال) و شب آن را بیرون قرار میدهیم، این عمل را تا ۲۰ روز انجام میدهیم و با مشاهده جوانه زدن بذرها اقدام به کاشت آنها میکنیم.
برای کاشت در باغچه بعد از آمادهسازی خاک، بذر کاهو را در گودالهای نیم سانتیمتری با فاصله ۱۵ سانتیمتر بهصورت خطی بکارید. کاهو را باید در مکانی کاشت تا روزانه حداقل ۶ ساعت آفتاب بخورد. خاک گلدان یا محل کاشت باید نیمه سبک، غنی و دارای زهکشی بالا باشد. سطح خاک باید همیشه مرطوب باشد ولی غرق آبی نباشد. برای کاشت در گلدان، گلدانی را انتخاب کنید که حداقل ۱۰ سانتیمتر باشد. بذرها را با فاصله چند سانتیمتر (۲ تا ۳ سانتیمتر) بر روی گلدان قرار دهید و بر روی آن به اندازه نیم سانتیمتر خاک نرم بریزید و سپس بهآرامی آبیاری کنید. گلدان را باید در جای نورگیر قرار دهید و تا قبل از جوانهزنی اجازه ندهید خاک خشک شود. وقتی کاهوها رشد کردند میتوانید بوتهها را تنک کنید (بوتههای اضافی را حذف کنید) تا فضای بیشتری برای باقی کاهوها باشد. کاهوهایی که تنک کردهاید را میتوانید در گلدانی یا محلی دیگر بهصورت جداگانه بکارید. برای اینکه کاهو طعم و کیفیت بالایی داشته باشد باید خاک آن همیشه مرطوب باشد. البته نباید خاک را خیس نگه داشت بلکه باید مرطوب باشد. اگر هوا گرم شد بهتر است گلدان کاهو را در نیمسایه قرار دهید. اگر کاهو دیر برداشت شود برگها بد فرم شده و به گل میروند.
نام علمی گوجه فرنگی Lycopersicon esculentum Mill است که متعلق به تیره بادمجانیان است. گیاه گوجه فرنگی ممکن است یکساله و یا چندساله باشد. البته در مناطق سردسیری بیشتر یکساله است، ولی اگر در نواحی گرمسیری بهصورت دائمی درآید، طول دوره زندگی آن چندان طولانی نیست. در انواع پابلند آن ساقه آن ابتدا ایستاده، بعد بهصورت خزنده درمیآید و بر اثر تماس با خاک تولید ریشههای نابجا میکند. برگهای مرکب و ساقه نوجوان آن پوشیده از کرکهای ریز و سفید میباشند. ساقه آن در ابتدا که گیاه جوان است سبز رنگ، کرک دار، گرد و خیلی شکننده است و به علت داشتن کیسههای ترشحی بوی گوجه بهخوبی استشمام میشود. ولی با افزایش عمر آن رنگ آن تغییر کرده، بدون کرک میشود و ساقه آن نیز زاویهدار و خشن میگردد. برگ گوجه مرکب است که بهصورت متناوب روی ساقه قرار دارد. گلهای آن کامل است و بهصورت خوشهای روی ساقه، بین دو گره قرار میگیرند. هر خوشه گل بین ۴ تا ۸ عدد گل دارد.
تعداد خوشههای گل آن نسبت به رقم گوجه بین ۴ تا ۱۰۰ متغیر است. گوجه یک گیاه خودگشن است. در بعضی از شرایط ممکن است میوه به طریق بکرزایی به وجود آید. اگر گوجه مستقیماً در زمین اصلی کشت شود، تولید ریشه عمیق و اصلی میکند؛ ولی اگر نشا شود، چون ریشه اصلی آن قطع میگردد، بنابراین تولید ریشههای افشان مینماید. میوه گوجه «سته» مرکب است؛ که شکل، اندازه و رنگ آن در ارقام مختلف با یکدیگر کاملاً متفاوت است. در داخل میوه حجرههای فراوانی وجود دارد که تعداد آنها بین ۲ تا ۱۵ عدد متغیر است و در داخل آنها بذر وجود دارد. افرادی که به ارگانیک بودن محصولاتی مصرفی خود اهمیت میدهند علاقهمند به پرورش سبزیها و صیفیجات داخل منزل هستند؛ اما به دلیل محدودیتهایی که در زندگیهای امروزی وجود دارد پرورش همه گیاهان امکانپذیر نیست.
گوجه چری یا گوجه گیلاسی ازجمله گیاهانی است که شما میتوانید آن را از طریق بذر در منزل پرورش دهید. گوجه چری زرد میوهای بسیار لذیذ است و انتخاب خوبی برای پرورش در منزل است و به دلیل سایز کوچک و مینیاتوری، ظاهر بسیار زیبایی نیز دارد و اغلب برای تزیین سالاد از آنها استفاده میشود. گوجه چری خواص درمانی گستردهای نیز دارند. آنتیاکسیدان و ویتامین C موجود در چری باعث جلوگیری از مبتلا به سرطان شده و در درمان کمخونی و میگرن بسیار مؤثر است؛ اما این خواص در صورتی تأثیرگذارند که گوجهها بهصورت ارگانیک کشت شوند؛ بنابراین بهتر است شما این میوههای لذیذ را در منزل و طریق بذر آن پرورش دهید.
کاشت گوجه چری
ابتدا بذر گوجه چری را در سینی نشاء و یا یک گلدان معمولی در عمق نیم سانتیمتری خاک کاشت بزنید. پس از کاشت گوجه گیلاسی ، گلدان رو آبیاری کنید و سعی کنید حداقل هر ۲ روز یکبار آب دهید. پس از کاشت گوجه چری حدوداً یک هفته تا ۱۰ روز طول میکشد تا بذرها جوانه بزنند و بعد از جوانهزنی حدوداً ۲ هفته کافی است تا گوجهها سه برگی شوند. پس از سه برگی شدن نشاءها را به گلدان اصلی انتقال داده و در محلی با نور کافی قرار دهید. دقت کنید هنگام انتقال نشاءها به گلدان اصلی، پس از قرار دادن آنها در خاک و اضافه کردن خاک، برای صفت شدن آن از آب استفاده و از فشار دادن خاک با دست بپرهیزید. این کار به ریشه نشاءها آسیب وارد میکند.
یونجه گیاهی است چندساله یا دائمی که ریشهایی راست و مستقیم دارد و به ریشه اولیه یونجه معروف است بهموازات پیدایش ریشه اولیه، قسمت هیپوکوتیل در زیر سطح خاک قرار میگیرد و با طویل شدن زیر لپه باعث جوانه زدن و خارج شدن از سطح خاک میشود. یونجه جوانهزده در این موقع نسبت به آب بیشازاندازه، کمبود آب، شوری خاک یا سله بستن سطح خاک حساسیت خاصی نشان میدهد. چنانچه در این موقع سطح خاک سله ببندد، زیر لپه یونجه که بهصورت قوسی در زیر سطح خاک قرار گرفتهاست نمیتواند به سهولت سطح خاک را بشکافد و از آن خارج شود چنانچه زیر لپه یونجه بتواند از سطح خاک خارج گردد در این موقع یونجه جوانهزده فقط دارای دو لپه یا کوتیلدون است که بهصورت برگهای متورم به نظر میآیند. این برگ اولیه ساده و معمولاً قلبی شکل است و شباهتی با برگهای اصلی یونجه ندارد. بعد از گذشت مدتی، نخستین برگ مرکب سه برگچهای یونجه به وجود میآید که بهتدریج با ادامه رشد و نمو، سایر برگهای مرکب نیز تشکیل میشود. گیاه یونجه علاوه بر ریشه راست و مستقیم اولیه، ریشههای جانبی نیز دارد که از سلولهای حاشیه استوانه مرکزی ریشه اصلی سرچشمه میگیرند عامل موفقیت یونجه در مقاومت به کلیه عوامل نامساعد و همچنین استفاده از مواد غذایی تحتالارض، برخورداری از یک سیستم ریشه قوی است. ارتفاع آن تا یک متر میرسد برگهای آن دارای سه برگچه است برگچههای نوک تیز، سبز رنگ و بیضیشکل است. گلهای یونجه به شکل سبز و به رنگ بنفش تیره یا آبی روشن است میوه یونجه مانند صدف بوده و دانه داخل میوه مانند لوبیا ولی کوچکتر از آن است.
یونجه به دلیل وجود ویتامینهای B, K, E, D, A، پروتئین و مواد معدنی موجود در آن غذایی کامل محسوب میشود و به «سلطان گیاهان» معروف است. ویتامین C موجود در یونجه دو برابر جعفری و چهار برابر لیموترش است. یونجه علاوه بر استفاده به عنوان علوفه دام توسط انسان نیز به صورت های مختلف مانند به صورت تازه، جوانه یونجه، عرق یونجه و دمنوش یونجه استفاده شده و عسل یونجه نیز پرطرفدار است. خواص یونجه فراوان است که میتوان به چند مورد اشاره کرد: آهن زیاد، تقویت اعضای بدن، درمان کمخونی، ضعف بنیه، درمان سنگ کلیه، معالج رعشه و ناراحتی اعصاب، چاقکننده، نیروبخشی، کاهش قند خون، ویتامین A مانع از شبکوری، تصفیه خون، ازدیاد شیر مادران، ترک اعتیاد، رقیقکننده خون و مانع ابتلا به بیماری قلبی، کاهشدهنده کلسترول بد و ... . پزشکان قدیم ایران از مخلوط تعفن یونجه و چند گیاه دیگر برای ترک اعتیاد و تنفر از آن برای ترک اعتیاد استفاده میکردند. در حال حاضر برای معالجه معتادان به سیگار و تریاک و هروئین شاهد تأثیرات فوقالعادهای هستیم.
کاشت و برداشت
یونجه گیاهی چندساله (تقریباً ۵-۷ سال) است بنابراین با زدن شخم عمیق، خاک را برای کاشت یونجه آماده کنید. زمان مناسب کاشت ترجیحاً پاییز و بهار است که بهترین زمان برای کشت بذر یونجه پاییز، اوایل تا اواسط شهریور و برای کشت بهار، نیمه دوم اردیبهشت الی خرداد ماه است. بذر یونجه ها را در عمق یک الی دو سانتیمتری ترجیحاً خاک سبک و شنی کاشت کنید. برای جلوگیری از خشک شدن خاک بعد از اولین آبیاری به ترتیب ۳ روز بعد و دور آبیاری بین ۷ تا ۱۲ روز است.
در برداشت اول بعد از ۵۰-۷۰ درصد از گلدهی و بیشتر و در برداشتهای بعدی ۱۰-۱۵ درصد گلهای بنفش (بیشترین کیفیت علوفه) انجام میشود. برداشت بذر یونجه بعد از قطع آبیاری در مرحله شروع به قهوهای شدن غلافها و زمانی که پنجاه درصد غلافها قهوهای شدهاند.
شَبدَر جزء مهمترین گیاهان علوفه ای خانواده لگومینز در مناطق معتدل و مرطوب است که از نظر علوفهای و مرتعی دارای ارزش بسیار زیادی است و در تغذیه دامها نقش بسزایی دارند. شبدرها گیاهی سه برگچهایاند و به همین خاطر اسم علمی آنها از دو کلمه لاتین "Tria" به معنی سه و "Folia" به معنی سه برگچهای گرفته شده است. تعداد گونههای شبدر در دنیا حدود ۳۰۰ گونه ذکر شده که از این تعداد ۲۵ گونه از نظر کشاورزی مهم است که از این تعداد فقط ۹ گونه آنها از جمله شبدر زیرزمینی بهصورت تجارتی کشت میشوند. بیشترین پراکنش شبدرها در منطقه مدیترانه است، بهطوریکه در منطقه آسیا ۱۶۰–۱۵۰ گونه، آمریکا ۶۵–۶۰ گونه و در آفریقا ۳۰–۲۵ گونه گزارش شده است. بر اساس تحقیقات بانک ژن گیاهی و ذخایر توارثی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر تعداد گونههای تاکنون شناخته شده شبدر در ایران حدود ۵۴ گونه است.
خصوصیات کلی شبدرها
تمام شبدرها در آبوهوای خنک بهترین عملکرد را دارند. در بین شبدرها شبدر سفید از همه مقاومتر است. میزان قند در شبدرها بیش از یونجه است و سطح برگ بیشتری نسبت به یونجه دارند اما مقاومت شبدرها به شوری کمتر از یونجه است و نیاز آبی شبدرها نیز کمتر از یونجه است. البته باید توجه داشت که شبدرها به لحاظ کمیت تولید در سطح پایینتری از یونجه قرار دارند و میزان مواد غذایی قابلهضم یونجه از شبدرها بیشتر است. بهصورت کلی تفاوت شبدرها با یونجه این است که برگ یونجه بیضی شکل ولی برگ شبدر گلابی شکل است. همچنین رنگ برگها در شبدر سبز و شفاف و در یونجه سبز تیره است.
خصوصیات بذر شبدرها
تحقیقات انجامگرفته نشان میدهد مهمترین عامل ایجاد بذرهای با پوسته سخت در شبدرها خشکی و کمی رطوبت نسبی هوا در زمان رسیدگی است. خواب بذر شبدر را بهوسیله سرما دادن میتوان شکست. بذر هیچیک از شبدرها در زمان جوانهزنی به نور نیاز ندارند. به عبارت بهتر بذر هیچیک از شبدرها فیتوبلاست نیستند. همانطور که ملاحظه میشود بزرگترین بذرها در بین گیاهان علوفهای تیره بقولات مربوط به اسپرس و ماشکها است. باید توجه داشت هرچه اندازه بذر بزرگتر باشد معمولاً زودتر جوانه میزنند و گیاهچه بزرگتری تولید میکنند. البته پوسته سخت بذر را نیز باید در نظر گرفت (مسلم است بذرهای دارای پوسته سخت دیرتر جوانه میزنند) موضوع ذکرشده در بالا به شرطی صحیح است که پوسته سخت بذرها صفر در نظر گرفته شود. در واقع هم میزان بذرهای سخت در بعضی از شبدرها مانند شبدر برسیم و شبدر لاکی بسیار پایین است. بذر بعضی از شبدرها مانند شبدر پنجه کلاغی (Lotus cornicaltus) بسیار بهکندی جوانه میزند و گیاهچه بسیار ضعیفی تولید میکند، بهطوریکه ایجاد یک مزرعه کامل از این شبدر ممکن است تا دو سال به طول انجامد.
طرز کاشت بذر شبدر
شبدر از طریق بذر تکثیر میشود برای کاشت شبدر قبل از کشت زمین موردنظر را پس از شخم زدن و اضافه نمود کود صاف و برای کشت بذر شبدر آماده کنید. توجه داشته باشید که سطح زیر کشت باید کاملاً نرم و مسطح باشد. به دلیل ریز بودن بذر شبدر بهتر است آن را با خاک نرم مخلوط کنید و بر سطح موردنظر بپاشید. همچنین میتوان از دستگاه بذرافشان نیز برای کشت بذر استفاده کنید. پس از کاشت بذر آن را آبیاری کنید. پس از مدتی بذر جوانه میزند.
زمان کاشت بذر: کشت بذر شبدر در مناطق سردسیر و نیمه سردسیر از نیمه شهریور ماه تا نیمه مهرماه است. کشت بهاره این گیاه نیز در برخی از مناطق متداول است.
ارتفاع: ارتفاع این گیاه با توجه به گونههای مختلفی که دارد متفاوت و بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر است.
فاصله کاشت گیاه: در روش کشت مکانیزه برای تولید علوفه فاصله شبدر بین ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر است. برای تهیه بذر بین ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر است.
عمق کاشت بذر: پس از کاشت بذر در صورت نیاز لایه نازکی خاک بریزید
خاک مناسب رشد: بهترین خاک برای رشد شبدر خاکهای قلیایی و مرطوب میباشند.
دمای مناسب رشد: دمای مناسب برای رشد شبدر بین ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد است.
مقدار آبدهی: به آبیاری متوسط و منظمی نیاز دارد بین دو آبیاری باید سطح موردنظر خشک باشد.
نور: از جمله گیاهان آفتاب دوست است که برای رشد به نور زیاد و همچنین هوای خنک نیازمند است.
خصوصیات تغذیهای شبدرها
شبدر محصول علوفهای مهمی است. به همین دلیل است که بهطور گستردهای در کشت علوفهای و مراتع استفاده میشود. شبدرها بهعنوان علوفه سبز، علوفه خوراکی و چمن پوششی استفاده میشوند. ۱۰۰ کیلوگرم از شاخ و برگ شبدر علوفه شامل ۸/۱۹ واحد و ۷/۲ کیلوگرم پروتئین قابلهضم است. شبدر اسیدهای آمینه ضروری بیشتری تر (سیستئین، تریپتوفان و لوسین) نسبت به دانه ذرت و دانه جو و گندم هستند. در شبدرها فسفر بهندرت از ۴۴/۱ گرم در هر کیلو ماده خشک پایینتر است و از این نظر نسبت به یونجه برتر هستند و دامهایی که از شبدر تغذیه میکنند، کمتر دچار کمبود فسفر میشوند. گونه شبدرهای حقیقی با Genus Trifolium همگی علفی و دارای برگهای سهتایی هستند. گلها کوچک بسیاری دارند که روی یک دمگل کوتاه پرگل واقع شده است. گلبرگ پهن خارجی تنها اندکی بزرگتر از سایر گلبرگهاست. شبدرهای حقیقی میتوانند یکساله، دوساله یا چندساله باشند.
مواد ضد تغذیهای در شبدرها: شبدرها دارای موادی هستند که از ارزش غذایی آنها میکاهد. مثلاً شبدر قرمز دارای مادهای به نام فورموننتین است که نوعی شبه استروژن گیاهی است و میتواند سبب سقطجنین در گوسفندان شود همینطور شبدر سفید دارای هیدرو سیانیدرید (HCN) که برای دامها میتواند بسیار مضر باشد و مصرف زیاد آن فعالیت غده تیروئید را افزایش میدهد، شبدر پنجه کلاغی نیز دارای مقداری هیدروسیانیدرید است اما مقدار آن به حدی نیست که برای دامها اسمیت بسیار بالا ایجاد کند. شبدر شیرین دارای یک ماده ضد تغذیه به نام کومارین است برای دامها مضر است و سبب انعقاد خون در دامها میشود و بسیار خطرناک است. همینطور مصرف زیاد شبدر ایرانی میتواند سبب افزایش برخی از اختلالات مربوط به دام مانند: enterotoxaemia (کلیه کاغذی)، photosensitisation ادرار سنگ (سنگ شبدر) در گوسفندان شود.
نفخ در اثر مصرف شبدرها: مصرف علوفه تازه شبدرها مانند بسیاری از بقولات دیگر به دلیل پروتئین زیادی که دارند در دامها تولید نفخ میکند در اثر مصرف شبدر سفید، شبدر قرمز، شبدر شیرین و شبدر ایرانی در دامها نفخ ایجاد میشود اما مصرف شبدر پنجه کلاغی و شبدر برسیم (مصری) در دامها هیچگونه نفخی ایجاد نمیکند، دلیل این موضوع وجود تاننها قابل اتصال به پروتئینها در این دو شبدر است که با رسوب پروتئین در شکمبه کمک میکند و مانع ایجاد نفخ میشود. در بین شبدرها خطرناکترین آنها به لحاظ نفخ زایی شبدر سفید لادینو است.
خواص شبدر
از جمله خواص شبدر به این مورد اشاره نمود که مواد (بهاصطلاح ضد تغذیه) موجود در شبدر میتوانند برای انسان خواص دارویی داشته باشند و مفید باشند مثلاً کومارین موجود در شبدر شیرین و گیاه Ferula badrakema میتواند سبب توقف رشد سلولهای سرطانی مثانه شود. همینطور فورمونتین موجود در شبدر قرمز از ارزش دارویی خاصی برخوردار است، آزمایش انجامگرفته در سال ۲۰۱۰ نشان داده است که فورموننتین میتواند از رشد سلولهای سرطان سینه در زنان جلوگیری کند، اما مصرف آن سبب مشکلات جنسی در مردان میشود. عرق شبدر چاقکننده است. مولد خون و نیرودهندهی قوای جنسی میباشد. نرمی استخوان اطفال را درمان کرده و تصفیه کنندهی خون است. عسل شبدر همچنین می تواند به تنظیم فشار خون کمک کند. مصرف روزانه حداقل یک یا دو قاشق چای خوری از این عسل در اوایل روز به حفظ فشار خون کمک می کند.
ذرت یا جواری یکی از غلات مهم است. منشأ آن قاره آمریکا است و پس از گندم بیشترین اراضی کشاورزی جهان به ذرت اختصاص دارد. ذرت سرشار از مواد مغذی موردنیاز برای بدن بوده و نیز منبع خوبی از فیبر محسوب میشود و سرشار از کالری است. ذرت تا قبل از سال ۱۴۹۲ میلادی (سال کشف آمریکا) در قاره آسیا، اروپا و آفریقا بهعنوان یک گیاه زراعی شناختهشده نبود؛ اما این گیاه را از قرنها پیش در آمریکای مرکزی میشناختند و توسط مردم سرخپوست آمریکا کشت میشد. به همین سبب نام لاتین ذرت از یکی از طوایف سرخپوست بنام Marisi Mahig گرفته شده است. نام این گیاه در زبان انگلیسی Maize یا corn در زبان عربی ذرت و بلال است. در فرهنگ دهخدا آمده نام فارسی این گیاه در گویش خراسانی جواری است ولی واژه عربی آن ذرت هم بکار برده میشود. فرهنگ معین همجواری را برابر با ذرت و بلال معرفی کرده است.
کاشت و نگهداری
برای کاشت ذرت مکزیکی گلدانی باید گلدانی با سایز بزرگ را انتخاب نمایید، گلدانها را بعد از رشد باید در مکانی گرم و آفتابگیر قرار دهید. محل موردنظر در روز حداقل باید ۶ تا ۷ ساعت نور خورشید را داشته باشد. بذر ذرت مکزیکی را ۲۴ ساعت در آب خیس کنید و در دمای ۲۰ تا ۳۰ درجه آنها را در عمق ۲ تا ۵ سانتیمتری خاک بکارید و منتظر سبز شدن آنها شوید. چون در عمق کم کاشته میشوند نباید اجازه دهید رطوبت سطحی خاک خشک شود و تا قبل از جوانهزنی مرتب خاک را آبیاری کنید. خاک مناسب برای کاشت ذرت خاکی است که رطوبت را حفظ کند و سنگین باشد. البته زهکشی مناسبی نیز داشته باشد تا ریشهها از بین نرود.
بهتر است خاک پای بوتهها همیشه مرطوب باشد. در هنگام تشکیل دانهها و رشد بلال نیز باید آبیاری بهطور منظم و زیاد انجام شود تا کیفیت و تراکم دانهها بالا باشد. اگر گلدانها را در منطقهای قرار دادهاید که بادخیز است میتوانید برای استحکام بوته یک چوب یا میله در کنار بوته ببندید. ذرت در انواع آبوهوا رشد میکند و گرمادوست است و هوای گرم در کیفیت محصول مؤثر است. ذرت در هر خاکی نیز رشد خوبی دارد. معمولاً در خاکهای لومی سنگین و رسی کاشت میشود تا نیاز به آب کمتری داشته باشد. آبیاری و رطوبت نیز موارد مهمی هستند که در کیفیت و ظاهر و تولید دانههای با کیفیت و تراکم دانهها مؤثر است. نیاز آبی ذرت در زمان تولید دانه و گردهافشانی زیادتر میشود و کمآبی باعث عدم تشکیل دانهها در قسمتهایی از ذرت شده و تراکم دانهها را نامنظم میکند، بهطورکلی نسبت به کمآبی واکنش بدی نشان میدهد.
برای کاشت ذرت در مزرعه معمولاً بعد از رفع سرمای بهاره تا اواخر مرداد به دو روش زیر در فضای باز میکارند:
روش خطی: فاصله بین ردیفها ۷۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر و فواصل بوتهها ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر.
روش پشتهای: فاصله پشتهها ۱۰۰ سانتیمتر و در هر پشته ۵ عدد بذر ذرت قرار میدهد (که معمولاً بعد از رشد بوتههای ضعیف را حذف میکنند).
خواص
ذرت از خانواده گندمیان و در کشور مکزیک تکامل یافته و پس از گندم و برنج، قوت مردم را تشکیل میدهد. درخصوص خواص ذرت، این غله سرشار از ویتامینهای گروه C، B، A و املاح معدنی کلسیم، پتاسیم، فسفر و آهن بوده و قسمت اعظم آن را مواد نشاستهای تشکیل میدهد. رنگ زرد ذرت به دلیل وجود زئین و آنتیاکسیدان بوده و آنزیمها و فیبر نامحلول آن برای محافظت از روده و پیشگیری از یبوست و بواسیر مفید است.
از نظر طرز تهیه ذرت، این خوراکی معمولا به اشکال متنوعی مثل کنسروی، بخارپز، کبابی و اخیرا ذرت مکزیکی مورد استفاده قرار میگیرد که بهترین نوعآن بخار پز خانگی است. پختن ذرت نه تنها باعث کاهش مواد مغذی آن نمیشود بلکه خاصیت آنتی اکسیدانی آن را نیز افزایش میدهد.
در ذرت خام مواد آنتیاکسیدانی به فیبرهای غیرمحلول متصل شده و غیرفعال هستند، ولی عمل پخت موجب شکستن این اتصال و آزادسازی این ترکیبات مفید میشود. به همین دلیل نوع بخار پز ذرت را انتخاب کنید و کمتر سراغ نوع مکزیکی آن بروید. البته خوردن ذرت کبابی یا همان بلال نیز توصیه میشود، ولی باید توجه داشت که بلالها هنگام کباب شدن نسوزند؛ چرا که با سوختن هر ماده غذایی احتمال سرطانزایی آن افزایش مییابد. بد نیست بدانید که بلال پس ازکباب شدن اگر در آب نمک قرار داده شود مقداری از خاصیت خود را از دست خواهد داد.
حال شاید این سوال مطرح شود، مضرات ذرت مکزیکی چیست؟ در این رابطه باید گفت: اضافه کردن کره، نمک و برخی افزودنیهای دیگر سبب افزایش کالری ذرت مکزیکی میشود. این ترکیب غذایی بسیار پرکالری، چرب، شور و تند بوده و مصرف آن برای بیماران قلبی ـ عروقی و مبتلایان به فشار و چربی خون و افراد دارای اضافه وزن بسیار مضر و خطرناک است. البته اگر این غذا با کمترین میزان نمک تهیه و به جای کره و روغن جامد درصد اندکی به آن روغن مایع اضافه شود میتواند خصوصا در فصول سرد سال که استقبال، افراد به مصرف غذاها و خوراکیهای گرم بیشتر میشود یک تنقل خوب محسوب شود.
خیار یا بادرنگ گیاهی از خانواده کدو قلیایی، تیره کدوییان است. خیار ساقهای بالارونده دارد که میوهها از آن آویزان میشوند این ساقه نیز بهعنوان گیاه خوراکی استفاده دارد. خیار در اصل بومی آسیای جنوبی است اما تقریباً در همه قارهها رشد میکند. ساقههای گیاه خیار حالت رونده دارد و دور هر تکیهگاهی میپیچد. همچنین خیار میتواند بهصورت هیدروپونیک بدون ریشه در زمین رشد کند و اگر تکیهگاه نداشته باشد در سطح زمین پیچ بخورد. خیار برگهای بزرگی دارد و میتواند روی دیگر میوهها سایه بیندازد. خیار سبز معمولاً استوانه شکل است و میتواند تا ۶۰ سانتیمتر در طول و ۱۰ سانتیمتر در قطر رشد کند. از دیدگاه گیاهشناسی خیار یک سَته است بهعبارتدیگر میوهای است که بخش بیرونی آن سخت است و در درون هیچ تقسیمبندی ندارد. اما مانند گوجه فرنگی و کدو در آمادهسازی و خوراک با آن مانند ترهبار برخورد میشود.
مواد خوراکی
۱۰۰ گرم خیار با پوست خام، ۹۵ درصد آب دارد و میتواند ۶۷ کیلوژول انرژی تولید کند. مواد مغذی ضروری برای بدن در خیار چندان فراوان نیست غیر از ویتامین کا که ۱۶ درصد نیاز روزانه را تأمین میکند. پژوهشگران معتقدند منشأ پیدایش گیاه خیار، کشور هند است که امروزه این کشور یکی از بزرگترین ذخایر ژنتیکی گیاه خیار را در اختیار دارد. بیش از سه هزار سال است که در منطقه غرب آسیا کشت خیار رایج بوده و به احتمال فراوان این سبزی توسط رومیها به مردم کشورهای اروپایی معرفی شده است. طبق تحقیقات و مطالعات انجامشده در سطح جهان مشخصشده که منشأ خیار سبز در کشور هند در کوهپایههای هیمالیا است و بیش از سه هزار سال در این منطقه کشت و پرورش مییابد. از هند به کشورهای یونان و روم باستان منتقل شده است و رومیهای باستان علاقه زیادی به این سبزی داشتهاند. سابقه کشت در فرانسه به قرن نهم میلادی و در انگلستان به قرن چهاردهم میلادی بازمیگردد که توسط رومیان به این مناطق منتقل شده است. اسپانیاییها هم را به مناطق حوزه قاره آفریقا انتقال دادهاند. در کشور آمریکا نیز سابقه کشت به اواسط قرن شانزدهم میلادی بازمیگردد. در کشور فرانسه تولید خیار به قرن نهم میلادی بازگشته و در انگلستان تکثیر آن در قرن ۱۴ پس از میلاد متداول شده است. تکثیر خیار در کشور آمریکا به اواخر قرن شانزدهم نسبت داده میشود.
طریقه کاشت بذر خیار در گلدان یا باغچه
خیار نیاز به خاک نسبتاً غنی دارد. برای موفقیت بیشتر در کاشت ابتدا بذر خیارها را به مدت دو روز در آب خیس کنید و بعد از گذشت این مدت آنها را در بین چند لایه دستمال کاغذی قرار دهید تا جوانه بزند، در این مدت دستمال خشک نشود. خیار تقریباً فضای زیادی را اشغال میکند ولی میتوان آن را در گلدان نیز نگهداری نمود (بهتر است گلدانی با سایز بزرگ انتخاب نمود). برای کاشت خیار در گلدان میتوانید از خاکهای آماده همانند کمپوست استفاده کنید. استفاده از خاکهای باغ و باغچه ممکن است گیاه را دچار بیماری کند و نتیجه مطلوبی نگیرید. بهتر است در هر گود سه تا پنج عدد بذر را با هم بکارید (در عمق ۱ تا ۲ سانتیمتری و با فاصله نیم سانتیمتری از هم). در هنگام کاشت در باغچه فاصله هر گود با دیگری باید حداکثر یک متر باشد. بر روی بذرها خاک نرم بریزید و خوب آبیاری کنید، بهتر است از آبپاش استفاده شود و آب بهآرامی بر روی خاک ریخته شود. محل کاشت بذر خیار باید آفتابگیر باشد (حداقل آفتاب موردنیاز برای خیار ۶ تا ۷ ساعت در روز است). اگر در گلدان کاشتهاید میتوانید در پشت پنجره آفتابگیر نیز نگهداری کنید ولی باید حداقل نور موردنیاز فراهم باشد. بعد از رشد گیاه و دو برگه شدن آنها دو عدد که بهظاهر شادابتر و سالمتر هستند نگهداشته و باقی را با قیچی بهآرامی از پایین قطع کنید. خیار گیاهی رونده است اگر در گلدان کاشتهاید باید بعد از اینکه ارتفاع آن به ۳۰ سانتیمتر رسید، در پای آن چوبی بهعنوان قیم قرار دهید تا گیاه از آن بالا برود. (میتوانید از دو بوته مانده بوتهای که ضعیفتر است را قطع کنید). درصورتیکه گیاه شما در ظاهر ضعیف است میتوانید از کودهای مکمل استفاده کنید (کود دامی پوسیده). لازم نیست پای گلدان همیشه خیس باشد، رطوبت زیاد باعث ریختن گلها شده و به محصول نمیرسید، هنگامیکه خاک گلدان خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید. هنگام شروع گلدهی خیار بهتر است پای بوته خاک بریزید و مقداری از ساقه پایینی را زیر خاک ببرید این عمل باعث قوی شدن بوته میشود.
خیار از نظر مواد مغذی
بر طبق تحقیقات محققان سازمان سالمترین غذاهای جهان، خیار حاوی فیتونوترینت ۱۰ است که خاصیت آنتیاکسیدانی، ضدالتهابی و ضد سرطانی دارد. بهترین محتویات خیار از نظر داشتن مواد مغذی، پوست و دانههای آن است. میوه خیار کالری، کربوهیدرات، سدیم، چربی و کلسترول بسیار پایینی دارد. یک وعده خیار (تقریباً ۵۲ گرم) دارای ۱۶ کالری، ۴% پتاسیم، ۳% فیبر، ۴% ویتامین C، ویتامین K، ویتامین A و منیزیم موردنیاز روزانه بدن شما را تأمین میکند.
به علت اینکه ۹۵% بافت خیار از آب تشکیل شده است، یکی از میوههای مناسب برای تأمین آب بدن در فصل تابستان است. همچنین به علت وجود پتاسیم و منیزیم برای خشکی پوست مناسب است. خاصیت ضدالتهابی آن باعث دفع مواد سمی از بدن شده و حساسیتهای پوستی و چینوچروک صورت را کاهش میدهد. خیار دارای فیتونوترینتهایی مثل لیگنان ۱۲ و کوکوربیتاسین ۱۳ است که خاصیت ضدسرطانی و آنتیاکسیدانی دارند. در ژورنال جهان علمی سال ۲۰۱۰، مقالهای راجع به ساختن داروهایی برای سرطان با استفاده از این مواد به چاپ رسید. کوکوربیتانسینها همچنین از رشد سلولهای سرطانی در پانکراس جلوگیری کرده و سلولهای سرطانی پانکراس را وادار به آپوپتوز (خودکشی سلول یا مرگ برنامهریزیشده) میکنند. لیگنانها در عمل مشارکتی با باکتریهای دستگاه گوارشی، سرطانهای مربوط به استروئید را کاهش میدهند؛ بهطوریکه باکتریها لیگنانها را به کمپلکسی بنام انترودیول ۱۴ یا انترو لاکتون ۱۵ تبدیل میکنند و این مواد به رسپتورهای استروژن متصل و ریسک ابتلای سرطانهای تخمدان، سینه، رحم و پروستات را کاهش میدهند.
۲. خاصیت ضدسرطانی
خیار دارای فیتونوترینتهایی مثل لیگنان ۱۲ و کوکوربیتاسین ۱۳ است که خاصیت ضدسرطانی و آنتیاکسیدانی دارند. کوکوربیتانسین ها همچنین از رشد سلولهای سرطانی در پانکراس جلوگیری کرده و سلولهای سرطانی پانکراس را وادار به آپوپتوز (خودکشی سلول یا مرگ برنامهریزیشده) میکنند. لیگنانها در عمل مشارکتی با باکتریهای دستگاه گوارشی، سرطانهای مربوط به استروئید را کاهش میدهند؛ بهطوریکه باکتریها لیگنانها را به کمپلکسی بنام انترودیول ۱۴ یا انترو لاکتون ۱۵ تبدیل میکنند و این مواد به رسپتورهای استروژن متصل و ریسک ابتلای سرطانهای تخمدان، سینه، رحم و پروستات را کاهش میدهند.
۳. زیبایی پوست
احتمالاً در مجلات زیبایی یا صفحات اجتماعی مشاهده کردهاید که زنان تکههای خیار را روی چشمان خود میگذارند. باید بگوییم که این کار علت علمی محکمی دارد. خیار با داشتن اثر خنک و مرطوبکننده و ضدالتهاب، تأثیر زیادی در رفع التهاب، جوش، پف دور چشم، سیاهی دور چشم و رفع آفتابسوختگی دارد. ماسک خیار یکی از بهترین روشهای درمانی برای ایجاد لطافت و پاکسازی پوست است.
۴. سلامت استخوان
طبق تحقیقات دانشگاه ماری لند در دهه اخیر، مشخص شد که ویتامین K در سلامت استخوان تأثیر دارد. هر وعده خیار یا همان ۵۲ گرم، ۱۹% از ویتامین K روزانه بدن را تأمین میکند. ویتامین K در استخوانسازی بهویژه در بانوان نقش اساسی دارد. مصرف مکمل این ویتامین توصیه نمیشود، زیرا سبزیها و میوهها اگر بهاندازه مصرف شوند، میزان موردنیاز ویتامین K را تأمین میکنند.
۵. خاصیت آنتیاکسیدانی
هر میوهای که آنتیاکسیدان داشته باشد، شما را از خطر سرطان حفظ میکند. خیار دارای انواعی از آنتیاکسیدانها مثل ویتامین C، بتا کاروتن، منگنز و فلاونوئید است. آنتیاکسیدانها با از بین بردن رادیکالهای آزاد، سلامت بافتهای شما را تضمین میکنند.
۶. سلامت قلب
پتاسیم موجود در خیار در جلوگیری از بیماریهای قلبی، سکته، فشارخون و چاقی نقش کمککننده دارد. پتاسیم یک ماده حیاتی برای قلب است و خیار ۴% دوز روزانه آن را تأمین میکند. البته میوههایی مثل موز که حاوی پتاسیم فراوان است بیشتر از خیار به چشم میآیند، اما در بحث کمکالری بودن، خیار برنده میدان میشود. پتاسیم ارتباط مستقیمی با کاهش فشارخون و گشادکنندگی عروق دارد. لذا خیار با داشتن سدیم خیلی کم و پتاسیم نسبتاً بالا برای سلامت قلب مفید است.
۷. کمک به هضم غذا
خیار با داشتن آب فروان و فیبر یبوست را رفع میکند. همچنین خیارشورهای خانگی حاوی باکتریهای پروبیوتیک هستند که هضم غذا را آسان کرده و گاز روده را از بین میبرند. خیارشورهای صنعتی معمولاً این باکتریها را ندارند.
۸. کمک به کاهش وزن
خیار کالری بسیار کمی دارد بهطوریکه بیشتر پزشکان تغذیه آن را بهعنوان یک ماده کالری منفی به افرادی میخواهند وزن کم کنند توصیه میکنند. استفاده از این مواد کالری منفی بهعنوان میان وعده هم باعث سیری کاذب شده و هم کالری میسوزاند. البته نباید در رژیمهای غذایی بیشازحد به مواد کالری منفی اکتفا کرد زیرا باعث از بین رفتن بافت عضلانی نیز میشوند.
۹. سلامت مغز و تقویت حافظه
اخیراً محققان در مورد فلونوئید فیستین ۱۶ مطالعات زیادی انجام دادند و دریافتند که فیستین ها از سلولهای عصبی محافظت میکنند. لذا از بروز آلزایمر و تخریب نورونها جلوگیری میکنند و همانطور که گفته شد خیار حاوی این ماده است. آب خیار یک انبار واقعی از مواد مفید و مواد معدنی است که نه تنها سموم بدن را از بین می برد بلکه باعث کند شدن روند پیری و به طور اصولی بهبود وضعیت پوست میشود.
خیار یا بادرنگ گیاهی از خانواده کدو قلیایی، تیره کدوییان است. خیار ساقهای بالارونده دارد که میوهها از آن آویزان میشوند این ساقه نیز بهعنوان گیاه خوراکی استفاده دارد. خیار در اصل بومی آسیای جنوبی است اما تقریباً در همه قارهها رشد میکند. ساقههای گیاه خیار حالت رونده دارد و دور هر تکیهگاهی میپیچد. همچنین خیار میتواند بهصورت هیدروپونیک بدون ریشه در زمین رشد کند و اگر تکیهگاه نداشته باشد در سطح زمین پیچ بخورد. خیار برگهای بزرگی دارد و میتواند روی دیگر میوهها سایه بیندازد. خیار بوته ای معمولاً استوانه شکل است و میتواند تا ۶۰ سانتیمتر در طول و ۱۰ سانتیمتر در قطر رشد کند. از دیدگاه گیاهشناسی خیار یک سَته است بهعبارتدیگر میوهای است که بخش بیرونی آن سخت است و در درون هیچ تقسیمبندی ندارد. اما مانند گوجه فرنگی و کدو در آمادهسازی و خوراک با آن مانند ترهبار برخورد میشود.
مواد خوراکی
۱۰۰ گرم خیار با پوست خام، ۹۵ درصد آب دارد و میتواند ۶۷ کیلوژول انرژی تولید کند. مواد مغذی ضروری برای بدن در خیار چندان فراوان نیست غیر از ویتامین کا که ۱۶ درصد نیاز روزانه را تأمین میکند. پژوهشگران معتقدند منشأ پیدایش گیاه خیار، کشور هند است که امروزه این کشور یکی از بزرگترین ذخایر ژنتیکی گیاه خیار را در اختیار دارد. بیش از سه هزار سال است که در منطقه غرب آسیا کشت خیار رایج بوده و به احتمال فراوان این سبزی توسط رومیها به مردم کشورهای اروپایی معرفی شده است. طبق تحقیقات و مطالعات انجامشده در سطح جهان مشخصشده که منشأ خیار سبز در کشور هند در کوهپایههای هیمالیا است و بیش از سه هزار سال در این منطقه کشت و پرورش مییابد. از هند به کشورهای یونان و روم باستان منتقل شده است و رومیهای باستان علاقه زیادی به این سبزی داشتهاند. سابقه کشت در فرانسه به قرن نهم میلادی و در انگلستان به قرن چهاردهم میلادی بازمیگردد که توسط رومیان به این مناطق منتقل شده است. اسپانیاییها هم را به مناطق حوزه قاره آفریقا انتقال دادهاند. در کشور آمریکا نیز سابقه کشت به اواسط قرن شانزدهم میلادی بازمیگردد. در کشور فرانسه تولید خیار به قرن نهم میلادی بازگشته و در انگلستان تکثیر آن در قرن ۱۴ پس از میلاد متداول شده است. تکثیر خیار در کشور آمریکا به اواخر قرن شانزدهم نسبت داده میشود.
طریقه کاشت بذر خیار در گلدان یا باغچه
خیار نیاز به خاک نسبتاً غنی دارد. برای موفقیت بیشتر در کاشت ابتدا بذر خیارها را به مدت دو روز در آب خیس کنید و بعد از گذشت این مدت آنها را در بین چند لایه دستمال کاغذی قرار دهید تا جوانه بزند، در این مدت دستمال خشک نشود. خیار تقریباً فضای زیادی را اشغال میکند ولی میتوان آن را در گلدان نیز نگهداری نمود (بهتر است گلدانی با سایز بزرگ انتخاب نمود). برای کاشت خیار در گلدان میتوانید از خاکهای آماده همانند کمپوست استفاده کنید. استفاده از خاکهای باغ و باغچه ممکن است گیاه را دچار بیماری کند و نتیجه مطلوبی نگیرید. بهتر است در هر گود سه تا پنج عدد بذر را با هم بکارید (در عمق ۱ تا ۲ سانتیمتری و با فاصله نیم سانتیمتری از هم). در هنگام کاشت در باغچه فاصله هر گود با دیگری باید حداکثر یک متر باشد. بر روی بذرها خاک نرم بریزید و خوب آبیاری کنید، بهتر است از آبپاش استفاده شود و آب بهآرامی بر روی خاک ریخته شود. محل کاشت بذر خیار باید آفتابگیر باشد (حداقل آفتاب موردنیاز برای خیار ۶ تا ۷ ساعت در روز است). اگر در گلدان کاشتهاید میتوانید در پشت پنجره آفتابگیر نیز نگهداری کنید ولی باید حداقل نور موردنیاز فراهم باشد. بعد از رشد گیاه و دو برگه شدن آنها دو عدد که بهظاهر شادابتر و سالمتر هستند نگهداشته و باقی را با قیچی بهآرامی از پایین قطع کنید. خیار گیاهی رونده است اگر در گلدان کاشتهاید باید بعد از اینکه ارتفاع آن به ۳۰ سانتیمتر رسید، در پای آن چوبی بهعنوان قیم قرار دهید تا گیاه از آن بالا برود. (میتوانید از دو بوته مانده بوتهای که ضعیفتر است را قطع کنید). درصورتیکه گیاه شما در ظاهر ضعیف است میتوانید از کودهای مکمل استفاده کنید (کود دامی پوسیده). لازم نیست پای گلدان همیشه خیس باشد، رطوبت زیاد باعث ریختن گلها شده و به محصول نمیرسید، هنگامیکه خاک گلدان خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید. هنگام شروع گلدهی خیار بهتر است پای بوته خاک بریزید و مقداری از ساقه پایینی را زیر خاک ببرید این عمل باعث قوی شدن بوته میشود.
خیار از نظر مواد مغذی
بر طبق تحقیقات محققان سازمان سالمترین غذاهای جهان، خیار حاوی فیتونوترینت ۱۰ است که خاصیت آنتیاکسیدانی، ضدالتهابی و ضد سرطانی دارد. بهترین محتویات خیار از نظر داشتن مواد مغذی، پوست و دانههای آن است. میوه خیار کالری، کربوهیدرات، سدیم، چربی و کلسترول بسیار پایینی دارد. یک وعده خیار (تقریباً ۵۲ گرم) دارای ۱۶ کالری، ۴% پتاسیم، ۳% فیبر، ۴% ویتامین C، ویتامین K، ویتامین A و منیزیم موردنیاز روزانه بدن شما را تأمین میکند.
به علت اینکه ۹۵% بافت خیار از آب تشکیل شده است، یکی از میوههای مناسب برای تأمین آب بدن در فصل تابستان است. همچنین به علت وجود پتاسیم و منیزیم برای خشکی پوست مناسب است. خاصیت ضدالتهابی آن باعث دفع مواد سمی از بدن شده و حساسیتهای پوستی و چینوچروک صورت را کاهش میدهد. خیار دارای فیتونوترینتهایی مثل لیگنان ۱۲ و کوکوربیتاسین ۱۳ است که خاصیت ضدسرطانی و آنتیاکسیدانی دارند. در ژورنال جهان علمی سال ۲۰۱۰، مقالهای راجع به ساختن داروهایی برای سرطان با استفاده از این مواد به چاپ رسید. کوکوربیتانسینها همچنین از رشد سلولهای سرطانی در پانکراس جلوگیری کرده و سلولهای سرطانی پانکراس را وادار به آپوپتوز (خودکشی سلول یا مرگ برنامهریزیشده) میکنند. لیگنانها در عمل مشارکتی با باکتریهای دستگاه گوارشی، سرطانهای مربوط به استروئید را کاهش میدهند؛ بهطوریکه باکتریها لیگنانها را به کمپلکسی بنام انترودیول ۱۴ یا انترو لاکتون ۱۵ تبدیل میکنند و این مواد به رسپتورهای استروژن متصل و ریسک ابتلای سرطانهای تخمدان، سینه، رحم و پروستات را کاهش میدهند.
۲. خاصیت ضدسرطانی
خیار دارای فیتونوترینتهایی مثل لیگنان ۱۲ و کوکوربیتاسین ۱۳ است که خاصیت ضدسرطانی و آنتیاکسیدانی دارند. کوکوربیتانسین ها همچنین از رشد سلولهای سرطانی در پانکراس جلوگیری کرده و سلولهای سرطانی پانکراس را وادار به آپوپتوز (خودکشی سلول یا مرگ برنامهریزیشده) میکنند. لیگنانها در عمل مشارکتی با باکتریهای دستگاه گوارشی، سرطانهای مربوط به استروئید را کاهش میدهند؛ بهطوریکه باکتریها لیگنانها را به کمپلکسی بنام انترودیول ۱۴ یا انترو لاکتون ۱۵ تبدیل میکنند و این مواد به رسپتورهای استروژن متصل و ریسک ابتلای سرطانهای تخمدان، سینه، رحم و پروستات را کاهش میدهند.
۳. زیبایی پوست
احتمالاً در مجلات زیبایی یا صفحات اجتماعی مشاهده کردهاید که زنان تکههای خیار را روی چشمان خود میگذارند. باید بگوییم که این کار علت علمی محکمی دارد. خیار با داشتن اثر خنک و مرطوبکننده و ضدالتهاب، تأثیر زیادی در رفع التهاب، جوش، پف دور چشم، سیاهی دور چشم و رفع آفتابسوختگی دارد. ماسک خیار یکی از بهترین روشهای درمانی برای ایجاد لطافت و پاکسازی پوست است.
۴. سلامت استخوان
طبق تحقیقات دانشگاه ماری لند در دهه اخیر، مشخص شد که ویتامین K در سلامت استخوان تأثیر دارد. هر وعده خیار یا همان ۵۲ گرم، ۱۹% از ویتامین K روزانه بدن را تأمین میکند. ویتامین K در استخوانسازی بهویژه در بانوان نقش اساسی دارد. مصرف مکمل این ویتامین توصیه نمیشود، زیرا سبزیها و میوهها اگر بهاندازه مصرف شوند، میزان موردنیاز ویتامین K را تأمین میکنند.
۵. خاصیت آنتیاکسیدانی
هر میوهای که آنتیاکسیدان داشته باشد، شما را از خطر سرطان حفظ میکند. خیار دارای انواعی از آنتیاکسیدانها مثل ویتامین C، بتا کاروتن، منگنز و فلاونوئید است. آنتیاکسیدانها با از بین بردن رادیکالهای آزاد، سلامت بافتهای شما را تضمین میکنند.
۶. سلامت قلب
پتاسیم موجود در خیار در جلوگیری از بیماریهای قلبی، سکته، فشارخون و چاقی نقش کمککننده دارد. پتاسیم یک ماده حیاتی برای قلب است و خیار ۴% دوز روزانه آن را تأمین میکند. البته میوههایی مثل موز که حاوی پتاسیم فراوان است بیشتر از خیار به چشم میآیند، اما در بحث کمکالری بودن، خیار برنده میدان میشود. پتاسیم ارتباط مستقیمی با کاهش فشارخون و گشادکنندگی عروق دارد. لذا خیار با داشتن سدیم خیلی کم و پتاسیم نسبتاً بالا برای سلامت قلب مفید است.
۷. کمک به هضم غذا
خیار با داشتن آب فروان و فیبر یبوست را رفع میکند. همچنین خیارشورهای خانگی حاوی باکتریهای پروبیوتیک هستند که هضم غذا را آسان کرده و گاز روده را از بین میبرند. خیارشورهای صنعتی معمولاً این باکتریها را ندارند.
۸. کمک به کاهش وزن
خیار کالری بسیار کمی دارد بهطوریکه بیشتر پزشکان تغذیه آن را بهعنوان یک ماده کالری منفی به افرادی میخواهند وزن کم کنند توصیه میکنند. استفاده از این مواد کالری منفی بهعنوان میان وعده هم باعث سیری کاذب شده و هم کالری میسوزاند. البته نباید در رژیمهای غذایی بیشازحد به مواد کالری منفی اکتفا کرد زیرا باعث از بین رفتن بافت عضلانی نیز میشوند.
۹. سلامت مغز و تقویت حافظه
اخیراً محققان در مورد فلونوئید فیستین ۱۶ مطالعات زیادی انجام دادند و دریافتند که فیستین ها از سلولهای عصبی محافظت میکنند. لذا از بروز آلزایمر و تخریب نورونها جلوگیری میکنند و همانطور که گفته شد خیار حاوی این ماده است. آب خیار یک انبار واقعی از مواد مفید و مواد معدنی است که نه تنها سموم بدن را از بین می برد بلکه باعث کند شدن روند پیری و به طور اصولی بهبود وضعیت پوست میشود.